Świadczenie pracy określonej jakości jest istotnym elementem stosunku pracy i wpływa na wysokość wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika.
Podstawowym obowiązkiem pracownika wynikającym z art. 100 Kodeksu pracy jest sumienne i staranne wykonywanie pracy oraz stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy. Z obowiązku tego wynika także obowiązek świadczenia pracy odpowiedniej jakości. Odpowiednia jakość świadczonej pracy obok jej rodzaju, ilości i wymaganych kwalifikacji pracownika jest podstawowym kryterium wyznaczającym wysokość wynagrodzenia. Oznacza to, że świadczenie pracy określonej jakości jest istotnym elementem stosunku pracy.
Pojęcie „pracy określonej jakości”
Świadczenie pracy określonej jakości może mieć istotny wpływ na wysokość wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika. Fakt ten potwierdza artykuł 82 Kodeksu pracy, stanowiąc, że za wadliwe wykonanie z winy pracownika produktów lub usług wynagrodzenie nie przysługuje. Należy podkreślić, że przepis ten ma zastosowanie przede wszystkim do pracowników zatrudnionych w systemie akordowym lub premiowym, gdyż w systemach tych występuje uzależnienie wynagrodzenia od ilości i jakości wykonanych produktów lub usług.
Pozbawienie wynagrodzenia – tylko gdy pracownik zawinił
Powodem uzasadniającym pozbawienie pracownika prawa do wynagrodzenia lub jego zmniejszenia jest zawinione zachowanie pracownika powodujące pogorszenie jakości produktu lub usługi. Ważny w tym momencie jest fakt, iż powstanie produktu lub usługi gorszej jakości musi nastąpić z winy pracownika. Najczęściej wina ta będzie polegać na niezachowaniu przez pracownika należytej staranności i sumienności w wykonywaniu pracy i braku dbałości o wyniki pracy. Czasami mogą wystąpić przypadki wadliwego wykonania produktów i usług umyślnie zawinione przez pracownika. To na pracodawcy jednak będzie spoczywał ciężar wykazania, iż to z winy pracownika powstał produkt lub usługa gorszej jakości. Nie zawsze będzie to proste. Gorsza jakość pracy może być spowodowana czynnikami niezależnymi od pracownika.
Pracownik nie ponosi konsekwencji za wadliwe wykonanie pracy, jeżeli przyczyną tej wadliwości jest na przykład:
• niesprawność maszyny lub urządzenia,
• brak odpowiednich materiałów i surowców,
• nieprawidłowa technologia,
• zła organizacja pracy.
Przyczynami wyłączającymi winę pracownika będą również takie okoliczności, jak:
• przemęczenie i nadmierne obciążenie obowiązkami,
• brak stosownych kwalifikacji.
Skutki wadliwego wykonania pracy
Wadliwe wykonanie pracy może spowodować pozbawienie pracownika wynagrodzenia za pracę niezależnie od tego, czy pracodawca z tego tytułu poniósł szkodę, czy też nie. Wystąpienie szkody może skutkować dodatkowo odpowiedzialnością materialną pracownika. Oznacza to, że pracownik nie tylko nie otrzymałby wynagrodzenia za wadliwą pracę, ale także byłby zobowiązany do naprawienia szkody, która powstała w związku z wadliwie wykonaną przez niego pracą.
Jeżeli z winy pracownika powstaną wady powodujące całkowitą bezwartościowość produktu lub usługi, to pracownikowi wynagrodzenie nie przysługuje. W przypadku gdy pracownik usunie wady produktu lub usługi, to spowoduje to ustalenie przysługującego pracownikowi wynagrodzenia odpowiednio do ostatecznej jakości produktu. Wynagrodzenie nie ulegnie obniżeniu, jeżeli usunięcie wady doprowadziło do uzyskania produktu lub usługi odpowiedniej (wymaganej) jakości. W przypadku otrzymania produktu niepełnowartościowego wysokość należnego wynagrodzenia powinna być określona w takiej proporcji do wynagrodzenia pełnego, w jakiej wartość wytworzonego produktu pozostaje do jego pełnej wartości normatywnej.
