Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron wymaga zgodnego oświadczenia woli obu jej stron, które decydują się na jej rozwiązanie w ustalonym terminie. Porozumienie to nie musi być w formie pisemnej, choć dla celów dowodowych jest lepiej, gdy tak je sporządzono.
Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron jest najprostszym sposobem jej rozwiązania. Warto jednak pamiętać o zasadach związanych z tym rodzajem czynności prawnej, gdyż w praktyce wywołuje ona wiele kontrowersji.
Zwykle jest tak, że rozwiązanie umowy za porozumieniem następuje poprzez złożenie pisemnej propozycji przez pracownika i wyrażenie na nią zgody przez pracodawcę. Strony nie muszą wskazywać w porozumieniu żadnej przyczyny rozwiązania umowy.
Propozycja to już oferta
Wystąpienie z propozycją rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron stanowi w istocie ofertę zgodnego rozwiązania stosunku pracy, do której stosuje się odpowiednio na podstawie art. 300 kodeksu pracy przepisy kodeksu cywilnego (art. 66 i następne). Oznacza to, że pracodawca może przyjąć ofertę pracownika pragnącego rozwiązania umowy o pracę w określonym terminie poprzez zwykłe wyrażenie na nią zgody. Pracodawca nie jest jednak związany propozycją pracownika ani do co faktu rozwiązania umowy, ani też co do terminu, w którym miałoby to nastąpić. Jeżeli więc, pracownik wskazał termin, w którym miałoby nastąpić rozwiązanie umowy, to pracodawca może wyrazić na to zgodę najpóźniej do chwili zaistnienia tego terminu. Może również bez żadnego uzasadnienia nie zaakceptować propozycji pracownika rozwiązania umowy w tej formie lub w tym terminie. Nie może natomiast wyznaczyć innego, późniejszego, terminu i uznać, że to wówczas następuje rozwiązanie umowy.
Oferta rozwiązania umowy złożona przez pracownika wiąże go tylko do dnia wskazanego w przedstawionej propozycji. Późniejsze rozwiązanie umowy może więc nastąpić tylko wówczas, gdy pracownik wyrazi zgodę na ofertę pracodawcy. Zatem zawsze jest konieczne osiągnięcie porozumienia między stronami co do daty rozwiązania umowy o pracę. Przy czym nie ma żadnych przeszkód rozwiązania umowy o pracę w drodze porozumienia stron z ustaleniem daty ustania umowy nawet znacznie późniejszej niż data zawarcia porozumienia (np. za 3 miesiące od daty zawarcia porozumienia o rozwiązaniu umowy o pracę.).
Jeśli strony wprost nie określiły terminu rozwiązania umowy, przyjmuje się, że rozwiązanie następuje w dniu zawarcia porozumienia. Warto też zaznaczyć, że porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę strony mogą zawrzeć w każdym czasie, a więc zarówno w czasie urlopu, jak i choroby pracownika. Nie mają tu bowiem zastosowania normy chroniące pracowników przed wypowiedzeniem.
Zastrzeżenie warunku
Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron może być uzależnione od zaistnienia przewidzianego przez strony warunku, np. od osiągnięcia pewnego poziomu zysku. Jest więc możliwe uzależnienie rozwiązania umowy od zaistnienia zdarzenia przyszłego i niepewnego. Wówczas umowa o pracę w dalszym ciągu będzie wiązać strony, a skutek rozwiązujący nastąpi w momencie ziszczenia się warunku.
Jeśli pracownik nie uzyska zgody pracodawcy na rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, to aby doszło do skutecznego jej rozwiązania, może ją wypowiedzieć lub rozwiązać bez wypowiedzenia. Natomiast gdyby po złożeniu propozycji rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron, nie czekając na zgodę pracodawcy, pracownik nie stawił się już do pracy, to pracodawca mógłby uznać, że porzucił on pracę i rozwiązać z nim umowę bez wypowiedzenia z jego winy na podstawie art. 52 par. 1 pkt 1 k.p.
Ważne!
Pracodawca nie jest związany propozycją pracownika ani co do rozwiązania umowy, ani też co do terminu, w którym miałoby to nastąpić. Jeżeli pracownik wskazał termin, w którym miałoby nastąpić rozwiązanie umowy, to pracodawca może wyrazić na to zgodę najpóźniej do chwili zaistnienia tego terminu.
