Dodatkowy urlop wypoczynkowy to jedno z najważniejszych uprawnień pracowniczych osób niepełnosprawnych. Udzielany jest na takich samych zasadach jak zwykły urlop wypoczynkowy. Pracownik nie musi więc przeznaczać go na rehabilitację, może wykorzystać go na wybraną przez siebie formę odpoczynku.
Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności (o dniu zaliczenia stanowi data wydania orzeczenia).
Urlop ten nie przysługuje osobie uprawnionej do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie przepisów odrębnych. Jednak gdy wymiar tego urlopu jest niższy niż 10 dni roboczych – pracownik niepełnosprawny ma prawo do dodatkowego urlopu na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.
Dodatkowy urlop wypoczynkowy przysługuje także wykonawcom (pracownikom) nakładczym (par. 14a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą, Dz.U. z 1976 r. nr 3, poz. 19 z późn. zm.).
Tak jak zwykły urlop
Do dodatkowego urlopu wypoczynkowego stosuje się przepisy kodeksu pracy dotyczące urlopów pracowniczych. Jest on więc m.in. płatny.
Celem dodatkowego urlopu wypoczynkowego, tak jak urlopu udzielanego na podstawie przepisów kodeksu pracy, jest wypoczynek pracownika. Pośrednio więc ochrona zdrowia pracownika poprzez regenerację jego sił.
Prawo do urlopu ma zatem charakter osobisty i nie może być przeniesione na inną osobę. Dodatkowy urlop wypoczynkowy musi być więc udzielony pracownikowi w naturze. Wypłata ekwiwalentu pieniężnego jest możliwa tylko w sytuacjach przewidzianych w kodeksie pracy, a więc w razie rozwiązania lub wygaśnięcia umowy o pracę.
Ile godzin urlopu
Urlop wypoczynkowy udzielany jest w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracowników w danym dniu (art. 1542 par. 1 k.p.).
W myśl ogólnej reguły jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Jednak ustalający ją przepis stosuje się odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin. Niższą normę dobową dla pracowników zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności ustala art. 15 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. Wynosi ona 7 godzin na dobę. W związku z tym przy udzielaniu urlopu pracownikom niepełnosprawnym zaliczonym do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności jeden dzień urlopu odpowiada 7 godzinom pracy. W ich przypadku zatem 10 dni urlopu dodatkowego odpowiada 70 godzinom pracy.
Skrócony czas pracy nie dotyczy osób zatrudnionych przy pilnowaniu, oraz w stosunku do których na ich wniosek, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyraził na to zgodę (art. 16 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.). Dobowa norma czasu pracy tych pracowników wynosi 8 godzin.
Dodatkowego urlopu udziela się na dni, które są dniami pracy dla pracownika zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
RADZIMY
! Pamiętaj, że pracownikom zatrudnionym na niepełnym etacie proporcjonalnie obniża się wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego do ich czasu pracy.
Do kiedy można wykorzystać urlop
Prawo do urlopu dodatkowego przedawnia się na zasadach określonych w kodeksie pracy. Zgodnie z art. 291 par. 1 k.p., roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.
Bieg trzyletniego terminu przedawnienia roszczenia o urlop wypoczynkowy rozpoczyna się w zasadzie ostatniego dnia roku kalendarzowego, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Najpóźniej bowiem do tego momentu pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu, a więc zwolnić pracownika (z zachowaniem prawa do wynagrodzenia) od obowiązku świadczenia pracy z w celu umożliwienia mu psychofizycznej regeneracji organizmu. W uchwale z 20 lutego 1980 r. (V PZP 6/79; OSNC z 1980 r. nr 7-8, poz. 131) SN stwierdził również, że termin przedawnienia roszczenia urlopowego może rozpocząć swój bieg w innym terminie niż koniec roku kalendarzowego, jeżeli wynika on ze szczególnych przepisów kodeksu pracy lub innych aktów normatywnych.
Urlop a turnus rehabilitacyjny
Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku (art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.). Jednak łączny wymiar urlopu dodatkowego i zwolnienia od pracy na udział w turnusie rehabilitacyjnym nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.
Turnus to zorganizowana forma aktywnej rehabilitacji połączona z elementami wypoczynku, której celem jest ogólna poprawa psychofizycznej sprawności oraz rozwijanie umiejętności społecznych uczestników, między innymi przez nawiązywanie i rozwijanie kontaktów społecznych, realizację i rozwijanie zainteresowań, a także przez udział w innych zajęciach przewidzianych programem turnusu (art. 10c ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.). Innym celom służą więc dodatkowy urlop wypoczynkowy i turnus rehabilitacyjny.
Osoba niepełnosprawna zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie będzie mogła skorzystać z dodatkowego urlopu wypoczynkowego, jeżeli wykorzystała z 21 dni zwolnienia od pracy na udział w turnusie rehabilitacyjnym.
Natomiast w razie wykorzystania mniejszej liczby dni (np. 10 dni) zwolnienia od pracy na pobyt na turnusie rehabilitacyjnym, pracownikowi przysługuje 10 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego. W takim przypadku jeden dzień zwolnienia od pracy na uczestniczenie w turnusie nie przejdzie na następny rok (do tego zwolnienia nie stosuje się bowiem przepisów kodeksu pracy).
Ewa Brożyna
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 z późn. zm.).