Pracodawca zalicza okres urlopu wychowawczego po jego zakończeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze wynikające z przepisów Kodeksu pracy i przepisów wewnętrznych.
W stosunku do pracownika lub pracownicy powracającej z urlopu wychowawczego pracodawca ma dwa podstawowe obowiązki. Pierwszy z nich to dopuszczenie pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeśli nie będzie to możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed urlopem lub innym odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym za wynagrodzeniem nie niższym od wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed tym urlopem (art. 1864 k.p.). Drugi to zaliczenie okresu urlopu wychowawczego w dniu jego zakończenia do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 1865 k.p.).
ważne
Kodeks pracy nakazuje zaliczyć okres korzystania z urlopu wypoczynkowego do wszelkich uprawnień pracowniczych.
Uprawnienia pracownika
Pracodawca ma obowiązek zaliczenia okresu urlopu wychowawczego do uprawnień pracowniczych wynikających z Kodeksu pracy, np. do okresu zatrudniania, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, do okresu zatrudnienia u danego pracodawcy, od którego zależy długość okresu wypowiedzenia, w przypadku zatrudnienia na czas nieokreślony.
przykład
Agnieszka J. zatrudniona na czas nieokreślony rozpoczęła 1,5-roczny urlop wychowawczy 1 marca 2004 r., mając 2-letni staż pracy.
Przebywała rok na urlopie, kiedy pracodawca – zatrudniający 50 pracowników – był zmuszony przeprowadzić zwolnienia grupowe z powodu likwidacji oddziału, w którym była zatrudniona pani Agnieszka. W związku z tym 31 marca 2005 r. otrzymała wypowiedzenie w trakcie urlopu wychowawczego, zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU z 2003 r. nr 90, poz. 844 ze zm).
Stosunek pracy ustanie 30 czerwca 2005 r. po upływie 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia. W momencie kiedy dojdzie do rozwiązania umowy o pracę, pracownica ta będzie miała ponad 3-letni staż pracy, ponieważ roczny urlop wychowawczy, z którego korzystała do tego dnia, należy wliczyć do jej stażu pracy u tego pracodawcy.
Pracodawca ma obowiązek zaliczenia okresu urlopu wychowawczego do uprawnień pracowniczych wynikających z innych ustaw niż Kodeks pracy, np. do stażu warunkującego wysokość odprawy pieniężnej w razie zwolnienia z przyczyn niedotyczących pracowników w firmie zatrudniającej na umowę o pracę co najmniej 20 osób, przysługujące na podstawie ustawy z 13 marca 2003 r.
przykład
Beata R. zatrudniona od 6 lat w firmie, w której pracuje 100 pracowników, 11 kwietnia br. wróciła do pracy po 3-letnim urlopie wychowawczym. 29 kwietnia br. pracodawca wręczył jej wypowiedzenie z powodu likwidacji działu, w którym była zatrudniona. Ponieważ pracodawca ma obowiązek wypłacać odprawy pieniężne w razie zwolnienia z przyczyn niedotyczących pracownika, ustalając wysokość przysługującej pracownicy odprawy, musi – do stażu pracy w swojej firmie – wliczyć jej 3-letni okres urlopu wychowawczego. A zatem pracownica ta będzie miała ponad 8-letni staż pracy u tego pracodawcy, czyli musi jej wypłacić odprawę w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia.
Pracodawca ma obowiązek wliczyć okres urlopu wychowawczego także do okresu zatrudnienia uprawniającego do świadczeń wynikających z regulaminu wynagradzania lub układu zbiorowego pracy, np. prawo do dodatku stażowego, nabycia i wysokości nagrody jubileuszowej.
przykład
Na podstawie zapisu w regulaminie wynagradzania pracownikowi jest wypłacany tzw. dodatek stażowy. Przysługuje on poczynając od 5. roku pracy. Pracownicy upłynął okres 5 lat w trakcie urlopu wychowawczego 31 grudnia 2004 r. Do pracy pracownica ta wróci w czerwcu br. A zatem pracodawca z chwilą powrotu jej do pracy ma obowiązek wypłacać dodatek stażowy. Pierwsza wyplata powinna nastąpić już w czerwcu br.
Jeżeli okres zatrudnienia przewidziany do nabycia prawa do dodatku stażowego upłynął w czasie urlopu wychowawczego, pracownica nabywa do niego prawo z dniem zakończenia urlopu.
W obecnym stanie prawnym okres urlopu wychowawczego jest, co do zasady, wliczany także do stażu pracy wymaganego do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku, zgodnie z odrębnymi przepisami, np. do stażu uprawniającego do mianowania w służbie cywilnej, do stażu na stanowisko specjalisty badawczo-technicznego w jednostkach badawczo- rozwojowych. Jednak z przepisów wewnętrznych może wynikać, że okres ten nie będzie zaliczany do stażu pracy, od którego zależeć mogą pewne uprawnienia – np. prawo do dodatku stażowego.
Nie zawsze tak było. Pod rządami poprzedniej regulacji prawnej okres urlopu wychowawczego nie był wliczany do okresu zatrudnienia wymaganego do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku (§ 15 pkt 2 nieobowiązującego już rozporządzenia z 1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych). Teraz ograniczenia te zostały zniesione.
Pragmatyki służbowe
Jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy Kodeksu pracy stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami (art. 5 k.p.).
Okres urlopu wychowawczego w dniu jego zakończenia będzie podlegał wliczeniu do okresu zatrudnienia m.in. pracowników samorządowych, pracowników urzędów państwowych, pracowników służby cywilnej, w zakresie prawa do uprawnień przyznanych w tych pragmatykach, np. prawa do dodatku za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowej, wyższej niż powszechnie odprawy emerytalnej.
przykład
Pracownikowi samorządowemu przechodzącemu na emeryturę po 10 latach pracy w samorządzie przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia. Pracownica samorządowa jako prawny opiekun wnuczki przez 3 z 10 lat pracy w jednostce samorządowej przebywała na urlopie wychowawczym. A zatem, mimo że faktycznie świadczyła pracę w tej jednostce jedynie przez 7 lat, ma prawo do 2-miesięcznej odprawy emerytalnej (ustawa z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych – DzU z 2001 r. nr 142, poz. 1593 ze zm.).
Monika Frączek