Pracodawca, wypowiadając pracownikowi umowę o pracę na czas nieokreślony, powinien podać przyczynę wypowiedzenia. Niepodanie jej lub podanie, ale w sposób niewłaściwy, stanowi naruszenie prawa i uprawnia pracownika do dochodzenia odszkodowania. Za podstawowe kryterium ustalenia tego odszkodowania należy uznać wysokość poniesionej przez pracownika szkody. Szkodą w tym przypadku będzie utrata spodziewanych zarobków spowodowana bezpodstawnym wypowiedzeniem umowy o pracę – tak orzekł Sąd Apelacyjny w Warszawie 9 stycznia 2004 r. (III APa 139/03; Prawo Pracy 2004/5/46).
W sprawie, w której zapadł cytowany wyrok, powód został zatrudniony w pozwanej spółce od 1 października 1999 r. na mocy umowy o pracę, na czas nieokreślony, w wymiarze całego etatu, na stanowisku dyrektora ds. systemów zarządzania. Jego wynagrodzenie wynosiło 12 000 zł miesięcznie. W swej pracy powód zajmował się sprzedażą systemów informatycznych.
W dniu 29 czerwca 2001 r. powodowi doręczono wypowiedzenie umowy o pracę ze skutkiem na 31 lipca 2001 r. Pracodawca podał, że przyczyną wypowiedzenia jest „brak wyników pracy”. W czasie, gdy powodowi doręczano wypowiedzenie, w spółce trwała reorganizacja, a w dziale, w którym on pracował, zmniejszano zatrudnienie. Z tej przyczyny ówczesny prezes zarządu zdecydował o wypłaceniu mu odprawy pieniężnej. Pozwana spółka nie zakwestionowała faktu zrealizowania przez powoda w 2000 r. wartości wskazanej przez niego sprzedaży.
Przyczyna musi być konkretna
Na bazie tych ustaleń sąd pierwszej instancji stwierdził, że wskazana powodowi przez pracodawcę przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę jest ogólnikowa i nie odpowiada rzeczywistemu stanowi rzeczy. Wskazując ją, strona pozwana naruszyła art. 30 par. 4 kodeksu pracy, co na gruncie art. 45 w zw. z art. 471 k.p. daje mu prawo do dochodzenia odszkodowania (powód wnosił o zasądzenie odszkodowania za nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę w kwocie 36 000 zł, tj. określoną w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia).
Jakie odszkodowanie
Zgodnie z art. 30 par. 4 k.p., w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy. Niepodanie tej przyczyny lub niewłaściwe jej podanie stanowi naruszenie przepisów o wypowiedzeniu i uprawnia pracownika do dochodzenia odszkodowania na podstawie art. 45 par. 1 k.p. W tym kontekście stanowisko sądu pierwszej instancji wydaje się być prawidłowe. Opis przyczyny wskazanej pracownikowi musi umożliwiać bowiem jej indywidualizację w miejscu i czasie, tak aby, po pierwsze, umożliwić pracownikowi, a później sądowi pracy (gdy pracownik zdecyduje się na skierowanie sprawy do sądu), ocenę zasadności ewentualnego odwołania. Jak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z 1 października 1997 r. (I PKN 315/97; OSNAPiUS z 1998/14/427), podanie w wypowiedzeniu zarzutu „niewłaściwego wywiązywania się z obowiązku” nie jest wystarczającym wskazaniem przyczyn. W związku z tym, iż w analizowanej sprawie przyczyna wskazana w wypowiedzeniu jest równie lapidarna i ogólnikowa, należy przyjąć, że nie spełnia ona wymogu ustawowego zakreślonego w par. 4 art. 30 k.p. Konkretność wskazania pracownikowi przyczyny wypowiedzenia należy bowiem oceniać z uwzględnieniem innych, znanych pracownikowi okoliczności uściślających tę przyczynę (wyrok SN z 2 września 1998 r. I PKN 271/98, OSNAPiUS z 1999/18/577). A zdaniem powoda otrzymanie wypowiedzenia zaskoczyło go, gdyż uważał, że jego sytuacja pracownicza jest dobra. Handlował bowiem dobrze sprzedającym się produktem i miał dobre wyniki sprzedaży.
Wysokość szkody
Zgodnie z art. 471 k.p., odszkodowanie, o którym mowa w art. 45, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Jak zauważył Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu analizowanego wyroku, nie ulega wątpliwości, że za podstawowe kryterium ustalenia tego odszkodowania w granicach przepisu należy uznać wysokość szkody (art. 300 k.p. w zw. z art. 361 par. 2 kodeksu cywilnego). Szkodą w tym przypadku będzie utrata spodziewanych zarobków spowodowana bezpodstawnym wypowiedzeniem umowy o pracę.
W powyższym zakresie Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe. Z wyjaśnień powoda wynikało, że w lipcu 2001 r. nie poszukiwał nowej pracy, ponieważ umierał jego ojciec, który w tym samym miesiącu zmarł. Poszukiwanie pracy rozpoczął w sierpniu i kontynuował we wrześniu, a od 1 października pracę tę udało mu się podjąć. W tej sytuacji zasądzenie odszkodowania – w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia – nie narusza art. 471 k.p., gdyż nie wykracza poza granice szkody poniesionej przez powoda.
Wiktor Cajsel
Autor jest radcą prawnym