Niepełnosprawnym pracownikom przysługuje wiele pracowniczych gwarancji ochronnych, część z nich zależy od orzeczonego stopnia ich niepełnosprawności.
Odmienne regulacje zawarte w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych podyktowane są potrzebą zapewnienia szerszej ochrony zdrowia tej grupie pracowników. Nie wszyscy jednak korzystają z jednakowych przywilejów. Więcej uprawnień przysługuje osobom, które legitymują się orzeczeniem o zaliczeniu ich do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.
Niezależnie od orzeczonego stopnia niepełnosprawności obowiązuje zakaz zatrudniania niepełnosprawnych w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Poza tym każda osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek.
Krótszy czas pracy
Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Jednakże osoba legitymująca się orzeczeniem o zaliczeniu jej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, korzysta z gwarancji skróconych norm czasu pracy. Czas pracy takiego pracownika nie może bowiem przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Skrócony wymiar czasu pracy obowiązuje od dnia następującego po przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o zaliczeniu do jednego z wymienionych stopni niepełnosprawności
Przepisy ograniczające czas pracy wyłączone są:
• w stosunku do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia.
• na wniosek samego pracownika, gdy lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tym pracownikiem wyrazi na to zgodę (przykład 1).
Więcej wypoczynku
Orzeczenie o zaliczeniu do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności stanowi także podstawę ustanowienia szerszych uprawnień urlopowych. Osobom z takim orzeczeniem przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego nabywa się po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia go do jednego z wymienionych stopni niepełnosprawności, natomiast do następnych co roku z dniem 1 stycznia. Dzień zaliczenia do stopnia niepełnosprawności, od którego należy liczyć roczny okres, stanowi data wydania orzeczenia (przykład 2).
Dodatkowy wypoczynek nie przysługuje tylko wówczas, gdy pracownik uprawniony jest do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów. Jeżeli jednak wymiar innego urlopu dodatkowego jest niższy niż 10 dni roboczych, zamiast tego urlopu przysługuje urlop dodatkowy z ustawy o rehabilitacji.
Dodatkowe zwolnienia
Niezależnie od urlopu dodatkowego, osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności korzysta z dalszych uprawnień w zakresie wypoczynku. Wynikają one z art. 20 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Zgodnie z tym przepisem osoba zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia obliczonego jak ekwiwalent za urlop:
• w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku,
• w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.
W tym zakresie obowiązują jednak pewne ograniczenia. Otóż łączny wymiar urlopu dodatkowego i zwolnienia od pracy na udział w turnusie nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. Szczegółowe zasady korzystania z tych uprawnień reguluje rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym.
PRZYKŁAD 1
Czas pracy zależy od jej rodzaju
Jeden pracownik miał umiarkowany stopień niepełnosprawności i pracował w biurze, drugi z takim samym stopniem niepełnosprawności zatrudniony został przy pilnowaniu mienia. W stosunku do pierwszego pracodawca jest zobowiązany stosować skrócony czas pracy, nieprzekraczający 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Natomiast zatrudnionego przy pilnowaniu mienia obowiązuje taki sam wymiar czasu pracy jak pozostałych. Obaj mają prawo do dodatkowej przerwy wynoszącej 15 minut.
PRZYKŁAD 2
Kiedy pierwszy urlop dodatkowy
Pracownik przedstawił pracodawcy orzeczenie o zaliczeniu go do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z 10 października 2005 r. Prawo do pierwszego dodatkowego urlopu pracownik nabędzie po upływie roku od tej daty, a więc 9 października 2006 r.
Ważne!
Każdy niepełnosprawny pracownik ma prawo do dodatkowej przerwy wliczanej do czasu pracy, która przysługuje niezależnie od 15-minutowej przerwy przewidzianej w kodeksie pracy, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy takiego pracownika wynosi co najmniej 6 godzin
Podstawa prawna
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 z późn. zm.).
• Rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 22 maja 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (Dz.U. nr 100, poz. 927).
Danuta Klucz