Pracownik może dochodzić swoich roszczeń wnosząc pozew bezpośrednio do sądu pracy lub uprzednio skorzystać z postępowania przed komisją pojednawczą. Ma ono charakter fakultatywny, ale jeśli w firmie funkcjonuje taka komisja, warto dokonać próby zakończenia sporu przy jej pomocy.
Komisję pojednawczą powołują wspólnie pracodawca i zakładowa organizacja związkowa. Jeżeli w firmie nie działa zakładowa organizacja związkowa – pracodawca powołuje ją po uzyskaniu pozytywnej opinii pracowników. Opinia zatrudnionych wyrażana jest w formie referendum zakładowego.
Powołanie i skład komisji
W takim samym trybie ustala się zasady i tryb powoływania komisji, czas trwania jej kadencji i liczbę jej członków. Członkiem komisji pojednawczej nie może być osoba zarządzająca w imieniu pracodawcy zakładem pracy, główny księgowy, radca prawny i osoba prowadząca sprawy osobowe, zatrudnienia i płac. Komisja wybiera ze swego grona przewodniczącego, jego zastępców i ustala regulamin postępowania pojednawczego, które przeprowadzane jest w zespołach składających się z co najmniej z 3 członków komisji. Sprawowanie obowiązków członka komisji pojednawczej jest funkcją społeczną. Jednakże członek zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w jej pracach. Pracodawca jest obowiązany zapewnić komisji pojednawczej warunki lokalowe oraz środki techniczne umożliwiające właściwe jej funkcjonowanie. Wydatki związane z jej działalnością ponosi również pracodawca. Obejmują one także równowartość utraconego wynagrodzenia za czas nieprzepracowany przez pracownika w związku z udziałem w postępowaniu pojednawczym.
Na wniosek pracownika
Komisja wszczyna postępowanie na wniosek pracownika zgłoszony na piśmie lub ustnie do protokołu. Na wniosku stwierdza się datę jego wpływu. Powinien on zawierać określenie żądania pracownika oraz opisanie okoliczności faktycznych stanowiących jego podstawę.
Kodeks pracy przewiduje w art. 264 stosunkowo krótkie terminy wniesienia odwołania do sądu pracy od wypowiedzenia umowy, żądania przywrócenia do pracy lub odszkodowania oraz nawiązania umowy o pracę (odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę wnosi się do sądu pracy w ciągu 7 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę, żądanie przywrócenia do pracy lub odszkodowania – w ciągu 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia lub od dnia wygaśnięcia umowy o pracę, a żądanie nawiązania umowy o pracę – w ciągu 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o odmowie przyjęcia do pracy). Dlatego ważną regulację w tym zakresie zawiera art. 248 par. 2 k.p., zgodnie z którym zgłoszenie przez pracownika wniosku do komisji pojednawczej przerywa bieg tych terminów. Po bezskutecznym zakończeniu postępowania pojednawczego biegną one od nowa. Z tego też właśnie powodu niezwykle istotne jest precyzyjne odnotowanie na wniosku daty jego zgłoszenia komisji.
W sprawach dotyczących rozwiązania, wygaśnięcia lub nawiązania stosunku pracy, o których mowa w art. 264 k.p., wniosek do komisji pojednawczej należy złożyć przed upływem terminów określonych w tym przepisie. W przypadku ich przekroczenia komisja nie może przywrócić tych terminów, ma do tego prawo tylko i wyłącznie sąd. Co więcej, komisja nie może w ogóle wszczynać postępowania, gdyż powinna zwrócić wniosek pracownikowi i pouczyć go o przysługujących mu uprawnieniach. W praktyce może się zdarzyć, że pracownik jednocześnie złoży wniosek do komisji i pozew do sądu pracy. W takiej sytuacji możliwe jest zawieszenie postępowania przez sąd do czasu zakończenia postępowania przed komisją.
Procedura przed komisją
W przypadku prawidłowego złożenia wniosku przez pracownika przewodniczący powinien zapoznać z jego treścią pracodawcę lub osobę uprawnioną w jego imieniu do podjęcia decyzji w sprawie ewentualnego uznania dochodzonych przez pracownika żądań i zawarcia w tej sprawie ugody. Jeśli istnieją szanse na ugodowe zakończenie sporu, komisja rozpatruje dalej sprawę, wyznaczając posiedzenie i zawiadamiając strony o jego terminie. Komisja może też zwracać się do stron o udzielenie dodatkowych wyjaśnień i przedstawienie dowodów na poparcie swoich twierdzeń. Posiedzenie prowadzi przewodniczący. Rozpoczyna je od zapoznania uczestników posiedzenia z przedmiotem sporu i okolicznościami faktycznymi sprawy. Następnie strony przedstawiają swoje propozycje rozwiązania sporu. Celem wyjaśnienia okoliczności sprawy komisja może prowadzić postępowanie wyjaśniające. W trakcie posiedzenia przewodniczący powinien w każdym momencie dążyć do zbliżenia stanowisk stron i przedstawiać propozycje ugody. Z posiedzenia komisji powinien być sporządzony protokół opisujący jego przebieg, stanowiska stron i treść ugody lub stwierdzenie, że strony nie doszły do porozumienia.
