Samo osiągnięcie przez dyrektora przedsiębiorstwa państwowego odpowiedniego okresu zatrudnienia nie oznacza powstania roszczenia o zapłatę nagrody jubileuszowej.
Dyrektor przedsiębiorstwa państwowego podlega przepisom ustawy z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. nr 26, poz. 306 z późn. zm.) zwanej powszechnie ustawą kominową. Zgodnie z art. 5 ust. 1 i 2 tej ustawy, osobom, do których ma ona zastosowanie (w tym także dyrektorowi przedsiębiorstwa państwowego), co do zasady przysługuje wyłącznie wynagrodzenie miesięczne. Niezależnie od tego wynagrodzenia mogą być im przyznane również świadczenie dodatkowe. Ustawodawca nie zdefiniował jednak precyzyjnie tego pojęcia, zaznaczył jedynie (w art. 11 ust. 1 ustawy), że świadczeniami takimi są świadczenia z tytułu zatrudnienia, w tym: bytowe, socjalne, komunikacyjne oraz ubezpieczenia majątkowe i osobowe – inne bądź wyższe niż ustalone w regulaminach wynagradzania, zakładowych i ponadzakładowych układach zbiorowych oraz w odrębnych przepisach. Nic więc dziwnego, że interpretacja – użytego w tym przepisie pojęcia „świadczenie dodatkowe” nie była jednolita. Niektórzy autorzy za takie świadczenie uznawali nagrodę jubileuszową (por. M. Unisk, „Wybrane uwarunkowania prawne przyznania nagrody jubileuszowej członkom zarządu jednostki objętej regulacją ustawy o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi”, „Doradca Podatkowy” nr 5/2003). Inni – podkreślając wynagrodzeniowy charakter nagrody jubileuszowej – wskazywali, iż osobom podlegającym ustawie kominowej takie świadczenie nie przysługuje, bowiem nie zostało ono objęte zakresem art. 5 tej ustawy (M. Gersdorf, J. Modrzejewski „Jest furtka, będzie i wytrych”- „Rzeczpospolita” z 2 października 2000 r.). Powyższe wątpliwości wynikały przede wszystkim z tego, że pomimo zawartego w art. 11 ust. 3 ustawy upoważnienia dla prezesa Rady Ministrów do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowego wykazu świadczeń dodatkowych, przez znaczny okres taki akt wykonawczy nie został wydany. Odpowiednie rozporządzenie w sprawie szczegółowego wykazu świadczeń dodatkowych, które mogą być przyznane osobom kierującym niektórymi podmiotami prawnymi, oraz trybu ich przyznawania prezes Rady Ministrów wydał dopiero 21 stycznia 2003 r. (Dz.U. nr 14, poz. 139). Weszło ono w życie 15 lutego 2003 r. i, jak wynika z jego tytułu, reguluje nie tylko katalog świadczeń dodatkowych w rozumieniu art. 11 ustawy kominowej, ale również tryb ich przyznawania.
Nie częściej niż co 5 lat
Z treści par. 2 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 rozporządzenia wynika, iż nagroda jubileuszowa dla osób objętych ustawą kominową może być przyznana jako świadczenie dodatkowe nie częściej niż co 5 lat. Jeśli zakładowy lub ponadzakładowy układ zbiorowy pracy lub regulamin wynagradzania nie określa dla takich osób uprawnień do nagrody jubileuszowej, świadczenie to może być przyznane w następującej wysokości:
• 75 proc. wynagrodzenia miesięcznego – po 20 latach pracy,
• 100 proc. wynagrodzenia miesięcznego – po 25 latach pracy,
• 150 proc. wynagrodzenia miesięcznego – po 30 latach pracy,
• 200 proc. wynagrodzenia miesięcznego – po 35 i 40 latach pracy.