Pracodawca nie jest związany propozycją pracownika ani co do rozwiązania umowy, ani też co do terminu, w którym miałoby to nastąpić. Jeżeli pracownik wskazał termin, w którym miałoby nastąpić rozwiązanie umowy, to pracodawca może wyrazić na to zgodę najpóźniej do chwili zaistnienia tego terminu.
Odwołanie oświadczenia
Czasami zdarza się, że pracownik, który złożył oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę za porozumieniem stron, próbuje później uchylić się od skutków swego oświadczenia lub odwołać je, powołując się na zdenerwowanie lub stres. Należy podkreślić, że pracownik nie ma możliwości swobodnego odwołania swojego wcześniejszego oświadczenia.
Odwołanie oświadczenia woli, które zostało złożone pracodawcy, może być skuteczne tylko wówczas, jeśli doszło do niego jednocześnie ze złożonym oświadczeniem lub wcześniej (art. 61 k.c.). Zatem zmiana stanowiska przez zatrudnionego, który najpierw zgodził się na rozwiązanie umowy za porozumieniem stron, a następnie uznał, że jest to dla niego niekorzystne, nie jest wiążąca dla pracodawcy.
Pracownicy mogą natomiast próbować uchylić się od skutków swego oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę za porozumieniem stron poprzez powołanie się na wady swego oświadczenia woli. W takim przypadku oceny skuteczności takiego odwołania będzie dokonywał sąd w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego regulujące wady oświadczenia woli (art. 82–88 k.c.).
PRZYKŁAD
Czytelniczka była zatrudniona w sklepie spożywczym należącym do spółki X. Ponieważ otrzymała propozycję pracy na lepszych warunkach w konkurencyjnym sklepie, postanowiła rozwiązać umowę o pracę. W tym celu złożyła do zarządu spółki propozycję rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron z początkiem następnego tygodnia.
Zarząd nie wyraził zgody na takie rozwiązanie umowy o pracę, gdyż uważał, że konieczne jest uprzednie przeprowadzenie inwentaryzacji w sklepie.
Pomimo braku zgody zarządu, pracownica nie stawiła się już w pracy u dotychczasowego pracodawcy. Wtedy zarząd spółki rozwiązał z nią umowę o pracę bez wypowiedzenia z jej winy, podając jako przyczynę nieusprawiedliwione niestawiennictwo w pracy. Oświadczenie zawierające tę przyczynę rozwiązania umowy o pracę wraz ze świadectwem pracy przesłał na jej adres zamieszkania.
ORZECZNICTWO SĄDU NAJWYŻSZEGO
Propozycja rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron stanowi w istocie ofertę zgodnego rozwiązania stosunku pracy, do której stosuje się odpowiednio, na podstawie art. 300 kodeksu pracy, przepisy kodeksu cywilnego (art. 66 i następne)
– wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2000 r., I PKN 58/00, OSNP 2002/9/211).
Nie ma przeszkód dla rozwiązania umowy o pracę w drodze porozumienia stron z ustaleniem daty ustania umowy nawet znacznie późniejszej niż data zawarcia porozumienia
– wyrok Sądu Najwyższego z 4 listopada 2004 r., I PK 653/03, OSNP 2005/14/204).
Nieokreślenie, choćby dorozumiane, w porozumieniu stron o rozwiązaniu stosunku pracy terminu jego ustania powoduje (podobnie jak przy zawarciu umowy o pracę – art. 26 k.p.) rozwiązanie tego stosunku w dniu zawarcia porozumienia
– wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2001 r., I PKN 844/00, OSNP 2002/18/432.
Pracownik i pracodawca mogą rozwiązać stosunek pracy na mocy porozumienia stron w każdym uzgodnionym przez siebie terminie także w czasie urlopu wypoczynkowego pracownika
– wyrok Sądu Najwyższego z 12 listopada 2003 r., I PK 593/02, M.P. Pr. – wkł. 2004/6/1.
Ryszard Sadlik
Autor jest sędzią Sądu Rejonowego w Kielcach