Zmiany w emeryturach i ochronie zdrowia

Posłowie po wakacyjnej przerwie rozpoczną m.in. prace nad projektami ustaw koniecznych do dokończenia reformy emerytalnej oraz nad tymi, które mają wprowadzić w życie reformę systemu ochrony zdrowia. O ile zmiany w ochronie zdrowia mogą być nieco odsunięte w czasie (choć będzie to dla rządu kosztowne politycznie), o tyle trzy ustawy kończące reformę emerytalną - regulująca prawo do wcześniejszego kończenia aktywności zawodowej, sposób wypłaty świadczeń z II filaru oraz zmianę sposoby przyznawania rent z tytułu niezdolności do pracy - muszą wejść w życie od stycznia 2009 r.

W Sejmie szykuje się więc gorąca jesień, tym bardziej że te dwa zagadnienia wzbudzają sporo kontrowersji. Poniżej omawiamy projekty rządowych ustaw mających regulować te kwestie, które już trafiły lub w najbliższym czasie trafią do Sejmu.

PRACE W sejmie

Minimalne wynagrodzenie zamiast zera

Pracownicy, którzy nie mogą udowodnić wysokości zarobków w poszczególnych latach pracy, będą mogli wystąpić o ponowne przeliczenie rent, emerytur oraz kapitału początkowego. Posłowie przygotowali projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z nim podstawą wymiaru składki za ten okres, w którym zainteresowany nie może przedstawić wiarygodnego dla ZUS dokumentu potwierdzającego wysokości zarobków, będzie kwota najniższego wynagrodzenia w danym roku. Z takiej możliwości będą mogli korzystać pracownicy, którzy posiadają świadectwa pracy oraz inne dokumenty potwierdzające zatrudnienie na etacie. Rząd popiera takie rozwiązanie, bo rozwiązuje ono problem osób, za których pracodawca zapłacił składki. W przypadku pracowników zatrudnionych na cały etat podstawa wymiaru tych składek nie mogła być niższa od najniższej płacy co najmniej od 1956 roku. Posłowie podkreślają, że obecnie obowiązujące przepisy zezwalające ZUS na wpisywanie zera w miejsce dochodu pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, w sytuacji gdy ten nie ma dokumentów potwierdzających wysokość zarobków, muszą być zmienione. Autorzy projektu podkreślają, że pracownik, który nie ze swojej winy nie może udowodnić faktycznej wysokości zarobków, powinien mieć możliwość zaliczenia całego okresu opłacania składek. Po wejściu w życie nowelizacji osoby zainteresowane będą same musiały złożyć wniosek o ponowne przeliczenie renty, emerytury lub kapitału początkowego, wskazując okres, którego przeliczenie ma dotyczyć.

ETAP LEGISLACYJNY

Pierwsze czytanie projektu odbyło się w sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.

KOGO DOTYCZĄ ZMIANY

Osoby, które nie z własnej winy nie mogą udowodnić wysokości zarobków, będą mogły ponownie ubiegać się o przeliczenie rent, emerytur oraz kapitału początkowego.

KIEDY WEJDZIE W ŻYCIE

Termin zostanie określony w czasie prac w Sejmie.

Wypłaty emerytur z OFE

Projekty ustaw o emeryturach kapitałowych i o funduszu dożywotnich emerytur kapitałowych mają uregulować sposób wypłaty pieniędzy gromadzonych w OFE. Rząd proponuje, aby kobieta w wieku 60-65 lat miała za środki w OFE wypłacaną tzw. emeryturę okresową. Jeśli przejdzie na emeryturę, mając np. 62 lata, będzie mieć wypłacane dożywotnie świadczenie z I filaru, a za pieniądze z OFE otrzyma emeryturę okresową. Wypłaci ją fundusz, do którego należy. Świadczenie to zostanie wyliczone na podstawie tablic trwania życia wspólnych dla mężczyzn i kobiet. Emerytura okresowa ma być waloryzowana jak świadczenie z I filaru. Jeśli jednak klient OFE nie zgromadzi w II filarze kapitału równego 20-krotności zasiłku pielęgnacyjnego (obecnie 3263 zł), nie nabędzie prawa do emerytury okresowej. Wtedy jego kapitał z OFE trafi do ZUS, powiększając emeryturę z I filaru.

