Każdy pracodawca powinien znać procedurę postępowania, gdy jego pracownik ulegnie wypadkowi. Musi wiedzieć, jakie obowiązki należy wykonać, aby nie narazić się na odpowiedzialność karną albo wykroczeniową, a swojego pracownika na problemy w uzyskaniu świadczeń z ZUS.
Pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan zdrowia mu na to pozwala, musi zawiadomić o tym niezwłocznie swojego przełożonego. Od momentu zawiadomienia o wypadku na pracodawcy spoczywają liczne obowiązki. W pierwszej kolejności musi on wyeliminować lub ograniczyć zagrożenie oraz zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym.
Kolejnym obowiązkiem pracodawcy, jeśli w wyniku wypadku mającym związek z pracą pracownik zmarł, doznał bardzo poważnych obrażeń albo uległy mu co najmniej dwie osoby, jest zawiadomienie o nim inspektora pracy i prokuratora. Każdy pracodawca powinien wiedzieć, że gdy nie wykona tego obowiązku, narazi się na sankcje. Gdy pracodawca umyślnie zatai informację o wypadku, nie sporządzi lub nie przedstawi wymaganej dokumentacji – popełnia przestępstwo, za które zostanie ukarany grzywną do 180 stawek dziennych (stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych ani też przekraczać 2 tys. złotych) albo karą ograniczenia wolności. Gdy natomiast niezawiadomienie o wypadku będzie nieumyślne, pracodawca popełnia wykroczenie i podlega karze grzywny (od 20 do 5 tys. zł). Kary zatem są surowe. Warto zaznaczyć, że grzywna do 5 tys. zł grozi pracodawcy także, gdy nie ujawni wypadku, będzie przedstawiał niezgodne z prawdą informacje, dowody lub dokumenty.
Miejsce wypadku trzeba zabezpieczyć
Aby możliwe było ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku, pracodawca musi zabezpieczyć miejsce wypadku. Powinien to zrobić, tak aby:
• nie dopuścić do tego miejsca osób niepowołanych,
• nie uruchamiać bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane,
• nie dokonywać zmian położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmian położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.
Pracodawca może ponownie uruchomić maszyny i inne urządzenia techniczne lub dokonać zmian w miejscu wypadku dopiero wówczas, gdy uzyska zgodę społecznego inspektora pracy, po dokonaniu oględzin miejsca wypadku oraz po sporządzeniu, jeśli zachodzi potrzeba, szkicu lub fotografii miejsca wypadku. W razie wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego konieczne jest uzgodnienie takiej decyzji także z prokuratorem, a w razie zaistnienia takiego wypadku w zakładzie górniczym – także z właściwym organem państwowego nadzoru górniczego. Zgody na dokonywanie zmian w miejscu wypadku nie trzeba uzyskiwać, gdy zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia grożącemu niebezpieczeństwu.
Konieczne utworzenie zespołu powypadkowego
Zbadanie okoliczności i przyczyn wypadku jest bardzo ważnym etapem postępowania. Od jego wyników zależą przede wszystkim uprawnienia poszkodowanego pracownika. Dlatego należy je przeprowadzić z ogromną starannością i wnikliwością. Okoliczności i przyczyny wypadku bada powołany przez pracodawcę zespół powypadkowy. Skład tego zespołu jest ściśle określony przez przepisy (wymieniamy go w tabeli), a zatem pracodawca nie ma w tej kwestii dowolności.
Zespół powypadkowy przede wszystkim dokonuje oględzin miejsca wypadku, przesłuchuje poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, oraz świadków wypadku i, co najważniejsze, stwierdza, czy zaistniały wypadek jest wypadkiem przy pracy.
Zatwierdzenie protokołu
Gdy zespół powypadkowy ustali okoliczności i przyczyny wypadku, sporządza tzw. protokół powypadkowy. Protokół ten pracodawca musi zatwierdzić nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia. Pracodawca może zwrócić protokół w celu wyjaśnienia i uzupełnienia go przez zespół powypadkowy, jeżeli do treści protokołu zostały zgłoszone zastrzeżenia przez poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego wskutek wypadku pracownika albo protokół ten nie odpowiada warunkom określonym w przepisach. Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego – członkom jego rodziny (m.in. małżonkowi, dzieciom). Gdy wypadek był śmiertelny, ciężki albo zbiorowy, konieczne jest także doręczenie protokołu właściwemu inspektorowi pracy.
