Nierzadkie są przypadki, kiedy pracodawca rozwiązując z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia czyni to z naruszeniem przepisów prawa. W takich sytuacjach pracownik nie pozostaje bezbronny. Może on wystąpić na drogę sądową z roszczeniem o przywrócenie do pracy bądź o odszkodowanie.
Wybór roszczeń
Przywrócenia do pracy albo odszkodowania może domagać się pracownik, z którym pracodawca, z naruszeniem przepisów, rozwiązał bez wypowiedzenia umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony, określony lub na czas wykonywania określonej pracy. Jeśli umowa była zawarta na czas określony lub wykonywania określonej pracy, alternatywa roszczeń istnieje tylko, gdy nie upłynął jeszcze termin, do którego umowa miała trwać, lub gdy okres, jaki pozostał do upływu tego terminu, jest na tyle krótki, że przywrócenie do pracy byłoby niewskazane.
W niektórych sytuacjach sąd może orzec odmiennie od roszczenia pracownika. Mimo wystąpienia przez pracownika z żądaniem przywrócenia do pracy sąd może bowiem przyznać odszkodowanie, jeżeli ustali, że przywrócenie do pracy jest niemożliwe lub niecelowe.
Nie dotyczy to jednak pracowników, którzy z mocy przepisów są chronieni przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę, np. pracownic w ciąży czy też w okresie urlopu macierzyńskiego, pracowników, którym brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.
Powyższe ograniczenie nie ma jednak zastosowania w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy - takim wypadku nawet szczególnie chronionym pracownikom przyznaje się odszkodowanie. Wyjaśnić trzeba, że nie jest możliwa sytuacja, w której pracownik występuje z roszczeniem o odszkodowanie, a sąd przywraca go do pracy.
Wysokość odszkodowania
Jeżeli sąd przyzna odszkodowanie, jego wysokość zależy od rodzaju umowy o pracę, jaka łączyła strony. Przy umowach podlegających wypowiedzeniu - tj. umowie na czas nieokreślony oraz umowie na okres próbny - odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku umów na czas określony albo na czas wykonywania określonej pracy należy się odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego miała trwać umowa, nie więcej jednak niż za trzy miesiące.
Wynagrodzenie bez pracy
W razie przywrócenia do pracy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas, kiedy pozostawał bez pracy, nie więcej jednak niż za trzy miesiące i nie mniej niż za miesiąc. Aby jednak otrzymać takie wynagrodzenie, pracownik musi zgłosić gotowość do pracy w ciągu siedmiu dni od przywrócenia. Jeżeli przekroczy powyższy termin z przyczyn od siebie niezależnych, np. z powodu choroby, nie ponosi ujemnych konsekwencji - pracodawca będzie musiał wypłacić mu przyznane przez sąd wynagrodzenie. Szczególnie korzystna jest sytuacja pracowników, których przepisy chronią przed rozwiązaniem umowy o pracę, np. kobiet w ciąży lub w okresie urlopu macierzyńskiego. W razie przywrócenia do pracy osobom takim przysługuje wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy.
Dłuższy okres zatrudnienia
Jeżeli pracownikowi przyznano odszkodowanie, do okresu zatrudnienia wlicza się okres pozostawania bez pracy, ale tylko ten, za który przyznano mu odszkodowanie.
W przypadku gdy sąd orzekł przywrócenie do pracy, do okresu zatrudnienia wlicza się okres pozostawania bez pracy, za który przyznano wynagrodzenie, o ile pracownik w ogóle podjął pracę w wyniku przywrócenia. Ponadto nie jest uważany za przerwę w zatrudnieniu okres pozostawania bez pracy, za który sąd nie przyznał wynagrodzenia. Tym samym pracownik nie traci uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego zatrudnienia.
Ważne!
Zdarzają się sytuacje, że pracodawca najpierw wypowiada umowę o pracę, a następnie rozwiązuje ją bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów. W takim przypadku pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie
PRZYKŁAD:
SKUTKI PRZYZNANIA ODSZKODOWANIA
Jacek M. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony od 1 stycznia 2006 r. Pracodawca niezgodnie z prawem rozwiązał z nim umowę bez wypowiedzenia 30 listopada 2006 r. Sąd zasądził odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za miesiąc (taki jest okres wypowiedzenia umów na czas nieokreślony, jeżeli pracownik jest zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej sześć miesięcy). Okres, za który przyznano odszkodowanie - czyli miesiąc - będzie wliczony Jackowi M. do okresu zatrudnienia.
Marzena KuŁaga
gp@infor.pl
Podstawa prawna
Art. 56 - 61 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).