Osoba 65-letnia będzie przenosić zgromadzony w OFE lub pozostały po wypłacie emerytury okresowej kapitał do odrębnego zakładu emerytalnego. Ten przyzna jej świadczenie dożywotnie (też obliczane na podstawie wspólnych tablic). Ofertę zakładów będzie przedstawiał ZUS.

Emeryci będą wykupywać w zakładach wyłącznie dożywotnią emeryturę indywidualną. Nie będzie więc ani emerytury małżeńskiej, ani z tzw. gwarantowanym okresem płatności. Ma być jednak wprowadzona trzyletnia gwarancja wypłaty. Ma pozwolić na zwrot części składek w sytuacji, gdy przyszły emeryt umrze w ciągu trzech lat od przejścia na emeryturę.

- Kwota zwrotu będzie maleć z upływem trzyletniego okresu, a po jego upływie środki, za które emeryt wykupi dożywotnie świadczenia, nie będą dziedziczone - tłumaczy Agnieszka Chłoń-Domińczak, wiceminister pracy i polityki społecznej.

Rząd w zamian za rezygnację z emerytury małżeńskiej chce utrzymać obecne rozwiązanie dotyczące rent rodzinnych. Jeśli więc na przykład mężczyzna umrze w wieku 67 lat i zostawi małżonkę, która nie pracowała, to będzie ona mieć prawo do 85 proc. jego emerytury zarówno z I, jak i II filaru. Emerytury z dwóch filarów będzie dostarczać ZUS.

ETAP LEGISLACYJNY

Rządowy projekt ustawy o emeryturach kapitałowych (druk nr 743) i projekt ustawy o funduszu dożywotnich emerytur kapitałowych (druk nr 865) trafiły do Sejmu; ich pierwsze czytanie ma się odbyć w piątek.

KOGO DOTYCZĄ ZMIANY

13,6 mln członków OFE, a zwłaszcza 2,5 tys. kobiet, które zyskają prawo do emerytur z OFE już w 2009 roku.

KIEDY WEJDZIE W ŻYCIE

14 dni od daty ogłoszenia (o emeryturach kapitałowych) i 1 stycznia 2013 r. (o funduszu dożywotnich emerytur kapitałowych).

Renty kapitałowe

Od 1 stycznia 2009 r. wysokość nowych emerytur będzie zależeć od sumy składek zgromadzonych na koncie w OFE i ZUS. Zmiany te powodują konieczność wprowadzenia nowych mechanizmów ustalania rent z tytułu niezdolności do pracy, gdyż pozostawienie obecnych mechanizmów spowoduje, że byłyby wyższe niż nowe emerytury. Rządowy projekt zakłada, że podstawę obliczenia rent z tytułu niezdolności do pracy dla osób urodzonych po 1948 roku będzie stanowić suma zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne i kapitału początkowego. Rząd proponuje, aby wprowadzić okres przejściowy, w którym renty byłyby obliczane tzw. metodą mieszaną, czyli częściowo według starych, a częściowo według nowych zasad. Metoda ta byłaby stosowana do obliczenia renty dla osób, które wniosek o to świadczenie zgłoszą w latach 2009-2013. Równocześnie zachowano ochronę osób, które nie mogą dalej pracować zawodowo. Ze względu na fakt, że przy obliczaniu renty według nowej formuły nie uwzględnia się okresów nieskładkowych, rząd zaproponował, aby w tym przypadku staż ubezpieczeniowy był uzupełniany do pełnych 30 lat, a nie do 25 lat, jak obecnie.

Jednocześnie nowelizacja zakłada, że renta z tytułu niezdolności do pracy nie ulegałaby zmniejszeniu lub zawieszeniu z tytułu osiągania przychodów z pracy.

ETAP LEGISLACYJNY

Pierwsze czytanie odbędzie się w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.

KOGO DOTYCZĄ ZMIANY

Osób ubiegających się od nowego roku o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

KIEDY WEJDZIE W ŻYCIE

1 stycznia 2009 r.

