Czy urlop wychowawczy można przerwać
Nasz pracownik od marca przebywa na urlopie wychowawczym. Dowiedzieliśmy się, że od roku z urlopu wychowawczego korzysta także jego żona. Czy można wezwać pracownika do podjęcia pracy?
Tak
Kodeks pracy dopuszcza sytuację, w której z urlopu mogą korzystać oboje rodzice lub opiekunowie dziecka spełniający warunki do korzystania z tego zwolnienia. Otóż mogą oni jednocześnie korzystać z takiego urlopu przez okres nieprzekraczający trzech miesięcy. W opisanej sytuacji okres korzystania z urlopu wychowawczego wspólnie przez obu rodziców jest niewątpliwie dłuższy od dopuszczalnego. W razie stwierdzenia, że z urlopu wychowawczego korzystają w tym samym czasie oboje rodzice lub opiekunowie dziecka, oczywiście z wyjątkiem dopuszczalnych trzech miesięcy, pracodawca ma prawo wezwać pracownika do stawienia się do pracy. Termin podjęcia pracy przez pracownika wskazuje pracodawca, przy czym powinno to nastąpić nie później niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie trzech dni od dnia wezwania.
Podstawa prawna
• Art. 186 par. 3 i art. 1862 par. 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy trzeba mieć zgodę pracownika
Zamierzamy wprowadzić w firmie zmiany w organizacji czasu pracy i wprowadzić w stosunku do niektórych pracowników system równoważnego czasu pracy z przedłużonym w niektóre dni dobowym wymiarem czasu pracy do 12 godzin. Dwóch pracowników, którzy mają być objęci tym systemem, złożyło oświadczenie o korzystaniu z uprawnień rodzicielskich w związku z opieką nad małym dzieckiem. Czy potrzebna jest ich zgoda na pracę dłuższą niż ośmiogodzinna dniówka?
Tak
Pracownicy sprawujący opiekę nad dzieckiem do lat czterech mają prawo zadecydować, czy będą korzystać z przysługujących im uprawnień rodzicielskich. W tym celu powinni złożyć pracodawcy stosowne oświadczenie. Jednym z takich uprawnień jest ograniczenie dobowej normy czasu pracy do ośmiu godzin. Dla pracodawcy oznacza to, że praca w wydłużonych dniówkach możliwa jest tylko za zgodą pracownika opiekującego się małym dzieckiem. Ograniczenie to obowiązuje także w sytuacji, gdy pracownik zatrudniony jest m.in. w systemie równoważnego czasu pracy z przedłużonym w niektóre dni dobowym wymiarem czasu pracy do 12 godzin. Pracodawca musi przy tym pamiętać, że pracownikowi objętemu tym ograniczeniem przysługuje prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem wymiaru czasu pracy do 8 godzin.
Podstawa prawna
• Art. 135 i 148 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy zawsze można zastąpić matkę na urlopie
W czasie, gdy moja żona przybywała na urlopie macierzyńskim, w jej firmie zwolniło się stanowisko dyrektora wydziału, w którym jest zatrudniona. Prezes zaproponował jej pracę na tym stanowisku, ale musiałaby ją podjąć przed planowanym powrotem do pracy z urlopu macierzyńskiego. Ustaliliśmy, że ja wykorzystam pozostałą część urlopu macierzyńskiego. Czy żona może zrezygnować z urlopu w każdym czasie?
Nie
Wprawdzie pracownica może zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego, ale kodeks pracy wprowadza pewne ograniczenia czasowe. Otóż pracownica ma takie prawo po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. W takim przypadku niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się na pisemny wniosek pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko. Warunkiem, aby część urlopu niewykorzystana przez matkę przeszła na ojca, jest zajmowanie się przez niego wychowywaniem dziecka. Gdy taka sytuacja ma miejsce, pracownica zgłasza pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, najpóźniej na siedem dni przed przystąpieniem do pracy. Do wniosku jest ona zobowiązana dołączyć zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego ojca wychowującego dziecko, potwierdzające termin rozpoczęcia przez niego urlopu macierzyńskiego, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu. Termin ten musi przypadać bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez matkę.
Podstawa prawna
• Art. 180 par. 5 i 6 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy ojciec ma prawo do dwóch dni na opiekę
Pracownik złożył wniosek o udzielenie mu dwóch dni zwolnienia na opiekę nad dzieckiem. Jego żona jest osobą bezrobotną i sprawuje stałą opiekę nad dzieckiem. Czy w związku z tym ma on prawo do zwolnienia?
Tak
Prawo do zwolnienia w związku z opieką nad dzieckiem nie jest uzależnione od tego, czy drugi z małżonków jest zatrudniony. Przeciwnie, ograniczenie to ma miejsce, gdy oboje rodzice pracują. Wówczas bowiem ze zwolnienia korzystać może tylko jeden z rodziców. Natomiast jedynym warunkiem skorzystania ze zwolnienia na opiekę jest wychowywanie przynajmniej jednego dziecka do lat 14. Nie ma przy tym znaczenia, czy korzysta z niego matka czy ojciec wychowujący dziecko, gdyż kodeks pracy zrównał rodziców w korzystaniu z tego uprawnienia. Poza tym kodeks pracy nie wprowadza innych ograniczeń, a to oznacza, że zwolnienie to przysługuje pracownikowi także wówczas, gdy matka nie pracuje i stale sprawuje opiekę nad dzieckiem.
