Praca chałupnicza
Praca nakładcza polega na zarobkowym wykonywaniu przez osobę fizyczną (wykonawcę) na zlecenie i rachunek pracodawcy (nakładcy) określonych czynności głównie w zakresie wytwarzania przedmiotów z materiałów powierzonych. Praca ta jest wykonywana poza siedzibą nakładcy. Materiał, z którego wytwarzane są przedmioty, dostarcza nakładca i to on ponosi ryzyko ich zbycia.
Nakładca jest obowiązany zapewnić wykonawcy surowce, materiały lub inne przedmioty oraz narzędzia, maszyny i urządzenia niezbędne do wykonywania pracy nakładczej, jak również do utrzymywania w należytym stanie technicznym maszyn i urządzeń - z wyjątkiem konserwacji bieżącej, jeśli strony nie postanowiły inaczej w umowie.
Podstawą prawną regulującą stosunek prawny osób wykonujących pracę nakładczą jest rozporządzenie Rady Ministrów z 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (DzU z 1976 r. nr 3, poz. 19 ze zm.), wydane na podstawie art. 303 § 1 k.p.
Forma umowy o pracę nakładczą
Umowa o pracę nakładczą powinna określać rodzaj umowy i jej podstawowe warunki, takie jak rodzaj pracy i termin jej rozpoczęcia oraz zasady wynagradzania. Umowę można zawrzeć na okres próbny (nie może on jednak przekraczać 3 miesięcy), na czas określony, na czas wykonania określonej pracy lub na czas nieokreślony.
Umowa o pracę nakładczą powinna być zawarta na piśmie.
Strony w umowie określają minimalną miesięczną ilość pracy, której wykonanie należy do obowiązków wykonawcy. Wykonawca powinien zarabiać nie mniej niż 50% najniższego wynagrodzenia, określonego przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej (obecnie jest to kwota 468 zł). Jeżeli jednak praca nakładcza stanowi dla wykonawcy wyłączne lub główne źródło utrzymania, ilość pracy powinna być tak ustalona, aby jej wykonanie zapewniało uzyskanie wynagrodzenia nie mniejszego od najniższego wynagrodzenia.
Umowa o pracę nakładczą może być rozwiązana w każdym czasie na mocy porozumienia stron. Umowa zawarta na okres próbny może być rozwiązana za 2-tygodniowym wypowiedzeniem, a umowa zawarta na czas nieokreślony - za 1-miesięcznym wypowiedzeniem.
Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia
Nakładca może rozwiązać z wykonawcą umowę o pracę bez wypowiedzenia.
Przyczynami takiego rozwiązania umowy mogą być:
- ciężkie naruszenie obowiązków wynikających z umowy przez wykonawcę - w szczególności wadliwe wykonywanie z jego winy powierzonej pracy, nieprzestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, nierozliczanie się w ustalonych terminach z pobranych surowców lub materiałów, niewykonywanie bez uzasadnionych przyczyn przez okres 3 miesięcy minimalnej miesięcznej ilości pracy, ustalonej w umowie o pracę nakładczą, dokonanie nadużyć w zakresie korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub innych świadczeń socjalnych,
- popełnienie przez wykonawcę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze powierzanie mu pracy nakładczej, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
- niewykonywanie pracy przez wykonawcę z powodu:
a) niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia ze względu na chorobę zakaźną przez okres dłuższy niż 3 miesiące,
b) niezdolności do pracy wskutek choroby zawodowej lub spowodowanej wypadkiem przy pracy przez okres dłuższy niż 6 miesięcy,
c) niemożności wykonywania pracy z przyczyn innych niż określone w pkt a) i b) przez okres dłuższy niż 1 miesiąc, z takim zastrzeżeniem, że nakładca nie może wypowiedzieć umowy w okresie między powołaniem wykonawcy na ćwiczenia lub przeszkolenie wojskowe, a ich odbyciem, chyba że jest to spowodowane ogłoszeniem upadłości nakładcy lub jego likwidacją albo zaniechaniem systemu pracy nakładczej.
Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy wykonawcy nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez nakładcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.
W związku z rozwiązaniem umowy nakładca jest zobowiązany niezwłocznie wydać wykonawcy świadectwo pracy nakładczej - przepisy art. 97 § 2 k.p. stosuje się odpowiednio.
W świadectwie pracy nakładczej nakładca winien zamieścić informację o okresie pracy nakładczej, w którym wykonawca uzyskał wynagrodzenie w wysokości co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia. W przypadku rozwiązania umowy z wykonawcą w wyniku dokonanego wypowiedzenia z powodu ogłoszenia upadłości nakładcy lub jego likwidacji albo w związku z zaniechaniem lub ograniczeniem systemu pracy nakładczej nakładca powinien umieścić w świadectwie pracy również tę informację.
Wynagrodzenie nakładcy
Wykonawcy przysługuje wynagrodzenie za wykonaną pracę obliczone według stawek jednostkowych. Jednak jeśli rodzaj pracy to uzasadnia, może być zastosowana inna odpowiednia forma wynagrodzenia za pracę, ustalona w umowie lub obowiązujących u danego nakładcy zasadach wynagradzania wykonawców.
Prócz tego wykonawcy mogą przysługiwać również inne składniki wynagrodzenia i świadczenia związane z pracą, określone dla pracowników zatrudnionych u danego nakładcy, pod warunkiem że prawo do nich oraz zakres ich stosowania do wykonawców ustala układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania albo umowa.
Do wynagrodzenia za pracę nakładczą stosuje się odpowiednio przepisy art. 78 § 1, art. 82 i 83 k.p. Wynagrodzenie o pracę nakładczą podlega również ochronie na zasadach określonych w przepisach art. 84-91 k.p.
Wykonawcy przysługuje również wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy (art. 92 k.p.).
Katarzyna Kosińska