Zakładowy układ zbiorowy pracy może obejmować kilku pracodawców będących jednostkami organizacyjnymi jednej osoby prawnej. W razie rozwiązania organizacji związkowych – stron układu pracodawca może odstąpić od jego postanowień.
Art. 24128 k.p.
§ 1. Układ zakładowy może obejmować więcej niż jednego pracodawcę, jeżeli pracodawcy ci wchodzą w skład tej samej osoby prawnej.
§ 2. Rokowania nad zawarciem układu zakładowego prowadzą:
1) właściwy organ osoby prawnej, o której mowa w § 1, oraz
2) wszystkie zakładowe organizacje związkowe działające u pracodawców, z zastrzeżeniem § 3.
§ 3. Jeżeli zakładowe organizacje związkowe należą do tego samego związku, federacji lub konfederacji, do prowadzenia rokowań w ich imieniu jest uprawniony organ wskazany przez ten związek, federację lub konfederację.
§ 4. Jeżeli w terminie wyznaczonym przez podmiot występujący z inicjatywą zawarcia układu zakładowego, nie krótszym niż 30 dni od dnia zgłoszenia inicjatywy zawarcia układu, nie wszystkie organizacje związkowe przystąpią do rokowań, do prowadzenia rokowań są uprawnione organizacje związkowe, które do nich przystąpiły, pod warunkiem uczestniczenia w tych rokowaniach wszystkich organów, o których mowa w § 3, wskazanych przez ponadzakładowe organizacje związkowe reprezentujące pracowników zatrudnionych u pracodawców wchodzących w skład osoby prawnej, reprezentatywne w rozumieniu art. 24117 § 1 pkt 1 i 2 oraz § 3.
§ 5. Układ zakładowy zawierają wszystkie organizacje związkowe, które prowadziły rokowania nad tym układem, bądź co najmniej wszystkie organy, o których mowa w § 3, wskazane przez ponadzakładowe organizacje związkowe reprezentujące pracowników zatrudnionych u pracodawców wchodzących w skład osoby prawnej, reprezentatywne w rozumieniu art. 24117 § 1 pkt 1 i 2 oraz § 3.
§ 6. Przepisy § 1–5 stosuje się odpowiednio do jednostki nieposiadającej osobowości prawnej, w skład której wchodzi więcej niż jeden pracodawca.
Pytanie
Nasz zakład pracy, będący pracodawcą, wchodzi w skład przedsiębiorstwa wielozakładowego, jakim jest spółka akcyjna. Działające w przedsiębiorstwie organizacje związkowe wystąpiły z inicjatywą zawarcia układu zakładowego na szczeblu przedsiębiorstwa. Czy pracodawców w trakcie rokowań może reprezentować zarząd spółki, który następnie podpisze wynegocjowany układ?
Komentarz
Tak. Podstawową zasadą jest możliwość zawarcia układu zakładowego przez pracodawcę. Od zasady tej przepisy Kodeksu pracy przewidują odstępstwo. Otóż dla pracodawców wchodzących w skład tej samej osoby prawnej bądź jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, układ zakładowy może być zawarty przez tę osobę prawną lub jednostkę organizacyjną. W takiej sytuacji zawartym układem będą objęci wszyscy bądź niektórzy pracodawcy, którzy wchodzą w jej skład. Ze strony pracodawców układ zakładowy w podmiotach złożonych zawierają: właściwy organ osoby prawnej, podmiot zarządzający jednostką nieposiadającą osobowości prawnej albo – w braku takiego podmiotu – podmiot specjalnie w tym celu upełnomocniony.
Możliwość zawarcia układu zakładowego przez właściwy organ podmiotu złożonego z wielu pracodawców uwzględnia w prawie układowym pozycję tzw. rzeczywistego pracodawcy. Przyznano bowiem zdolność układową podmiotowi mającemu rzeczywisty wpływ na decyzje podejmowane w ramach całego podmiotu złożonego. Mimo przyznania zdolności układowej podmiotowi złożonemu, pracodawcy wchodzący w jego skład zachowują również zdolność układową dla zawarcia układu zbiorowego pracy, nawet w sytuacji gdy zostanie zawarty układ zakładowy dla całego podmiotu. Oznacza to, że układ zawarty przez pracodawcę nie może być mniej korzystny od układu zawartego na poziomie podmiotu złożonego.
Należy zaznaczyć, że zasady obowiązujące przy zawieraniu układu zakładowego mają zastosowanie do układu negocjowanego dla pracodawcy złożonego.
Art. 24129 k.p.
§ 1. (skreślony).
§ 2. W razie połączenia zakładowych organizacji związkowych, z których choćby jedna zawarła układ zakładowy, jej prawa i obowiązki przechodzą na organizację powstałą w wyniku połączenia.
§ 3. W razie rozwiązania wszystkich organizacji związkowych, które zawarły układ zakładowy, pracodawca może odstąpić od stosowania tego układu w całości lub w części po upływie okresu co najmniej równego okresowi wypowiedzenia układu. Przepis art. 2418 § 2 stosuje się odpowiednio.
§ 4. (skreślony).
§ 5. (skreślony).
Art. 24130 k.p.
Przepisy rozdziału stosuje się odpowiednio do międzyzakładowej organizacji związkowej działającej u pracodawcy.
Pytanie
Organizacje związkowe działające w zakładzie opieki zdrowotnej, będące stroną zakładowego układu zbiorowego, uległy rozwiązaniu. Czy układ ten obowiązuje w dalszym ciągu, czy też powinno się w takiej sytuacji opracować i wprowadzić w życie regulamin wynagradzania, pracy i zakładowego funduszu świadczeń socjalnych?
Komentarz
W przedstawionym stanie faktycznym, tj. gdy nastąpi rozwiązanie wszystkich organizacji związkowych będących stroną układu zakładowego, układ straci moc obowiązującą wskutek jego wygaśnięcia. Konsekwencją takiego stanu będzie odstąpienie pracodawcy od stosowania tego układu w całości lub w części, ale dopiero po upływie co najmniej okresu równego okresowi wypowiedzenia układu. Do czasu gdy pracodawca nie złoży wobec pracowników oświadczenia o odstąpieniu od stosowania układu, jest on zobowiązany stosować jego postanowienia tak, jakby układ ten obowiązywał w dalszym ciągu.
Odstąpienie od stosowania układu nie powoduje automatycznie przekształceń stosunków pracy na nim opartych.
Jeżeli pracodawca odstąpi od stosowania przepisów układu w całości, a zatrudnia co najmniej 20 pracowników, będzie musiał opracować i wprowadzić regulamin pracy i wynagradzania. Ponadto przy zatrudnieniu powyżej 20 pracowników w przeliczeniu na etat ma obowiązek tworzyć zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, a tym samym wprowadzić w uzgodnieniu z przedstawicielem pracowników regulamin funduszu socjalnego.
Joanna Skrobisz