Praca w godzinach nadliczbowych: Osoby zajmujące kierownicze stanowiska nie mają, co do zasady, prawa do wynagrodzenia i dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych. Istnieją jednak wyjątki, które dotyczą sytuacji, gdy pracodawca wadliwie zorganizował system pracy, wymagając stałej pracy tych osób w godzinach nadliczbowych.
Kiedy kierownicy mają prawo do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych
Czy zastępca dyrektora ma prawo do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych?
Pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych (art. 1514 § 1 k.p.). Należy jednak podkreślić, że kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, jeżeli w zamian za pracę w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy.
Definicję, kto należy do pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, zawiera art. 128 § 2 pkt 2 k.p., według którego są to pracownicy kierujący jednoosobowo zakładem pracy, ich zastępcy lub pracownicy wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz główni księgowi.
Kierownicy i ich zastępcy nie mają prawa do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, chyba że praca taka była świadczona w niedzielę lub święto i w zamian za pracę w tym dniu nie otrzymali oni innego dnia wolnego od pracy.
Pracodawca powinien tak ustalić rozkład zajęć, aby praca w godzinach nadliczbowych nie była stałym obowiązkiem pracowników na kierowniczych stanowiskach. W takich przypadkach należy bowiem uznać, że norma art. 1514 § 1 k.p. nie ma zastosowania. Podkreślił to Sąd Najwyższy w wyroku z 12 marca 1976 r. (sygn. akt I PR 13/76; OSNC 1976/10, poz. 230) wskazując, że pracownik, nawet na kierowniczym stanowisku, nie może być zobowiązany do stałego świadczenia pracy ponad ustawowy czas pracy, i to bez wynagrodzenia, tylko dlatego, że jest to potrzebne do zachowania ciągłości pracy zakładu. Na zakładzie pracy spoczywa obowiązek takiego zorganizowania pracy, aby nie zachodziła potrzeba stałego zatrudniania pracowników poza ustawowym czasem pracy. Jeżeli – z przyczyn organizacyjnych – jest to niemożliwe, pracownikowi zajmującemu kierownicze stanowisko należy się wynagrodzenie za godziny nadliczbowe. Podobnie w wyroku z 12 kwietnia 1988 r. (sygn. akt I PR 11/88; PiZS 1988/8/69) Sąd Najwyższy stwierdził, że stałe świadczenie pracy w przedłużonym czasie pracy nie należy do obowiązków pracownika na kierowniczym stanowisku.
W przypadku więc takiej organizacji pracy, w której pracownik zarządzający zakładem pracy w imieniu pracodawcy jest stale zmuszony świadczyć pracę w godzinach nadliczbowych, wyłączenie z art. 1514 § 1 k.p. nie będzie miało zastosowania i powinien on otrzymywać wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych.
Przykład
Józef J. był zatrudniony jako zastępca dyrektora w przedsiębiorstwie zajmującym się sprzedażą farb. Wskutek wadliwej organizacji pracy był on zobowiązany do codziennej pracy w godzinach nadliczbowych. Często także musiał pracować w niedziele. Pracodawca nie wypłacał mu wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, twierdząc, że mu one nie przysługują. Józef J. po rozwiązaniu umowy o pracę wniósł pozew do sądu pracy dochodząc zasądzenia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych wraz z dodatkami w kwocie 6000 zł. Sąd uwzględnił jego żądanie, uznając, że zakres obowiązków Józefa J. powinien być tak określony, by mógł on wykonywać je w ustawowym czasie pracy. Ponieważ to pracodawca wadliwe zorganizował pracę, zmuszając pracownika do stałej pracy ponad normalny wymiar czasu pracy, pracownik ten powinien otrzymać wynagrodzenie za godziny nadliczbowe.
Ryszard Sadlik
odpowiadamy na pytania:
www.infor.pl/pytaniasfk
Podstawa prawna
• ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 86, poz. 732