Przekształcenia szpitali

Z punktu widzenia świadczeniodawców projekt ustawy o zakładach opieki zdrowotnej jest najważniejszy z całego pakietu ustaw reformujących system ochrony zdrowia. Zgodnie z nim od stycznia przyszłego roku wszystkie placówki medyczne działające obecnie jako samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej (SP ZOZ) będą miały rok na przekształcenie się w spółki prawa handlowego. Jeżeli tego nie zrobią, nie będą mogły skorzystać z finansowej pomocy państwa, m.in. z umorzenia tzw. zobowiązań publicznoprawnych czyli takich, jakie placówki medyczne mają wobec ZUS czy fiskusa. Na ten cel ma być zarezerwowane w przyszłorocznej ustawie budżetowej 2,7 mld zł. Przepisy dotyczące uruchomienia programu oddłużeniowego mają się znaleźć w innym projekcie tzw. ustawie wprowadzającej ustawy z zakresu ochrony zdrowia (druk sejmowy nr 294). Wbrew wcześniejszym zapowiedziom, w nowo powstałych spółkach nie będzie określonego minimalnego limitu udziałów należących do samorządów czy akademii medycznych.

ETAP LEGISLACYJNY

Drugie czytanie projektu ustawy ma się odbyć w tym miesiącu.

KOGO DOTYCZĄ ZMIANY

884 świadczeniodawców działających w formie SP ZOZ, pacjentów.

KIEDY WEJDZIE W ŻYCIE

1 styczeń 2009 r.

Dodatkowe ubezpieczenia

Prace nad projektem ustawy o dodatkowym ubezpieczeniu zdrowotnym zostały zawieszone w maju. Jak zapewnia Marek Twardowski, wiceminister zdrowia, jeszcze w tym miesiącu zostaną przedstawione poprawki do projektu.

- Wymaga on gruntownych zmian, ale wykluczam, że zostanie zastąpiony całkiem nowym projektem ustawy - mówi wiceminister zdrowia.

Zgodnie z nim, pacjenci mieliby możliwość wykupienia dwóch rodzajów ubezpieczenia - komplementarnego i suplementarnego. Te pierwsze mają być tańsze i gwarantować dofinansowanie do tych świadczeń, które mają być (część z nich już jest) częściowo odpłatne. Wykupienie tego typu ubezpieczenia nie będzie dawało prawa do wyższego standardu opieki czy możliwości ustalenia dobrowolnego terminu przeprowadzenie zabiegu. Takie przywileje będą miały te osoby, które zdecydują się na wykupienie ubezpieczenia suplemenatrnego, które będzie jednak droższe.

ETAP LEGISLACYJNY

Projekt ustawy czeka na pierwsze czytanie.

KOGO DOTYCZĄ ZMIANY

Świadczeniodawców, pacjentów, firm ubezpieczeniowych.

KIEDY WEJDZIE W ŻYCIE

1 styczeń 2009 r.

13,6 mln osób należy do OFE

139,2 mld zł jest na rachunkach w OFE

Rzecznik Praw Pacjenta

Projekt ustawy o prawach pacjenta oraz Rzeczniku Praw Pacjenta ma przede wszystkim zebrać w jeden akt prawny wszystkie przepisy dotyczące przestrzegania praw pacjenta, które obecnie są opisane w kilkudziesięciu różnych ustawach. Projekt przewiduje również przyznanie im nowych praw. Jednym z nich jest możliwość domagania się zwołania dodatkowego konsylium lekarskiego w sytuacji, gdy pacjent nie zgadza się z opinią lekarza prowadzącego.

Ponadto projekt zakłada powołanie nowej instytucji Rzecznika Praw Pacjenta. Miałby on być jednostką niezależną, chociaż działającą przy Ministerstwie Zdrowia. Rzecznik mógłby kierować sprawy do sądu oraz być stroną w postępowaniu. Jego powołanie ma wzmocnić pozycję pacjenta, który dochodzi swoich praw. W Biurze Rzecznika ma pracować 100 osób, a jego zorganizowanie w 2009 roku ma kosztować budżet 100 mln zł.

ETAP LEGISLACYJNY

Drugie czytanie projektu ustawy ma się odbyć w tym miesiącu.

KOGO DOTYCZĄ ZMIANY

Placówek medycznych, pacjentów, organów dochodzących praw pacjentów.

KIEDY WEJDZIE W ŻYCIE

1 stycznia 2009 r.