Prowadzenie rejestru i wysłanie karty wypadku
Na zatwierdzeniu sporządzonego przez zespół powypadkowy protokołu obowiązki pracodawcy się nie kończą. Musi on nie tylko przez 10 lat przechowywać ten protokół wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową, ale także prowadzić rejestr wypadków i sporządzić statystyczną kartę wypadku.
WARTO WIEDZIEĆ
Pracodawca musi na żądanie pracownika powołać zespół powypadkowy i zbadać okoliczności i przyczyny wypadku, nawet jeśli między zawiadomieniem o wypadku a jego faktycznym zaistnieniem był duży odstęp czasu, który nie jest w przepisach ustalony.
Rejestr wypadków pracodawca prowadzi na podstawie wszystkich protokołów powypadkowych. Musi on zawierać: imię i nazwisko poszkodowanego, miejsce i datę wypadku, informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego, datę sporządzenia protokołu powypadkowego, stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy, krótki opis okoliczności wypadku, datę przekazania wniosku do ZUS, informację o wypłaconych świadczeniach lub o przyczynach pozbawienia tych świadczeń oraz inne okoliczności wypadku, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe. Podkreślić trzeba, że pracodawca musi prowadzić rejestr zarówno na podstawie protokołów potwierdzających zaistnienie wypadku przy pracy, jak i stwierdzających, że dany wypadek nie jest wypadkiem przy pracy.
Gdy w protokole powypadkowym zostanie ustalone, że wypadek jest wypadkiem przy pracy lub traktowanym na równi z wypadkiem przy pracy, na pracodawcy ciąży także obowiązek sporządzenia statystycznej karty wypadku. Jak z nazwy wynika, robi to w celach statystycznych. Kartę wypadku sporządza się według ściśle określonego wzoru. Po druki można zgłaszać się do urzędów statystycznych lub ich oddziałów. Przy wypełnianiu statystycznej karty wypadku (składa się z dwóch części) należy posługiwać się tylko kodami znajdującymi się w objaśnieniach do wzoru. Kartę należy sporządzić w dwóch egzemplarzach. Jeden egzemplarz, z wyjątkiem części II karty dotyczącej rzeczywistych skutków wypadku, pracodawca musi przekazać do urzędu statystycznego właściwego dla województwa, na którego terenie znajduje się jego siedziba w terminie do 15. dnia roboczego miesiąca następującego po miesiącu, w którym został zatwierdzony protokół powypadkowy. Natomiast wypełnioną część II, uzupełniającą, należy przekazać do urzędu nie później niż z upływem 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia protokołu powypadkowego lub od dnia sporządzenia karty wypadku. Drugi egzemplarz pracodawca przechowuje przez 10 lat w dokumentacji dotyczącej wypadków przy pracy.
Obciążenia finansowe pracodawcy
Koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków ponosi pracodawca. Należy jednak pamiętać o jednym wyjątku. Gdy pracodawca przypuszczał, że pracownik w chwili wypadku znajdował się pod wpływem alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych, kieruje go na badanie na zawartość tych środków w organizmie. Jeśli badanie potwierdzi tę okoliczność i stanowi ona w znacznym stopniu przyczynę wypadku, za badanie płaci pracownik. Jeśli natomiast badanie nie potwierdzi stanu nietrzeźwości, odurzenia lub stan pracownika nie przyczynił się w znacznym stopniu do wypadku, ZUS zwraca pracodawcy poniesione koszty badania.
SŁOWNICZEK
CIĘŻKI WYPADEK PRZY PRACY – gdy w jego wyniku nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
ŚMIERTELNY WYPADEK PRZY PRACY – w jego wyniku nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.
ZBIOROWY WYPADEK PRZY PRACY – wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.Monika Wojciechowska
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
• Rozporządzenie Rady Ministów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz.U. nr 115, poz. 744 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.).