Według przepisów kodeksu pracy obowiązujących od 1 stycznia 2004 r. wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi 20 dni, jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat i 26 dni przy zatrudnieniu co najmniej 10-letnim. Regulacje zawarte w nowych przepisach zastąpiły stosowane wcześniej trzy progi urlopowe.
Przypomnijmy, że do 1 stycznia 2004 r. wymiar urlopu wypoczynkowego wynosił: 18 dni po roku pracy, 20 dni po sześciu latach pracy i 26 dni po dziesięciu latach pracy. Uchwalenie nowych przepisów przez Sejm stanowiło wypełnienie postanowień Dyrektywy 93/104 UE w sprawie niektórych aspektów organizacji czasu pracy.
Trzeba pamiętać, że do okresu zatrudnienia pracownika, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, dolicza się, zgodnie z art. 155 kodeksu pracy, okresy nauki pracownika. I tak, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia na przykład: zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata; średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata, szkoły wyższej - 8 lat.
Jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.
Jednocześnie przyjęto, że wymiar urlopu wypoczynkowego pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika pełnoetatowego mającego taki sam okres zatrudnienia. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę. Stanowi o tym art. 154 par. 2 kodeksu pracy.
Odpowiada to zasadzie pro rata temporis, zawartej w Dyrektywie 97/81 dotyczącej pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy, zgodnie z którą uprawnienia pracowników niepełnoetatowych powinny być ukształtowane proporcjonalnie do wymiaru ich czasu pracy.
Jeżeli więc na przykład pracownik zatrudniony na części etatu pracuje codziennie przez 5 dni w tygodniu w krótszym, dobowym wymiarze czasu pracy, to udzielenie mu urlopu w jego dniach pracy (art. 1542 par. 1 kodeksu pracy) odpowiada niejako automatycznie zasadzie pro rata temporis, np. dzień urlopu pracownika zatrudnionego przez 5 dni w tygodniu po 4 godziny dziennie jest równy dniowi urlopu pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, a więc po 8 godzin dziennie.
Jeżeli natomiast pracownik niepełnoetatowy zatrudniany jest w niektóre dni tygodnia przez 8 godzin na dobę, to wprawdzie urlopu udziela się mu również w jego dniach pracy, ale łącznie wymiar tego urlopu powinien być proporcjonalny do wymiaru urlopu pracownika pełnoetatowego, np. urlop pracownika zatrudnianego po 8 godzin dziennie przez 2 dni w tygodniu, a więc w wymiarze 2/5 etatu, będzie wynosił 8 dni pracy przy założeniu, że pracownik ten ma prawo do 20 dni urlopu rocznie.
W podanych wyżej przykładach nie brałem pod uwagę możliwych nieregularności w zakresie kształtowania się dobowych norm czasu pracy pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy. Wówczas przy obliczaniu dni urlopu takiego pracownika należy posłużyć się przelicznikiem godzinowym, zgodnie z art. 1542 kodeksu pracy.
Niepełny dzień urlopu, a więc wynoszący mniej niż 8 godzin (art. 1542 par. 2 kodeksu pracy), należy zaokrąglać w górę do pełnego dnia. Niezależnie od wyniku naliczania dni urlopowych wymiar urlopu pracownika niepełnoetatowego nie może przekroczyć wymiaru wynoszącego odpowiednio 20 lub 26 dni.
prof. Jerzy Wratny
Uniwersytet Rzeszowski