Warto zwrócić uwagę na to, że powołane przepisy rozporządzenia wskazują na istnienie uprawnień do nagrody jubileuszowej osób objętych ustawa kominową (także dyrektora przedsiębiorstwa państwowego) na podstawie zakładowego układu zbiorowego pracy, co – w świetle art. 24126 par. 2 kodeksu pracy – należy uznać za wątpliwe. Przepis ten stanowi bowiem, iż układ zakładowy nie może określać warunków wynagradzania pracowników zarządzających zakładem pracy, w rozumieniu art. 128 par. 2 pkt 2 k.p. (czyli pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców lub pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych), oraz osób zarządzających zakładem pracy na innej podstawie niż stosunek pracy. Dyrektora przedsiębiorstwa państwowego należy zaliczyć do kategorii „pracowników zarządzających zakładem pracy”. Jeśli tak, to byłby on objęty podmiotowym zakresem działania przepisu art. 24126 par. 2 k.p. Jednak zaznaczyć trzeba, że sprawa nagród jubileuszowych osób (pracowników) zarządzających jest przedmiotem rozbieżności w orzecznictwie. W wyroku z 24 marca 1999 r. (I PKN 634/98, OSNAPiUS 2000/10/383) Sąd Najwyższy wskazał, że nagrody jubileuszowe nie są wynagrodzeniem w rozumieniu art. 24126 par. 2 k.p., a zatem przepis ten nie obejmuje takich nagród. Przeciwne stanowisko – z bardziej, moim zdaniem, przekonywającą argumentacją zawartą w uzasadnieniu orzeczenia – zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 13 października 1999 r. (I PKN 159/99, OSNAPiUS 2001/4/109).
Może to nie znaczy, że będzie
Powołane wyżej przepisy rozporządzenia z 21 stycznia 2003 r. (par. 2 ust. 1 pkt. 1 i ust. 2 pkt. 1) powtarzają sformułowania zawarte w ustawie kominowej, w świetle których świadczenia dodatkowego nie „przyznaje się” ale „może być przyznane”, a zatem w przypadku nagrody jubileuszowej osoby objętej działaniem ustawy kominowej przesłanka osiągnięcia odpowiedniego okresu zatrudnienia (stażu pracy) jest konieczna (ale niewystarczająca), gdyż wówczas istnieje jedynie możliwość przyznania nagrody jubileuszowej przez upoważniony podmiot. Jest to zatem – w moim przekonaniu – odmienna sytuacja, aniżeli w przypadku typowych regulacji zawartych w pragmatykach służbowych lub przepisach wewnątrzzakładowych, w których używa się stwierdzeń stanowczych, np. „za wieloletnią pracę nauczyciel otrzymuje nagrodę jubileuszową w wysokości (...)” – art. 47 Karty Nauczyciela; pracownikom samorządowym „przysługuje nagroda jubileuszowa” – art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych. Takiego rodzaju sformułowania wskazują jednoznacznie, że pracownik z dniem spełnienia przesłanki stażu pracy nabywa prawo do nagrody jubileuszowej (powstaje roszczenie o wypłatę tego świadczenia).
Wypłata świadczenia dodatkowego
Uważam, że w przypadku dyrektora przedsiębiorstwa państwowego (choć dotyczyć to będzie także pozostałych osób objętych ustawą kominową) mamy do czynienia z odmienną sytuacją, w której osiągnięcie przez pracownika odpowiedniego okresu zatrudnienia nie powoduje samo w sobie powstania roszczenia o zapłatę nagrody jubileuszowej, wymagana jest bowiem dodatkowa czynność odpowiedniego organu. Taki wniosek zdaje się potwierdzać treść par. 3 ust. 1 pkt 1 cytowanego rozporządzenia (określającego tryb przyznania świadczenia dodatkowego), z którego wynika, że świadczenie dodatkowe osobom określonym w tym przepisie (w tym dyrektorom przedsiębiorstw państwowych) przyznaje „właściwy organ z własnej inicjatywy lub na umotywowany wniosek rady nadzorczej albo innego statutowego organu nadzorczego”. Przez „organ właściwy” w stosunku do dyrektora przedsiębiorstwa państwowego należy rozumieć organ założycielski. Skoro zatem tryb przyznania świadczenia dodatkowego – nagrody jubileuszowej – jednoznacznie wymienia podmioty legitymowane do przyznania i wnioskowania o świadczenie, to ewentualna inicjatywa (wniosek) osoby uprawnionej w tym zakresie nie ma istotnego znaczenia dla procedury przyznania świadczenia. Konieczność podjęcia decyzji odpowiedniego podmiotu (organu założycielskiego) w sprawie przyznania świadczenia, przy wskazanej w powołanych przepisach możliwości uzyskania tego uprawnienia przez dyrektora przedsiębiorstwa państwowego, czyni więc to przyznanie działaniem konstytutywnym, od którego zaistnienia powstaje dopiero roszczenie o wypłatę świadczenia.
Andrzej Marek
Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Legnicy