Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę wykonaną. W niektórych jednak przypadkach zachowuje on prawo do pensji, mimo że nie świadczy pracy, np. w czasie urlopu czy choroby. Pracownik zgodnie z kodeksem pracy ma prawo do płatnego urlopu. Pracodawca za czas wypoczynku musi mu zapłacić takie wynagrodzenie, jakie pracownik otrzymałby, gdyby w tym czasie pracował.
Obliczając wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy, należy uwzględnić nie tylko pensję podstawową, ale także inne składniki wynagrodzenia, m.in. dodatek za godziny nadliczbowe, za pracę w szkodliwych warunkach, premie itp. Jeżeli składniki wynagrodzenia są określone w stawce miesięcznej na stałym poziomie, to uwzględnia się je w wynagrodzeniu urlopowym, w wysokości należnej pracownikowi w miesiącu wykorzystania urlopu. Zmienne składniki wynagrodzenia (przysługujące za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc) mogą być uwzględnione w łącznej wysokości wypłaconej w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. W przypadkach znacznego wahania wysokości tych składników, okres ten może być przedłużony do 12 miesięcy.
Jeżeli przez cały okres przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru, poprzedzający miesiąc wykorzystywania urlopu wypoczynkowego, lub przez okres krótszy, ale obejmujący pełny miesiąc kalendarzowy lub pełne miesiące kalendarzowe, pracownikowi nie przysługiwało wynagrodzenie (określone w par. 8 rozporządzenia z dnia 8 stycznia 1997 r.), przy ustalaniu podstawy wymiaru uwzględnia się najbliższe miesiące, za które pracownikowi przysługiwało takie wynagrodzenie. Przepisy nie precyzują, jakie miesiące należy uważać za „najbliższe”. Wydaje się jednak, że powinny to być te poprzedzające miesiąc, w którym pracownik korzystał z urlopu. Jeżeli pracownik przed rozpoczęciem urlopu wypoczynkowego otrzymał wynagrodzenie (określone w par. 8 rozporządzenia z dnia 8 stycznia 1997 r.) za okres krótszy niż przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru, podstawę wymiaru stanowi wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres faktycznie przepracowany.
Jak obliczyć wynagrodzenie za urlop
Wynagrodzenie urlopowe oblicza się dzieląc podstawę wymiaru przez liczbę godzin, w czasie których pracownik wykonywał pracę w okresie, z którego została ustalona ta podstawa. Następnie tak ustalone wynagrodzenie za jedną godzinę pracy należy pomnożyć przez liczbę godzin, jakie pracownik przepracowałby w czasie urlopu wypoczynkowego w ramach normalnego czasu pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, gdyby w tym czasie nie korzystał z urlopu.
Składniki wynagrodzenia wypłacane za okresy dłuższe niż 1 miesiąc wypłaca się w przyjętych terminach wypłaty tych składników, przy czym okres urlopu jest traktowany na równi z okresem wykonywania pracy.
Zamiast wypoczynku ekwiwalent
Obecnie zgodnie z art. 171 k.p. pracownik może otrzymać ekwiwalent pieniężny tylko w przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub części – z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Ustala się go analogicznie jak wynagrodzenie urlopowe (z uwzględnieniem zmian określonych w par. 15-19 rozporządzenia z dnia 8 stycznia 1997 r.).
W celu ustalenia wysokości ekwiwalentu należy podzielić sumę miesięcznych wynagrodzeń przez współczynnik wyrażający średniomiesięczną liczbę dni pracy w roku kalendarzowym. W ten sposób wyliczony zostanie ekwiwalent za 1 dzień urlopu, który następnie należy podzielić przez 8. W wyniku tego działania otrzymamy ekwiwalent za 1 godzinę urlopu. Należy go pomnożyć przez łączną liczbę godzin niewykorzystanego przez pracownika urlopu wypoczynkowego.
WARTO WIEDZIEĆ
Współczynnik, za pomocą którego ustala się ekwiwalent za 1 dzień urlopu, ustala się odrębnie w każdym roku kalendarzowym. W 2005 r. wynosi on 21.
Współczynnik ten oblicza się odejmując od liczby dni w danym roku kalendarzowym łączną liczbę przypadających w danym roku niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Następnie otrzymany wynik należy podzielić przez 12.
Za czas choroby
Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia także podczas choroby trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego. Zgodnie z art. 92 k.p., wynagrodzenie chorobowe (za okres niezdolności do pracy spowodowanej chorobą lub odosobnieniem związanym z chorobą zakaźną, a także w okresie poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi ich pobrania) wypłaca pracodawca z własnych środków.
Za czas niezdolności pracownika do pracy (trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego) wskutek:
• choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, pracownik zachowuje prawo do 80 proc. wynagrodzenia; obowiązujące u danego pracodawcy przepisy mogą przewidywać wyższe wynagrodzenie z tego tytułu,
• wypadku w drodze lub z pracy albo choroby przypadającej podczas ciąży, pracownik zachowuje prawo do 100 proc. wynagrodzenia,
• poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi ich pobrania, pracownik zachowuje prawo do 100 proc. wynagrodzenia.
Jak obliczyć wynagrodzenie chorobowe
Wynagrodzenie od pracodawcy za czas choroby pracownik otrzymuje wówczas, gdy jego niezdolność do pracy nie jest dłuższa niż 33 dni. Jest ono wypłacane za każdy dzień orzeczonej niezdolności do pracy, nie pomijając dni wolnych od pracy – zwolnienia lekarskie bowiem mogą także obejmować niedziele i święta oraz dodatkowe dni wolne od pracy.
Wynagrodzenie chorobowe oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Nie ulega ono obniżeniu w przypadku ograniczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje w przypadkach, w których pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego. Nie przysługuje również za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie:
• urlopu bezpłatnego,
• urlopu wychowawczego,
• tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.
Ponadto pracownik nie ma prawa do wynagrodzenia chorobowego za cały okres niezdolności do pracy (nawet orzeczony na kilku kolejnych zaświadczeniach lekarskich), jeżeli niezdolność ta została spowodowana umyślnym przestępstwem lub wykroczeniem popełnionym przez ubezpieczonego.
Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego pracownikowi stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeśli niezdolność ta powstała przed upływem tego okresu, podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.
Podstawę wymiaru wynagrodzenia i zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi 1/30 część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru tych świadczeń.
WARTO WIEDZIEĆ
Wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje w przypadkach, w których pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego.
Izabela Rakowska
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267).
• Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu lub ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 z późn. zm.).