Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach kierowniczych muszą, jeśli zachodzi taka potrzeba, pracować dłużej niż szeregowi pracownicy, czyli poza normalnymi godzinami pracy, i to bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia.
Jarosław W. był zatrudniony na stanowisku dyrektora generalnego PUP „E.” w Toruniu. Należał więc do tzw. pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy. W czasie prowadzenia w latach 2002–2004 remontu budynków przeznaczonych na potrzeby spółki, sam sobie zlecał pracę w godzinach nadliczbowych i sam potwierdzał jej wykonanie. Na podstawie tych wykazów otrzymywał wynagrodzenie za pracę po godzinach.
Jako pracownik zatrudniony na stanowisku kierowniczym, działając w imieniu pracodawcy, znał niewątpliwie przepisy kodeksu pracy, musiał je bowiem stosować w stosunku do podległych mu pracowników. Znane musiały być mu też przepisy dotyczące wypłaty wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, w tym treść art. 1514 k.p., zgodnie z którym pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy, bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. Wynagrodzenie takie przysługuje tylko kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto, jeżeli w zamian za pracę w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy.
Nadgodziny tak, dodatkowe wynagrodzenie nie
Odmienna od zasad ogólnych regulacja czasu pracy pracowników zajmujących stanowiska kierownicze wynika z tego, że pracownicy ci sami organizują sobie pracę, a ich wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę obejmuje ewentualny wydłużony czas pracy. Ponadto, jeżeli chodzi o pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy, konieczność wykonywania pracy w wydłużonym czasie pracy zależy tylko od ich decyzji, a nie od polecenia przełożonego. Mają oni świadomość, że za pracę wykonywaną w przedłużonym czasie nie przysługuje im dodatkowe wynagrodzenie, niezależnie od tego, jakiego rodzaju pracę wykonują i czy jest ona wykonywana sporadycznie, czy też stale.
Jarosław W. nie miał więc prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Polecenie jego wypłaty było samowolnym zadysponowaniem majątkiem pracodawcy i naraziło go na szkodę.
Gdy wypłata wynagrodzenia powoduje szkodę
Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w art. 114–122 k.p. Artykuł 114 k.p. wymienia przesłanki odpowiedzialności za szkodę w mieniu niepowierzonym pracownikowi. Norma wynikająca z powyższego wskazuje cztery przesłanki odpowiedzialności pracownika. Są nimi:
• szkoda,
• bezprawność, czyli niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych,
• wina,
• związek przyczynowy między bezprawnym i zawinionym zachowaniem się pracownika a szkodą.
Należy zauważyć, iż o działaniu umyślnym pracownika można mówić wówczas, gdy wyrządzenie szkody jest objęte zamiarem pracownika, bezpośrednim lub ewentualnym. Jeżeli Jarosław W., działając w imieniu pracodawcy, polecał wypłacać sobie jako pracownikowi wynagrodzenie, mając świadomość, że jest ono nienależne, zamiarem jego było przysporzenie sobie korzyści, przy jednoczesnym uszczupleniu majątku pracodawcy. W takim przypadku jego działanie na szkodę pracodawcy należy ocenić jako umyślne. Zgodnie natomiast z art. 122 k.p., jeśli pracownik umyślnie wyrządził szkodę pracodawcy, jest zobowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.
Tak też orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 5 maja 2004 r. (I PK 609/03; OSNP 2005/2/19), stwierdzając, że polecenie przez pracownika zarządzającego w imieniu pracodawcy zakładem pracy wypłacenia sobie wynagrodzenia na podstawie osobiście sporządzonego wykazu godzin nadliczbowych, ze świadomością, że wynagrodzenie to mu nie przysługuje, jest umyślnym działaniem na szkodę pracodawcy uzasadniającym zastosowanie art. 122 kodeksu pracy.
SŁOWNICZEK
PRACOWNICY ZARZĄDZAJĄCY W IMIENIU PRACODAWCY ZAKŁADEM PRACY – to pracownicy kierujący jednoosobowo zakładem pracy, ich zastępcy lub pracownicy wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz główni księgowi (art. 128 par. 2 pkt 2 k.p.).
PRACA W GODZINACH NADLICZBOWYCH – praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy (art. 151 par. 1 k.p.).
Wiktor Cajsel
Autor jest radcą prawnym