Podstawa prawna
• Art. 188 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy rozwiązanie umowy skraca urlop wychowawczy
Pracownik, który zatrudniony jest w naszej firmie na podstawie umowy terminowej do 30 listopada tego roku, złożył wniosek o udzielenie mu urlopu wychowawczego w okresie od 1 października do 31 grudnia. Ma on kilkuletni staż pracy, ale czy na umowie terminowej należy się mu urlop wychowawczy?
Tak
Podobnie jak matka tak i ojciec dziecka ma prawo do urlopu wychowawczego, jeżeli legitymuje się co najmniej sześciomiesięcznym zatrudnieniem. W zakresie nabywania prawa do tego urlopu sytuacja obu rodziców jest bowiem identyczna. Toteż niezależnie od tego, który z nich wnioskuje o urlop w celu osobistej opieki nad małym dzieckiem, jest on udzielany w wymiarze do trzech lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko czwartego roku życia. Poza tym pracownik mający wymagany staż, bez względu na to, czy korzystał z urlopu wychowawczego na zasadach określonych wyżej, może skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do trzech lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia, jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga jego osobistej opieki. W opisanej sytuacji pracownik posiada wymagany staż i nabył prawo do urlopu wychowawczego, ale ze względu na terminowy charakter umowy o pracę nie będzie mógł nie skorzystać z niego w takim wymiarze jak to sobie zaplanował. Pracodawca udziela bowiem urlopu wychowawczego jedynie na czas trwania zatrudnienia, niezależnie od okresu, jaki wskaże pracownik we wniosku. Dlatego w przytoczonej sytuacji urlop może być udzielony tylko do końca listopada, a nie do końca roku jak wnioskował pracownik.
Podstawa prawna
• Art. 186 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
• Rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 16 grudnia 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz.U. nr 230, poz. 2291).
Czy wymiar czasu pracy ma znaczenie
Kilku moich pracowników korzysta ze zwolnień na opiekę nad dzieckiem w wieku do 14 lat. Mam wątpliwość, czy każdemu pracownikowi przysługują dwa dni wolne niezależnie od wymiaru czasu pracy i systemu, w jakim jest zatrudniony?
Tak
Uprawnienie do dwóch dni zwolnienia od pracy w ciągu roku kalendarzowego ma charakter stały i niezależny od liczby dzieci w wieku do 14 lat, pozostających na wychowaniu pracownika. Prawo do tego zwolnienia powstaje po raz pierwszy z chwilą podjęcia zatrudnienia przez pracownika wychowującego dziecko do lat 14 lub z chwilą urodzenia się dziecka albo wzięcia dziecka na wychowanie i powtarza się z początkiem każdego roku kalendarzowego, aż do chwili ukończenia przez najmłodsze z dzieci 14 lat. Żaden przepis nie uzależnia zasad udzielania tegoż zwolnienia od wymiaru lub systemu czasu pracy, w ramach którego pracownik wykonuje pracę. Kwestie te pozostają bowiem bez znaczenia na wymiar zwolnienia. Oznacza to, że pracownik składając wniosek o dwa dni wolne z tytułu opieki nad dzieckiem, niezależnie od wymiaru i systemu czasu pracy, w jakim jest zatrudniony, ma prawo w tych dniach zwolnienie uzyskać. Rzecz jasna konkretny termin powinien być uzgodniony z pracodawcą.
Podstawa prawna
• Art. 188 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy trzeba pracować na pełnym etacie
Mojej żonie kończy się urlop macierzyński i chciałaby powrócić do pracy. Z uwagi na jej częste delegacje za granicę zamierzam przejąć opiekę nad dzieckiem. Mogę jednak korzystać z pomocy teściów, dlatego chciałbym w tym czasie pracować. Czy pracodawca może mi odmówić obniżenia wymiaru czasu pracy do pół etatu (pracuję jako księgowy) w zamian za korzystanie z urlopu wychowawczego?
Nie
Pracownik zainteresowany obniżeniem wymiaru czasu pracy zamiast korzystania z urlopu wychowawczego może złożyć do pracodawcy wniosek w tej sprawie. Z uwagi na to, że przepisy kodeksu pracy nie określają w tym zakresie żadnych terminów, można to uczynić w każdej chwili, a pracodawca ma obowiązek wniosek uwzględnić. Przepisy nie wypowiadają się również co do treści takiego wniosku. Pracownik powinien jednak określić w nim długość okresu, przez który chce korzystać ze skrócenia wymiaru czasu pracy oraz skrócony wymiar czasu pracy (nie niższy niż 1/2 etatu). Z uwagi na to, że pracodawca jest zobowiązany uwzględnić wniosek w tej sprawie, nie ma potrzeby w sposób szczególny go uzasadniać. Pracownik powinien jednak mieć na uwadze, że gdy zdecyduje się na obniżenie wymiaru czasu pracy i złoży stosowny wniosek, nie będą go obowiązywać w tym czasie przepisy o urlopie wychowawczym, lecz regulacje dotyczące zatrudnienia niepełnoetatowego.
Podstawa prawna
• Art. 1867 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Danuta Klucz