Pożyczając drobne kwoty, nie musimy na piśmie zawierać umowy pożyczki. Jeżeli jednak wartość pożyczki jest wyższa niż 500 zł, to warto spisać umowę. W umowie należy dokładnie określić interesy obu stron: wierzyciela i dłużnika. Pożyczkodawca, czyli wierzyciel, stwierdza, że zobowiązuje się do przeniesienia na własność pożyczkobiorcy, czyli dłużnika, określonej kwoty.
Strony określają termin i sposób zwrotu pożyczonej kwoty, na przykład czy cała kwota ma zostać zwrócona jednorazowo, czy w ratach. Przy zwrocie w ratach należy podać liczbę rat oraz ich wysokość. Jeżeli strony nie określą terminu zwrotu pożyczonej kwoty, to wówczas dłużnik musi zwrócić ją w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu jej przez wierzyciela.
Przy pożyczkach długoterminowych wierzyciel może dodatkowo zabezpieczyć swoje interesy, umieszczając w umowie klauzulę waloryzacyjną albo zobowiązać dłużnika do zapłaty odsetek. Jeżeli takiego obowiązku nie wprowadził, to wówczas pożyczkobiorca zwraca kwotę nominalną bez oprocentowania. Gdyby zaś opóźnił się i w określonym terminie pożyczki nie zwrócił, to pożyczkodawca ma prawo domagać się od niego odsetek za zwłokę.
PRZYKŁAD: DODATKOWE WYMOGI W UMOWIE POŻYCZKI
W umowie pożyczki strony zastrzegły, że wysokość zwracanego świadczenia zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości, na przykład w odniesieniu do wartości zboża, złota, dolara USA, franka szwajcarskiego itp. Strony mogą w umowie zastrzec takie przeliczenie wartości świadczenia, wprowadzając tzw. klauzulę waloryzacyjną. Oprócz tego mogą też zobowiązać pożyczkobiorcę do zapłaty odsetek. W razie braku takiego zobowiązania pożyczkobiorca zwraca kwotę nominalną bez oprocentowania.
Kiedy zapłaci poręczyciel
Interesy wierzyciela może zabezpieczyć poręczyciel. Wierzyciel powinien zawrzeć z nim umowę poręczenia i zobowiązać się do zapłaty pożyczki wówczas, gdy nie zapłaci dłużnik. W razie zamieszczenia w umowie pożyczki klauzuli waloryzacyjnej poręczyciel płaci wymaganą kwotę po waloryzacji dokonanej zgodnie z zapisem w umowie. Podobnie jest z wprowadzonym do umowy obowiązkiem zapłaty odsetek.
Oświadczenie poręczyciela powinno zostać złożone na piśmie pod rygorem nieważności. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, to wierzyciel powinien o tym zawiadomić poręczyciela. Z kolei poręczyciel zawiadamia dłużnika o tym, że spłacił dług. Gdyby tego nie zrobił, a dłużnik zobowiązanie wykonał, to nie może domagać się od dłużnika zwrotu tego, co sam wierzyciel zapłacił, chyba że dłużnik działał w złej wierze. O złej wierze można mówić wówczas, gdy dowiedział on o spłaceniu długu przez poręczyciela.
Natomiast wówczas, gdy poręczenie zostało udzielone za wiedzą dłużnika, powinien niezwłocznie zawiadomić poręczyciela o zapłacie długu. Jeżeli tego nie zrobi, to poręczyciel, który zaspokoił wierzyciela, może żądać od dłużnika, aby zwrócił to, co zapłacił, chyba że działał w złej wierze.
Pożyczkę można też zabezpieczyć zastawem. Wierzyciel nawet będący osobą fizyczną ma wyboru dwa rodzaje zastawów: rejestrowy i tzw. cywilny, uregulowany w przepisach prawa cywilnego. Różnią się przede wszystkim tym, że przedmiot zastawu cywilnego zostaje przekazany wierzycielowi, natomiast przedmiot zastawu rejestrowego nadal pozostaje we władaniu dłużnika. Obie zawierane są w celu zabezpieczenia określonej wierzytelności na przedmiot zastawu.
Zabezpieczenie zastawem
Przedmiotem zastawu cywilnego mogą być rzeczy ruchome i prawa, jeżeli są zbywalne. Zastaw może zabezpieczać nie tylko roszczenie, ale również odsetki. Umowa zastawu może zostać poszerzona i na przykład regulować sprawę pożytków, które przynosi rzecz obciążona zastawem, gdy na przykład wierzyciel pobierał pożytki, sprzedając mleko od krowy, która stanowi przedmiot zastawu.
PRZYKŁAD: ROZLICZENIE POŻYTKÓW
Przedmiotem zastawu zabezpieczającym udzieloną pożyczkę jest dziewiętnastowieczny zegar z kurantem. Zastawnik wypożyczył zegar ekipie filmowej jako dekorację do filmu i otrzymał z tego tytułu określoną kwotę. Kwota ta stanowi pożytek, który przyniosła rzecz obciążona zastawem. W umowie zastawu można przyznać zastawnikowi uprawnienie, aby te pożytki pobierał i zaliczał na poczet zabezpieczonej wierzytelności.
W umowie zastawu można przyznać wierzycielowi uprawnienie, aby te pożytki pobierał i zaliczał na poczet zabezpieczonej wierzytelności. Natomiast po wygaśnięciu zastawu ma on obowiązek wyliczyć się przed zastawcą z tych pożytków, na przykład przedstawiając rachunek za ich sprzedaż. Jeżeli pożyczka ma być zwrócona wraz z odsetkami, to zastaw również zabezpiecza te odsetki. Zastaw wygasa po zwrocie pożyczki wraz z odsetkami i kosztami. W takim przypadku dodatkowe zabezpieczenie roszczenia o odsetki i zwrot nakładów powinno być ujęte w umowie o ustanowienie zastawu.
Umowę poręczenia, pod rygorem nieważności, należy sporządzić na piśmie
Tak sporządzona umowa zabezpiecza pieniądze wierzyciela.
MAŁGORZATA PIASECKA-SOBKIEWICZ
malgorzata.piasecka@infor.pl
Podstawa prawna
• Art. 306-335, 720-724, 876-887 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).