Pracodawca zobowiązany jest do naprawienia szkody, którą pracownik wyrządził podczas wykonywania swych obowiązków osobie trzeciej. Może on jednak później dochodzić od pracownika zapłaty odszkodowania.
Przepisy kodeksu pracy nakładają na pracodawcę odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez jego pracownika osobom trzecim przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych. W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Oznacza to, że jeśli pracownik wyrządzi w takich okolicznościach szkodę, to wówczas poszkodowany powinien kierować swoje roszczenia odszkodowawcze nie wobec pracownika, lecz w stosunku do jego pracodawcy. Nie jest natomiast objęte tą regulacją wyrządzenie przez pracownika szkody osobie trzeciej tylko przy okazji wykonywania obowiązków pracowniczych. Znajdują bowiem wówczas zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę (wyrok 7 sędziów Sądu Najwyższego z 19 czerwca 1975 r., V PRN 2/75, OSNCP z 1976 r. nr 4, poz. 70).
Zasady odpowiedzialności
Zgodnie z art. 120 par. 2 k.p. pracownik odpowiada wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej na zasadach zawartych w kodeksie pracy określających zasady odpowiedzialności materialnej pracowników. Zatem nawet po naprawieniu szkody przez pracodawcę pracownik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą tylko wówczas, gdy zachodzą podstawy do powstania tej odpowiedzialności względem pracodawcy określone w przepisach art. 114–122 k.p. Warto także podkreślić, że w tym przypadku jest to odpowiedzialność w ograniczonym zakresie. To ograniczenie odpowiedzialności pracownika zachodzi w sytuacji, gdy wyrządził on szkodę przy wykonywaniu swoich obowiązków z winy nieumyślnej. Wynika to z art. 115 k.p., który ogranicza odpowiedzialność pracownika tylko do rzeczywistej straty i tylko do normalnych następstw działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Ponadto z mocy art. 119 k.p. odszkodowanie należne od pracownika nie może przewyższać wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego temu pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Tak więc w sytuacji, gdy na skutek działania pracownika pracodawca był zmuszony zapłacić odszkodowanie np. w wysokości 15 000 zł, a pracownik w dniu wyrządzenia szkody zarabiał np. 1000 zł miesięcznie, to wysokość odszkodowania, jakie może uzyskać pracodawca od pracownika, nie może przekroczyć 3000 zł, czyli w pozostałym zakresie wydatek poniesiony na naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika nie zostanie zwrócony (przykład 1).
PRZYKŁAD 1
Pracownik był zatrudniony w spółce jako operator koparki. Podczas wykonywania pracy na terenie budowy magazynu sąsiedniego przedsiębiorstwa zahaczył łyżką koparki o ścianę budynku gospodarczego powodując jej pęknięcie. W wyniku tego uszkodzenia konieczne było rozebranie ściany i wybudowanie jej od nowa. Przedsiębiorstwo zwróciło się do spółki o zapłatę odszkodowania w kwocie 10 000 zł. Spółka zapłaciła tę kwotę i następnie wystąpiła do pracownika o jej zwrot, gdyż do zdarzenia doszło z powodu jego zaniedbania. Gdy ten się nie zgodził się zapłacić, spółka wystąpiła do sądu pracy z pozwem o zapłatę kwoty 10 000 zł. Sąd zasądził od pozwanego kwotę 6000 zł, zaś w pozostałej części oddalił powództwo, gdyż pracownik w chwili wyrządzenia szkody zarabiał tylko 2000 zł miesięcznie.
WAŻNE
Termin przedawnienia roszczenia pracodawcy wobec pracownika liczy się od chwili naprawienia szkody przez pracownika.
W razie zmiany pracodawcy
Nie ma znaczenia dla odpowiedzialności pracownika ewentualna zmiana pracodawcy, który naprawił osobie trzeciej szkodę wyrządzoną przez pracownika przejętego w trybie art. 231 k.p. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 2 grudnia 2004 r. (I PK 71/04, OSNP z 2005 r. nr 19, poz. 301) stwierdzając, że dla zakresu odpowiedzialności pracownika na podstawie art. 120 par. 2 k.p. nie ma znaczenia, że po wyrządzeniu szkody doszło do zmiany pracodawcy w trybie art. 231 k.p. (przykład 2).
PRZYKŁAD 2
Pracownica była zatrudniona jako chirurg w szpitalu. Podczas operacji wskutek nieuwagi wyrządziła szkodę pacjentowi, który następnie uzyskał odszkodowanie od szpitala w kwocie 20 000 zł. Szpital ten następnie został przekształcony w samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, a pracownica – w trybie art. 231 k.p. – stała się jego pracownikiem. Zakład ten wystąpił wobec pracownicy z żądaniem zapłaty kwoty 12 000 zł. a gdy odmówiła ona zapłaty, złożył w sądzie pracy pozew o zasądzenie tej kwoty. Sąd uwzględnił powództwo w całości, gdyż pracownica zarabiała miesięcznie 4000 zł.
Jak liczyć przedawnienie
Pracodawca może dochodzić roszczeń regresowych wobec pracownika, który wyrządził szkodę, dopiero po naprawieniu szkody osobie trzeciej. Wynika to wprost ze sformułowania ustawy, stanowiącego o pracodawcy, który naprawił szkodę. Wskazywał na to także Sąd Najwyższy w wyroku z 25 lutego 1975 r. (II PR 302/74 PiZS z 1976 r. nr 2, poz. 56).
Ma to istotne znaczenie także przy określeniu upływu przedawnienia roszczenia pracodawcy wobec pracownika, gdyż roszczenie o zapłatę w stosunku do pracownika, przewidziane w art. 120 par. 2 k.p. powstaje dopiero z chwilą zaspokojenia przez pracodawcę roszczeń osoby poszkodowanej (osoby trzeciej). Wpływa to na sposób obliczania terminu określonego w art. 291 par. 2 k.p., w myśl którego roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody, wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie później jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia. Nie można bowiem w przypadku roszczenia pracodawcy liczyć terminu przedawnienia określonego w art. 291 par. 2 k.p. od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu przez pracownika szkody, gdyż dopiero naprawienie szkody stwarza jego roszczenie do pracownika – sprawcy szkody. Zasadą jest, że ten kto naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy (przykład 3).
PRZYKŁAD 3
Szkoda została wyrządzona przez pracownika 5 grudnia 2002 r., a zapłata odszkodowania przez pracodawcę na rzecz poszkodowanych nastąpiła dopiero 8 grudnia 2003 r., zaś pozew przeciwko pracownikowi został wniesiony 30 października 2004 r., Roszczenie pracodawcy nie uległo więc jeszcze przedawnieniu, gdyż wniesienie pozwu nastąpiło przed upływem terminu przedawnienia z art. 291 par. 2 k.p.
Stanowisko to potwierdza także uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 16 września 1997 r. (I PKN 261/97, OSNAPiUS z 1998 r. nr 18, poz. 535), gdzie wprost stwierdzono, że roszczenie regresowe pracodawcy w stosunku do pracownika, który przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych wyrządził szkodę osobie trzeciej, powstaje z chwilą zaspokojenia przez pracodawcę roszczeń osoby trzeciej. Termin przedawnienia roszczenia regresowego pracodawcy liczy się od chwili naprawienia szkody, a nie od chwili jej wyrządzenia przez pracownika.
Podstawa prawna
• Art. 231, art. 115, art. 119, art. 120, art. 291 par. 1 i 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Ryszard Sadlik
Ryszard Sadlik
Autor jest sędzią sądu rejonowego w Kielcach