Czy byłym pracownikom, którzy przeszli na świadczenie przedemerytalne w 2004 r., przepracowali w placówce opiekuńczo-wychowawczej 20–30 lat, ale nie są jeszcze emerytami ani rencistami, przysługuje prawo do korzystania z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych?
Prawo do korzystania ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych przysługuje także byłym pracownikom, niezależnie od tego, czy pobierają oni emeryturę lub rentę – jeżeli tak zostało ustanowione w regulaminie zakładowym jednostki. Dzieje się tak, ponieważ zasady przyznawania świadczeń socjalnych uprawnionym osobom powinny być ustalone wewnętrznie w takim właśnie regulaminie.
Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych jest przeznaczony na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z tego funduszu oraz na dofinansowanie zakładowych lub międzyzakładowych obiektów socjalnych. Działalnością socjalną są usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych w umowie.
Podkreślić należy, że przepisy ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ustawa o ZFŚS) nie regulują zasad rozdzielania środków tego funduszu na poszczególne cele. Zasady te, jak również zasady przyznawania świadczeń socjalnych uprawnionym osobom, powinny być ustalone wewnętrznie w regulaminie zakładowym. Przy przyznawaniu ulgowych usług i świadczeń oraz dopłat z funduszu należy brać pod uwagę sytuację życiową, rodzinną i materialną osób uprawnionych.
Osobami uprawnionymi do korzystania ze środków ZFŚS są:
• pracownicy i ich rodziny,
• emeryci i renciści, byli pracownicy jednostki oraz ich rodziny,
• inne osoby, którym w regulaminie zakładowym przyznano prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z tego funduszu; osoby takie powinny być wymienione w regulaminie gospodarowania środkami ZFŚS (mogą to być np. dzieci z domu dziecka, pracownicy żłobka, nad którymi jednostka sprawuje patronat, czy też pracownicy placówki ochrony zdrowia obsługującej jednostkę),
• emeryci i renciści ze zlikwidowanych zakładów pracy, objętych opieką socjalną przez danego pracodawcę (zob. art. 5 ust. 5 ustawy o ZFŚS),
• pracownicy przejęci przez nowego pracodawcę w wyniku komercjalizacji, połączenia, podziału lub innego rodzaju zmiany formy prawnej jednostki (w tym – w wyniku wniesienia przedsiębiorstwa do spółki zgodnie z przepisami o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych).
ZAPAMIĘTAJ!
Do świadczeń finansowanych ze środków ZFŚS należą m.in. zapomogi, dopłaty do wypoczynku, świadczenia rzeczowe, świadczenia wypłacane byłym pracownikom, świadczenia urlopowe dla nauczycieli.
Przypomnijmy pokrótce, jak wyglądają kwestie opodatkowania wymienionych świadczeń.
Świadczenia z ZFŚS otrzymane przez osoby uprawnione (w tym m.in. – przez byłych pracowników) są – co do zasady – przychodem podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym (art. 11 i art. 12 updof). Jednostka wypłacająca te świadczenia ma obowiązek jako płatnik pobrać od tych świadczeń i wpłacić w trakcie roku zaliczkę na podatek dochodowy.
Powszechna zasada opodatkowania nie ma jednak zastosowania do przychodów wymienionych w art. 21 ust. 1 updof, podlegających zwolnieniu od podatku dochodowego. W katalogu zwolnień wymieniona jest także większość świadczeń z ZFŚS, przy czym poszczególne świadczenia w całości korzystają ze zwolnienia podatkowego, bez względu na ich wartość, natomiast inne są zwolnione od podatku jedynie do określonej wysokości.
I tak w 2004 r.:
• zapomogi wypłacone w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci są wolne od podatku do wysokości nieprzekraczającej w ciągu roku kwoty 2280 zł (pkt 26 w ust. 1 w art. 21 updof),
• dopłaty do wypoczynku dzieci i młodzieży do lat 18 zorganizowanego przez podmioty prowadzące działalność w tym zakresie, w formie wczasów, kolonii, obozów i zimowisk, w tym również połączonego z nauką, pobytu na leczeniu sanatoryjnym, w placówkach leczniczo-sanatoryjnych, rehabilitacyjno-szkoleniowych i leczniczo-opiekuńczych, oraz przejazdów związanych z tym wypoczynkiem i pobytem na leczeniu korzystają ze zwolnienia od podatku w pełnej wysokości (pkt 78 w ust. 1 w art. 21 updof),
• wartość świadczeń rzeczowych otrzymywanych przez pracownika, sfinansowanych w całości ze środków ZFŚS lub funduszy związków zawodowych jest wolna od podatku do wysokości nieprzekraczającej w ciągu roku kwoty 380 zł; przy czym rzeczowymi świadczeniami korzystającymi ze zwolnienia od podatku nie są bony towarowe, talony i inne znaki, uprawniające do ich wymiany na towary lub usługi (pkt 67 w ust. 1 w art. 21 updof),
• świadczenia rzeczowe lub ekwiwalenty pieniężne w zamian tych świadczeń otrzymywane przez emerytów i rencistów w związku z łączącym ich poprzednio z jednostką stosunkiem w ramach pracy oraz od związków zawodowych są wolne od podatku do wysokości nieprzekraczającej w ciągu roku kwoty 2280 zł (pkt 38 w ust. 1 w art. 21 updof); nadwyżka ponad kwotę 2280 zł podlega opodatkowaniu podatkiem zryczałtowanym w wysokości 10%,
• świadczenia urlopowe przysługujące nauczycielom na podstawie art. 53 ust. 1a Karty Nauczyciela, wypłacane ze środków ZFŚS powstałego z odpisów dokonywanych dla nauczycieli; świadczenie urlopowe nie stanowi wprawdzie składnika wynagrodzenia nauczycieli (jako że jest wypłacane ze środków ZFŚS), jednak podlega ono opodatkowaniu na zasadach ogólnych; świadczenie urlopowe nie podlega oskładkowaniu do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego.
Świadczenia finansowane ze środków ZFŚS oraz świadczenia urlopowe wypłacone na warunkach i zasadach określonych w ustawie o ZFŚS nie podlegają oskładkowaniu bez względu na ich wysokość. Od tych świadczeń nie oblicza się także składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Podstawa prawna
• Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (j.t. Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335; ost.zm. Dz.U. z 2003 r. Nr 213, poz. 2081)