Praca przy usuwaniu wad – bezpłatna
Należy jednak pamiętać, że pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie za czas pracy przeznaczony na usunięcie wad tych produktów lub usług. Stanowi o tym paragraf drugi artykułu 82 Kodeksu pracy. Jeżeli zatem pracownik dokonuje poprawek wadliwie wykonanych produktów lub usług poza normalnymi godzinami pracy, to praca taka nie może zostać uznana za pracę w godzinach nadliczbowych.
Natomiast usuwanie wad produktów lub usług w czasie normalnych godzin pracy odbywa się kosztem pracy bieżącej, a więc wynagrodzenie pracownika powinno być pomniejszone o czas niewykonywania pracy bieżącej.
Przepisy Kodeksu pracy nie ustanawiają bezpośrednio obowiązku usunięcia przez pracownika wad wykonanych produktów i usług. Przyjmuje się jednak, że skoro pracownik jest obowiązany do sumiennego i starannego wykonywania pracy oraz stosowania się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, należy przyjąć, że obowiązek taki istnieje. Oznacza to, że pracownik jest obowiązany na żądanie pracodawcy do usunięcia wady bez dodatkowego wynagrodzenia, jeżeli jest to możliwe i nie wykracza poza należytą sumienność i staranność pracownika oraz jego obowiązek dbałości o dobro pracodawcy.
Na koniec należy wspomnieć, że przepisy prawa pracy nie pozbawiają pracownika automatycznie prawa do wynagrodzenia w przypadku, gdy jakość wykonanych przez niego produktów lub usług jest niższa od wymaganej. Ostateczna decyzja w tym zakresie należy do pracodawcy. Pracodawca może mimo niskiej jakości (wadliwości) pracy wykonanej przez pracownika zadecydować, że wynagrodzenie zostanie wypłacone pracownikowi w pełnej wysokości.
Serwis PP radzi
Pytanie
Wojciech R. zatrudniony jest jako piekarz w niewielkiej piekarni. Pewnego razu właściciel piekarni stwierdził, iż partia wypieków przygotowana przez Wojciech R. jest niskiej jakości i nie nadaje się do sprzedaży. Wojciech R. tłumaczył się tym, że na jakość wypieków miała wpływ gorszej jakości mąka dostarczona przez pracodawcę, na co pracownik zwracał uwagę. Czy pracodawca może obniżyć wynagrodzenie pracownika za złą jakość pracy?
Odpowiadamy
Pracodawca nie może obniżyć wynagrodzenia pracownika za złą jakość wykonanej pracy, ponieważ brak jest winy po stronie pracownika. To pracodawca dostarczył niepełnowartościowe półprodukty, na co zwrócił uwagę pracownik, zatem pracodawca ponosi odpowiedzialność za ostateczny wynik pracy w tym przypadku.
Pytanie
Zenon W. jest zatrudniony jako mechanik w warsztacie samochodowym. Pewnego dnia Zenon W. miał wykonać prostą naprawę nowego modelu samochodu, z którym jednak wcześniej nie miał do czynienia. Mimo polecenia przełożonego, by zapoznał się ze szczegółową instrukcją dotyczącą napraw, pracownik zignorował je i postanowił wykonać naprawę kierując się jedynie swoją „intuicją”. Spowodowało to, że po odbiorze auta właściciel stwierdził, iż w dalszym ciągu jest niesprawne. Dopiero wtedy Zenon W. zapoznał się z instrukcją i szybko wykonał naprawę auta, którą jednak zakończył już po godzinach pracy.
Czy Zenonowi W. przysługuje wynagrodzenie oraz dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych przy naprawie auta?
Odpowiadamy
Pracownik z własnej winy wadliwie wykonał usługę. Po godzinach pracy jedynie poprawiał swoje błędy. Oznacza to, że za czas, w którym pracownik usuwał wadę świadczonej usługi, wynagrodzenie oraz dodatek nie będzie mu przysługiwać.
Rafał Jaroszyński