Ograniczenia czasowe
Postępowanie przed komisją ograniczone jest czasowo. Powinna ona dążyć do tego, aby załatwienie sprawy w drodze ugody nastąpiło w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. W sprawach dotyczących rozwiązania, wygaśnięcia lub nawiązania stosunku pracy, postępowanie pojednawcze kończy się z mocy prawa (bez względu na rezultat) z upływem 14 dni od dnia złożenia wniosku przez pracownika, a w innych sprawach – z upływem 30 dni od dnia złożenia wniosku.
Ugoda z klauzulą
Celem postępowania przed komisją jest zawarcie ugody. Treść ugody wpisuje się do protokołu, który podpisują strony i członkowie zespołu. Ugoda powinna zostać dobrowolnie wykonana przez pracodawcę. Jeśli tak się nie stanie, podlega wykonaniu w trybie przepisów kodeksu postępowania cywilnego po nadaniu jej przez sąd pracy klauzuli wykonalności. Pracownik, aby wyegzekwować zrealizowanie ugody, powinien złożyć do rejonowego sądu pracy, w którego okręgu siedzibę ma pracodawca, wniosek o nadanie jej klauzuli wykonalności. Do wniosku musi dołączyć oryginał ugody. Sąd po zbadaniu treści ugody wydaje postanowienie o nadaniu jej klauzuli wykonalności. Jest to równoznaczne ze stwierdzeniem, że ugoda może być wykonana w drodze egzekucji sądowej.
Niedopuszczalne jest zawarcie ugody, która byłaby sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego art. 253 k.p.
Komisja powinna badać zatem treść ugody pod kątem tych przesłanek. W przypadku zawarcia ugody z naruszeniem art. 253 k.p. sąd pracy odmówi nadania jej klauzuli wykonalności. Ugody takiej nie będzie można zatem przymusowo wykonać w drodze egzekucji sądowej.
Pracownik może wystąpić do sądu pracy w terminie 30 dni od dnia zawarcia ugody z żądaniem uznania jej za bezskuteczną, jeżeli uważa, że ugoda narusza jego słuszny interes. Jednakże w sprawach dotyczących rozwiązania, wygaśnięcia lub nawiązania stosunku pracy z żądaniem takim pracownik może wystąpić tylko przed upływem 14 dni od dnia zawarcia ugody.
Jeżeli postępowanie przed komisją pojednawczą nie doprowadziło do zawarcia ugody, komisja na żądanie pracownika, zgłoszone w terminie 14 dni od dnia zakończenia postępowania pojednawczego, przekazuje niezwłocznie sprawę sądowi pracy. Wniosek pracownika o polubowne załatwienie sprawy przez komisję pojednawczą zastępuje wówczas pozew.
WYDATKI PONOSI PRACODAWCA
Pracodawca jest obowiązany zapewnić komisji pojednawczej warunki lokalowe oraz środki techniczne umożliwiające właściwe jej funkcjonowanie. Wydatki związane z jej działalnością ponosi również pracodawca. Obejmują one także równowartość utraconego wynagrodzenia za czas nieprzepracowany przez pracownika w związku z udziałem w postępowaniu pojednawczym.
9 KROKÓW
Od wniosku do egzekucji
1. Wniosek pracownika do komisji pojednawczej.
2. Przewodniczący komisji zapoznaje pracodawcę z treścią wniosku pracownika.
3. Przewodniczący wyznacza termin posiedzenia i informuje o nim strony.
4. Strony przedstawiają propozycję rozwiązania sporu podczas posiedzenia.
5. Gdy dochodzi do zawarcia ugody, wpisuje się jej treść do protokołu, który musi zawierać także określenie przebiegu posiedzenia i stanowiska stron.
6. Dobrowolne wykonanie ugody przez pracodawcę.
7. Jeśli nie dochodzi do dobrowolnego wykonania ugody przez pracodawcę, pracownik może wystąpić do sądu pracy o nadanie jej klauzuli wykonalności.
8. Sąd, po zbadaniu treści ugody, wydaje postanowienie o nadaniu jej klauzuli wykonalności.
9. Ugoda z klauzulą wykonalności może być wykonana w drodze egzekucji sądowej.
Andrzej Marek
Autor jest sędzią w Sądzie Okręgowym w Legnicy