Za pierwsze 33 dni niezdolności do pracy w roku kalendarzowym pracownik otrzymuje wynagrodzenie chorobowe finansowane ze środków pracodawcy. Natomiast od 34. dnia niezdolności nabywa on prawo do zasiłku chorobowego, którego wypłata jest ryzykiem ZUS.
Prawo do wynagrodzenia chorobowego przysługuje ubezpieczonym będącym pracownikami. Podstawę prawną wypłaty tego wynagrodzenia stanowi art. 92 kodeksu pracy. Prawo do wynagrodzenia na podstawie wymienionego przepisu zachowuje także osoba wykonująca pracę nakładczą, niezależnie od tego, czy złożyła wniosek o objęcie ubezpieczeniem chorobowym (ubezpieczenie chorobowe dla osoby wykonującej pracę nakładczą jest dobrowolne). Wynagrodzenie chorobowe otrzyma też zleceniobiorca, jeżeli umowa zlecenia została zawarta między stronami, które łączy stosunek pracy. Osoba wykonująca taką umowę zlecenia jest bowiem traktowana jak pracownik.
Choroba pracownika ryzykiem pracodawcy
Obowiązuje zasada, że ryzyko 33 dni niezdolności do pracy z powodu choroby w roku kalendarzowym ponosi pracodawca, wypłacając pracownikowi 80 albo 100 proc. wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Z prawnego punktu widzenia wynagrodzenie chorobowe wypłacane przez pracodawcę jest więc świadczeniem ze stosunku pracy, a nie świadczeniem z ubezpieczenia chorobowego. Z faktu, że wynagrodzenie za pierwsze 33 dni niezdolności do pracy jest świadczeniem ze stosunku pracy, wynikają następujące konsekwencje:
• pracownik ma roszczenie o to świadczenie wyłącznie do pracodawcy,
• wysokość wynagrodzenia chorobowego może być ustalona w umowie o pracę lub w układzie zbiorowym pracy korzystniej niż wynika to z art. 92 kodeksu pracy,
• przedawnienie roszczeń następuje według przepisów kodeksu pracy, a nie ustawy zasiłkowej,
• gwarantem w razie niewypłacalności pracodawcy jest Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, a nie ZUS,
• odsetki za opóźnienie wypłaty wynagrodzenia chorobowego regulują przepisy kodeksu cywilnego,
• wolne od potrąceń z wynagrodzenia chorobowego są kwoty ustalone w art. 871 k.p.,
• do nienależnie wypłaconych kwot wynagrodzenia chorobowego stosuje się art. 410 k.c.,
• strony mogą zawrzeć ugodę w przedmiocie roszczenia o wynagrodzenie za czas choroby, jeżeli nie będzie ona naruszać słusznego interesu pracownika.
Zasady liczenia dni niezdolności do pracy
Za pierwsze 33 dni niezdolności do pracy w roku kalendarzowym pracownik ma prawo do wynagrodzenia chorobowego. Od 34. dnia niezdolności do pracy pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy. Zatem niezdolność do pracy trwająca dłużej niż 33 dni w roku jest już ryzykiem instytucji ubezpieczeniowej (ZUS), przy czym „suma tych ryzyk” zamyka się w tzw. okresie zasiłkowym, czyli okresie, przez jaki ubezpieczonemu przysługuje prawo do świadczenia pieniężnego zastępującego utracony z powodu choroby zarobek. Doliczanie okresu pobierania wynagrodzenia chorobowego do okresu pobierania zasiłku chorobowego dokonuje się na zasadach wynikających z ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, tj. do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.
Pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia chorobowego przez okres 33 dni w roku kalendarzowym. Oznacza to, że jeżeli w ciągu roku pracownik zmienia pracę, to kolejny pracodawca jest zobowiązany wypłacać mu wynagrodzenie chorobowe tylko do wyczerpania 33-dniowego okresu.
Okres pobierania wynagrodzenia
Do liczenia okresu, przez który przysługuje prawo do wynagrodzenia chorobowego, stosuje się odmienne zasady niż przy ustalaniu okresu zasiłkowego. Nie jest tu ważna ani długość przerwy między poszczególnymi okresami niezdolności do pracy, ani przyczyna tej niezdolności („ta sama” czy „taka sama” choroba). W odniesieniu do wynagrodzenia chorobowego okres owych 33 dni liczy się bowiem w roku kalendarzowym, co oznacza, że zaczyna on bieg od początku w każdym roku, nawet jeśli w poprzednim roku nie został wykorzystany w pełni. W efekcie dzień przejścia na zasiłek chorobowy może być trzydziestym czwartym dniem okresu zasiłkowego albo dniem pierwszym lub kolejnym. I tak na przykład jeżeli pracownik w danym roku kalendarzowym był niezdolny do pracy najpierw przez okres 20 dni, a potem przez 15 dni, to 2 ostatnie dni drugiej niezdolności będą albo 34. i 35. dniem okresu zasiłkowego, albo 14. i 15. dniem tego okresu. Będzie to zależało od tego, czy poprzednia (20-dniowa) niezdolność do pracy była z powodu tej samej choroby, a jeśli tak, to czy przerwa między tymi niezdolnościami była krótsza czy dłuższa niż 60 dni. Jeśli była to ta sama choroba i przerwa była krótsza niż 60 dni, nastąpi zsumowanie obu okresów niezdolności i dzień przejścia na zasiłek będzie 34. dniem okresu zasiłkowego. Jeśli natomiast kolejna niezdolność do pracy będzie z innej przyczyny niż poprzednia, to dzień przejścia na zasiłek chorobowy będzie 14. dniem okresu zasiłkowego, który rozpoczął bieg wraz z tą drugą niezdolnością do pracy.
Wysokość wynagrodzenia chorobowego
Wysokość wynagrodzenia chorobowego ustalona została na 80 proc. wynagrodzenia obliczonego według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Jeśli jednak niezdolność do pracy jest skutkiem wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby w czasie ciąży, a także poddania się niezbędnym badaniom przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów – wynagrodzenie chorobowe wynosi 100 proc. wynagrodzenia będącego podstawą do jego wyliczenia.
prof. Inetta Jędrasik-Jankowska
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267).