Wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony z powodu absencji chorobowej pracownika budzi liczne wątpliwości i kontrowersje zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie prawa pracy. Pracodawca, wypowiadając umowę o pracę i podając jako przyczynę nieobecność pracownika z powodu choroby, naraża się na ryzyko przegrania sprawy w sądzie pracy.
Pracodawca zobowiązany jest do podania konkretnej i rzeczywistej przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie (tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 15 lutego 2000 r., I PKN 514/99, OSNAP 2001/13/440). Pracownikowi przysługuje prawo odwołania się od przyczyny wypowiedzenia do sądu pracy i dochodzenia przywrócenia do pracy na dotychczasowych warunkach albo prawa do odszkodowania.
Przepisy Kodeksu pracy nie zawierają żadnych uregulowań określających, jakie zdarzenie może stanowić przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę. Odpowiedzi na pytanie o zasadność wypowiedzenia umowy z powodu absencji chorobowej pracownika należy szukać w orzecznictwie sądowym. W kwestii tej wielokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy. Jego stanowisko w tej sprawie nie jest jednak jednolite.
Niedopuszczalność wypowiedzenia
Część orzeczeń Sądu Najwyższego ogranicza w znaczący sposób możliwość wypowiedzenia umowy o pracę z powodu absencji chorobowej pracownika. Przykładem jest wyrok Sądu Najwyższego z 6 listopada 2001 r. (I PKN 673/00, OSNP 2003/19/459). Sąd Najwyższy stwierdził w nim, że nieobecność pracownika spowodowana niezdolnością do pracy w następstwie choroby, która nie miała charakteru przewlekłego, a ponadto definitywnie minęła, nie stanowi uzasadnionej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę. Orzeczenie to zostało wydane na podstawie następującego stanu faktycznego: pracodawca wypowiedział pracownikowi umowę o pracę podając jako przyczynę częste i długotrwałe absencje chorobowe dezorganizujące pracę. Pracownik zakwestionował przyczynę wypowiedzenia. Sąd Najwyższy orzekł o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach. Stwierdził, iż jego choroba nie miała przewlekłego charakteru, została ponadto definitywnie wyleczona. Pracodawca nie udowodnił także, iż w związku z chorobą pracownika zmuszony był ponieść dodatkowe nakłady w celu zatrudnienia innych pracowników w godzinach nadliczbowych lub innych osób na podstawie umów zlecenia.
Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 6 listopada 2001 r. (I PKN 449/00, OSNP 2003/19/456), stwierdzając, iż pracodawca, który jest przedsiębiorcą, powinien organizować swą działalność gospodarczą biorąc pod uwagę nieuchronność nieobecności pracowników, spowodowaną chorobami, urlopami i innymi usprawiedliwionymi przyczynami. Wypowiedzenie umowy o pracę z uwagi na nieobecności pracownika spowodowane chorobą może być uznane za uzasadnione tylko wówczas, gdy pracodawca wykaże ich związek z naruszeniem jego istotnych interesów. W sprawie, która zakończyła się takim wyrokiem, pracodawca wypowiedział umowę o pracę kilku pracownikom, podając jako jeden z powodów ich nadmierną absencję chorobową. Absencja pracownika z powodu choroby stanowi usprawiedliwioną nieobecność i zdaniem Sądu Najwyższego może być uznana za uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia tylko wtedy, gdy pracodawca wykaże istnienie związku przyczynowego między chorobą konkretnego pracownika a naruszeniem swoich istotnych interesów.
Z kolei w wyroku z 21 stycznia 2003 r. (I PK 96/02/M.P.Pr. – wkł. 2004/2/5) Sąd Najwyższy stwierdził, iż długotrwałe nieobecności pracownika spowodowane chorobą mogą uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę, to jednak takie wypowiedzenie może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w sytuacji, gdy dotyczy długoletniego pracownika nienagannie wykonującego dotąd swoje obowiązki pracownicze.
Dopuszczalność wypowiedzenia
W orzecznictwie występują również odmienne poglądy dopuszczające możliwość wypowiedzenia umowy o pracę z powodu absencji chorobowej pracownika. Przykładem jest wyrok Sądu Najwyższego z 29 września 1998 r. (I PKN 335/98, OSNP 1999/20/648), w którym stwierdzono, iż ocena zasadności przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę powinna być powiązana z istotą i celem stosunku pracy, jeżeli więc w umowie o pracę pracownik zobowiązuje się do świadczenia pracy na rzecz pracodawcy, zaś pracodawca zatrudnia pracownika za wynagrodzeniem, to sprzeczne z celem stosunku pracy jest jego trwanie wtedy, gdy pracownik nie może wykonywać przyjętych na siebie obowiązków. Częste lub długotrwałe nieobecności pracownika spowodowane chorobą z reguły nie pozwalają pracodawcy na osiągnięcie celu zamierzonego w umowie o pracę. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż istotą stosunku pracy jest wykonywanie przez pracownika pracy na rzecz pracodawcy. Skoro więc absencja chorobowa pracownika uniemożliwia realizację głównego celu umowy o pracę, jej wypowiedzenie z tego powodu jest zasadne.
Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 21 października 1999 r. (I PKN 323/99, OSNP 2001/5/157) stwierdzając, że w przypadku, gdy absencje w pracy pracownika są częste i długotrwałe, nie można od pracodawcy wymagać, aby brał pod uwagę możliwość poprawy zdrowia pracownika i od tego uzależniał wypowiedzenie mu umowy o pracę.
Wnioski
Nie można jednoznacznie stwierdzić, czy wypowiedzenie umowy o pracę z powodu absencji chorobowej pracownika uzasadnia rozwiązanie umowy. Pewną wskazówką dla pracodawców decydujących się na ten krok mogą być przedstawione orzeczenia Sądu Najwyższego. Jednak wyroki te dotyczą konkretnych, indywidualnych stanów faktycznych, a ponadto, w przeciwieństwie do przepisów Kodeksu pracy, nie są źródłami powszechnie obowiązującego prawa.
Podstawa prawna:
• art. 30 § 1 pkt 2, art. 45 Kodeksu pracy.
Roman Kwiatkowski