Urlop wychowawczy jest jednym z podstawowych uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem. Aby jednak z niego skorzystać, należy spełniać pewne wymogi wskazane w Kodeksie pracy. Mianowicie urlop wychowawczy przysługuje w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem pracownikowi, który jest zatrudniony co najmniej 6 miesięcy. Przy czym do 6-miesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się również poprzednie okresy zatrudnienia. Dotyczy to wyłącznie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, a więc prawa do urlopu wychowawczego nie mają zatrudnieni na podstawie umowy o dzieło czy zlecenia.
Urlop wychowawczy przysługuje w wymiarze do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 4. roku życia (art. 186 § 1 k.p.). Może on zostać wykorzystany od razu w całości bądź też maksymalnie w czterech częściach.
Aby skorzystać z urlopu wychowawczego, pracownica jest zobowiązana złożyć pracodawcy pisemny wniosek w tej sprawie na dwa tygodnie przed planowanym rozpoczęciem urlopu (§ 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 16 grudnia 2003 r. - DzU nr 230, poz. 2291). Niezachowanie jednak tego terminu nie oznacza, że wniosek zostanie przez pracodawcę odrzucony. W takim przypadku ma on obowiązek udzielić urlopu wychowawczego nie później niż z dniem upływu dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku przez pracownicę.
Wniosek taki, jak już wspomniano, powinien zostać sporządzony na piśmie i zawierać datę rozpoczęcia oraz zakończenia urlopu, a także okres urlopu wychowawczego, który dotychczas został wykorzystany na dane dziecko. Ponieważ z urlopu na takich samych zasadach jak matka może skorzystać również ojciec dziecka, do wniosku należy dołączyć pisemne oświadczenie drugiego z rodziców albo opiekunów dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez wskazany we wniosku okres.
Warto dodać, że pracownica może wycofać wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego nie później jednak niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu. Również to oświadczenie powinno zostać złożone pracodawcy w formie pisemnej. Ponadto pracownica może zrezygnować z rozpoczętego już urlopu wychowawczego. Za zgodą pracodawcy może to uczynić w każdym czasie. W innej sytuacji musi powiadomić pracodawcę o terminie zamierzonego powrotu do pracy najpóźniej na 30 dni przed tym terminem (art. 1863 k.p.).
Pracownicy przebywającej na urlopie wychowawczym przysługuje ochrona stosunku pracy. Zgodnie z art. 1861 § 1 k.p. pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownicę wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu.
Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w przypadku:
• ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
• gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownicy,
• zastosowania przepisów o zwolnieniach grupowych.
Należy również dodać, że w przypadku złożenia wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego po dokonaniu czynności prawnej zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę pracodawca udziela tego urlopu na okres nie dłuższy niż do dnia rozwiązania umowy o pracę wskutek dokonanej czynności.
Odpowiedziała Alicja Fal