Rozpoczynający działalność gospodarczą powinni pamiętać, że pracownik może używać do wykonywania służbowych zadań własnych narzędzi, odzieży, obuwia roboczego. Rzeczy te muszą jednak spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zasadą jest, że pracodawca powinien zorganizować pracownikowi stanowisko pracy. Musi mu zapewnić przede wszystkim materiały i narzędzia odpowiednie do powierzonych zadań i dostarczyć odpowiednich do rodzaju wykonywanej pracy środków ochrony indywidualnej. Nie wyklucza to jednak używania przez pracowników do pracy ich własnych rzeczy.
Narzędzia pracownika
Czasem pracodawcy opłaca się zatrudnić osobę, która będzie używała własnych narzędzi, materiałów i sprzętu. Korzystanie z rzeczy pracownika może się opłacać pracodawcy np. gdy otrzymał zamówienie na wykonanie kilku sztuk jakiegoś wyrobu, a do ich produkcji należy użyć przyrządów, których nie ma, albo są drogie czy trudno dostępne, natomiast ma je pracownik. Jest to zasadne, gdy pracodawca spodziewa się, że na podobne zamówienie nie będzie mógł w przyszłości liczyć. W takiej sytuacji pracodawcy bardziej od zakupu narzędzi opłaca się zawrzeć z pracownikiem umowę o wykorzystanie jego rzeczy w pracy.
Również pracodawcom, którzy dopiero rozpoczynają działalność i dysponują niewielkimi środkami na rozruch, albo takim, którzy zmienili profil produkcji i dopiero wyposażają firmę, można polecać, by ich pracownicy używali własnych narzędzi lub sprzętu.
W takich przypadkach zatrudnionymi przysługuje ekwiwalent pieniężny. Podstawą jego wypłaty jest umowa zawarta między pracownikiem a pracodawcą. Należy w niej dokładnie określić, o jakie narzędzia, sprzęt lub materiały stanowiące własność pracownika chodzi, a także przez jaki okres pracownik będzie ich w firmie używał. Trzeba też określić wysokość ekwiwalentu przysługującego pracownikowi oraz termin jego wypłaty. Przy ustalaniu wysokości ekwiwalentu bierze się pod uwagę normy zużycia narzędzi i sprzętu, ich ceny rynkowe oraz ilość wykorzystanego materiału na potrzeby firmy i jego ceny rynkowe.
WAŻNE Pracownikowi można przydzielić tylko takie środki ochrony indywidualnej, które mają certyfikat i są oznaczone znakiem bezpieczeństwa
Pracodawca powinien zapewnić pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które zabezpieczają przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników w miejscu pracy. Są to środki ochrony osobistej, odzież i obuwie ochronne. Na stanowiskach, gdzie wymaga tego technologia, warunki sanitarne oraz bezpieczeństwa i higieny pracy przedsiębiorca powinien zapewnić pracownikom odzież i obuwie robocze. Oprócz tego zapewnia im takie środki higieny osobistej jak mydło i proszki do prania.
Co właściciel musi określić
W akcie wewnątrzzakładowym właściciel firmy powinien w sposób szczegółowy określić rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie jest niezbędne na określonych stanowiskach. Powinien tam podać przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego.
Wszystkie należne środki pracodawca dostarcza nieodpłatnie. Ma też obowiązek poinformować pracowników o sposobach posługiwania się nimi.
Prócz znaku bezpieczeństwa przydzielone pracownikowi środki ochrony indywidualnej powinny mieć również wystawioną przez producenta lub dostawcę deklarację zgodności z Polskimi Normami, wprowadzonymi do obowiązkowego stosowania, a także muszą spełniać wymagania określone przepisami bhp. Deklaracja zgodności powinna być wystawiona nawet wówczas, gdy środki ochrony indywidualnej uzyskały certyfikat na znak bezpieczeństwa i są oznaczone tym znakiem.
Na pracodawcy ciąży również obowiązek dopilnowania, by pracownik stosował odpowiednie do rodzaju wykonywanej pracy środki ochrony indywidualnej.
Z własną odzieżą i obuwiem
Przedsiębiorca ma obowiązek dostarczyć swojemu pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, które spełniają wymagania Polskich Norm. Powinien zrobić to wtedy, gdy odzież własna pracownika podczas wykonywanej pracy uległaby znacznemu zabrudzeniu lub zniszczeniu, bądź gdy jest to konieczne ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne czy ze względu na bezpieczeństwo i higienę pracy.
Rodzaj odzieży i obuwia roboczego, które należy stosować na określonych stanowiskach pracodawca powinien wskazać w akcie wewnątrzzakładowym. Powinien tam podać również przewidywane używania tych rzeczy. Na niektórych stanowiskach pracownik może jednak – o ile wyrazi na to zgodę – używać własnej odzieży i butów roboczych, jeśli spełniają one wymagania bhp. Z tego tytułu powinien pobierać od pracodawcy ekwiwalent uwzględniający aktualne ceny.
Pracodawca powinien zawsze ustalić, na których stanowiskach takie używanie własnej odzieży i obuwia roboczego pracownika jest dopuszczalne. Na przykład nie mogą być one stosowane tam, gdzie praca wiąże się z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo gdy czynności służbowe powodują intensywne brudzenie albo skażenie odzieży i obuwia środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi czy materiałami biologicznie zakaźnymi.
WAŻNE Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez odzieży i obuwia roboczego, jeśli są one konieczne na określonym stanowisku
Jako odzież i obuwie robocze nie mogą być stosowane jakiekolwiek rzeczy. Muszą one mieć właściwości ochronne i użytkowe. Powinny też być odpowiednio prane i konserwowane.
Pracodawca określa czas używania odzieży ochronnej i ma obowiązek przydzielać pracownikom określone składniki takiego ubrania z częstotliwością wynikającą z przewidzianych okresów i używania.
Pracodawca ma obowiązek zapewnić odpowiednią konserwację, pranie, naprawę, odpylanie i odkażanie środków ochrony indywidualnej lub wypłacić pracownikowi ekwiwalent pieniężny w wysokości poniesionych kosztów na pranie. Pracownik musi jednak wyrazić zgodę na to, że będzie sam prał odzież roboczą. Jeśliby zaś obuwie robocze i odzież uległy skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi, względnie materiałami biologicznie zakaźnymi, to wówczas pracownikowi nie wolno powierzyć ich do prania, konserwacji, odpylania i odkażania.
Z otrzymanych od pracodawcy obuwia i odzieży roboczej pracownik powinien się wyliczyć. Jeżeli zniszczenie ich nastąpiło z winy pracownika, to ponosi on za to odpowiedzialność.
Rozliczenie ekwiwalentu
Za używanie odzieży i obuwia roboczego oraz za ich pranie pracownikowi przysługuje ekwiwalent. Jego wysokość określa pracodawca, uwzględniając ceny rynkowe. Wypłaca go pracownikowi najczęściej w tym samym czasie co wynagrodzenie.
SRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ TO: • odzież • środki ochrony rąk i nóg • środki ochrony głowy, oczu, twarzy, słuchu, układu oddechowego (np. hełmy, maski, okulary ochronne) • środki izolujące cały organizm • sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości
