Zakaz pełnienia funkcji - podstawą zwolnienia?

Joanna Gawkowska-Kuk

aplikant radcowski

W nowym prawie upadłościowym (ustawa z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze – DzU nr 60, poz. 535) rozszerzono i rozbudowano instytucję orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej lub pełnienia funkcji wobec tych wszystkich osób, które naruszyły przepisy prawa upadłościowego. Już teraz można powiedzieć, iż nowe uregulowania zaczynają powoli spełniać swoją funkcję, ponieważ coraz częściej zdarza się, że zdeterminowani wierzyciele sięgają po uregulowaną w art. 373 Prawa upadłościowego możliwość skierowania do sądu upadłościowego wniosku o orzeczenie pozbawienia na okres od 3 do nawet 10 lat prawa pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu.

Zakaz taki może być orzeczony wobec osoby, która ze swej winy, będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy jako członek zarządu, nie złożyła w terminie dwóch tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o jej ogłoszenie. Na każdym członku zarządu bez względu na przyjęty sposób reprezentacji ciąży bowiem obowiązek złożenia w terminie dwóch tygodni od dnia, gdy spółka zaczęła być niewypłacalna – wniosku o ogłoszenie upadłości. Termin dwutygodniowy ma zagwarantować to, że wierzyciele zostaną zaspokojeni z majątku upadłej spółki.

Co prawda, art. 373 Prawa upadłościowego i naprawczego reguluje jeszcze inne sytuacje, które uzasadniają orzeczenie zakazu sprawowania funkcji członka zarządu, jednakże w zakresie naszego zainteresowania leży rozpatrzenie jedynie typowej sytuacji, czyli skutków, jakie wywołuje w zakresie stosunków prawa pracy sytuacja, w której dochodzi do orzeczenia zakazu sprawowania funkcji zarządczych wobec osoby, która ze swej winy – jako zobowiązana z mocy ustawy – nie złożyła w terminie dwóch tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o ogłoszenie upadłości spółki zarządzanej przez siebie i jednocześnie osoba ta pozostaje w stosunku pracy ze spółką.

Przy orzekaniu zakazu z art. 373 Prawa upadłościowego i naprawczego sąd bierze pod uwagę stopień winy członka zarządu oraz skutki podejmowanych działań. W szczególności bada, czy doszło do obniżenia wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa upadłego i pokrzywdzenia wierzycieli. Należy zwrócić uwagę, że orzeczenie takiego zakazu może nastąpić na okres od 3 nawet do 10 lat. A zatem orzeczenie takiego zakazu niewątpliwie wywołuje nieodwracalne skutki w sferze stosunku pracowniczego danego członka zarządu.

Jeśli członka zarządu łączy ze spółką umowa o pracę i wobec tego członka zarządu orzeczono zakaz sprawowania funkcji członka zarządu, to logiczną konsekwencją pozbawienia go uprawnień do pełnienia swoich funkcji powinno być niewątpliwie podjęcie przez organ do tego uprawniony uchwały o odwołaniu z funkcji członka zarządu. Co do zasady, powołanie i odwołanie z funkcji członka zarządu należy do kompetencji zgromadzenia wspólników (art. 203 k.s.h.).

Utratę przez członka zarządu możliwości wykonywania funkcji zarządczych można uznać za naruszenie obowiązków pracowniczych (członek zarządu ma obowiązek należycie dbać o interesy spółki, a niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości narusza istotne interesy spółki). Należy również wskazać, iż orzeczenie zakazu pełnienia funkcji członka zarządu wywiera negatywne skutki w sferze jego uprawnień zawodowych.

Przez orzeczenie wobec danego członka zarządu zakazu pełnienia funkcji członka zarządu niewątpliwie dochodzi do utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku, co może być podstawą rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Pracodawca może bowiem rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku (art. 52 § 1 ust. 3 k.p.).

O ile zawarcie umowy o pracę z członkiem zarządu wymaga zgodnie z art. 210 k.s.h. działania ze strony spółki rady nadzorczej lub pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników – o tyle w wypadku złożenia oświadczenia woli w przedmiocie rozwiązania bez wypowiedzenia umowy o pracę z członkiem zarządu będą miały zastosowanie ogólne zasady reprezentacji spółki w sprawach pracowniczych. I tak zgodnie z art. 31 k.p. czynności w sprawach pracowniczych za pracodawcę wykonuje organ zarządzający lub inna wyznaczona do tego osoba. W takim wypadku nie będzie już potrzebne powoływanie specjalnego pełnomocnika lub działanie rady nadzorczej.

Serwis PP radzi

Jeden z członków zarządu – wiceprezes naszej spółki (jesteśmy spółką z o.o.) był równocześnie członkiem zarządu niekonkurencyjnej spółki O. z siedzibą w Warszawie. Spółka O. była w trudnej sytuacji finansowej i – z tego co nam wiadomo – mimo pogłębiania się tej sytuacji wspomniany nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości.

W konsekwencji na skutek wystąpienia przez jednego z wierzycieli spółki O. z wnioskiem o pozbawienie wiceprezesa prawa prowadzenia działalności gospodarczej sąd orzekł wobec niego na okres 3 lat zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu.

Czy w naszej spółce może o­n pełnić nadal funkcję osoby zarządzającej – wiceprezesa?

Nie. Orzeczenie takiego zakazu oznacza, iż członek zarządu nie może pełnić również swoich funkcji zarządczych także w Państwa spółce. Zakaz z art. 373 Prawa upadłościowego dotyczy bowiem pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta albo pełnomocnika każdej spółki.