Pracownicy medyczni

Projekt ustawy o pracownikach zakładów opieki zdrowotnej, w którym znalazły się przepisy dotyczące zasad wynagradzania i czasu pracy lekarzy, pielęgniarek, położnych i techników medycznych wzbudza bardzo dużo kontrowersji. Ci ostatni nie chcą się np. zgodzić na wydłużenie ich czasu pracy. Obecnie technicy pracują 5 godzin na dobę. Projekt ustawy zakłada, że będzie to 7 godzin i 35 minut. Wprowadzenie nowych regulacji oznacza, zdaniem przedstawicieli techników medycznych, że przynajmniej 1/3 z nich może stracić pracę. Dlatego posłowie chcą wprowadzić okres przejściowy dla nowych przepisów.

- Czas pracy techników medycznych będzie dłuższy, ale dopiero od 1 stycznia 2010 r. - mówi Damian Raczkowski, członek sejmowej Komisji Zdrowia.

Kolejną kwestią, która wzbudza kontrowersje, jest propozycja zmian w ustalaniu limitów zatrudniania w placówkach medycznych. Zgodnie z projektem miałyby one być ustalane przez dyrektorów placówek medycznych. Na takie rozwiązanie nie zgadzają się pielęgniarki i położne. W czasie zeszłotygodniowych rozmów przedstawicieli związków zawodowych pielęgniarek i położnych z rządem ustalono, że w zamian za poparcie dla przekształceń placówek ochrony zdrowia w spółki limity zatrudnień pracowników będzie w dalszym ciągu ustalał minister zdrowia.

ETAP LEGISLACYJNY

Drugie czytanie projektu ustawy ma się odbyć w tym miesiącu.

KOGO DOTYCZĄ ZMIANY

Pracowników zakładów opieki zdrowotnej.

KIEDY WEJDZIE W ŻYCIE

1 stycznia 2009 r. Przepisy dotyczące czasu pracy techników medycznych - 1 stycznia 2010 r.

PRACE W MINISTERSTWACH

Emerytury pomostowe

Wybrane osoby wykonujące prace w szczególnych warunkach lub charakterze już od nowego roku powinny przechodzić na emerytury pomostowe. Zgodnie z projektem ustawy przygotowanym przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej prawo do emerytur pomostowych uzyska od 170 do 190 tys. osób obecnie zatrudnionych w najtrudniejszych warunkach. Podstawą do uznania pracy za szkodliwą są wyłącznie kryteria medyczne opracowane przez zespół Ekspertów Medycyny i Ochrony Pracy. Z emerytur pomostowych będą więc korzystać m.in. pracownicy pracujący pod ziemią, na wodzie, pod wodą oraz w powietrzu. Projekt ustawy zakłada natomiast, że za prace o szczególnym charakterze zostaną uznane wyłącznie czynności wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej, od której zależy bezpieczeństwo publiczne oraz zdrowie i życie nie tylko samego pracownika, ale także osób trzecich. Wśród nich nie ma nauczycieli i wychowawców, gdyż zdaniem rządu nie ma żadnych podstaw medycznych do przyznania im takiego przywileju.

Emerytury pomostowe będą świadczeniami wygasającymi. Prawo do nich przysługiwałoby pracownikowi bez względu na datę urodzenia, pod warunkiem że wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r. Wypłaty emerytur pomostowych będą finansowane zarówno przez budżet państwa jak i pracodawców, którzy od 2010 roku będą płacić składki w wysokości 3 proc. tzw. podstawy wymiaru. Emerytura pomostowa będzie wypłacana w zależności od wykonywanej pracy od pięciu do dziesięciu lat.

ETAP LEGISLACYJNY

Projekt ustawy ma być przyjęty przez rząd do końca września.

KOGO DOTYCZĄ ZMIANY

Prawo do emerytur pomostowych ma zyskać około 200 tys. osób.

KIEDY WEJDZIE W ŻYCIE

1 stycznia 2009 r.

Koszyk świadczeń zdrowotnych

Ministerstwo Zdrowia przygotowało projekt nowelizacji tzw. ustawy zdrowotnej, która określa zasady wskazywania świadczeń zdrowotnych, która mają być finansowane lub nie ze środków NFZ. Stanowi ona podstawę do budowania tzw. pozytywnego i negatywnego koszyka świadczeń zdrowotnych. Proponowane przepisy upoważniają Agencję Oceny Technologii Medycznych (AOTM) do wszczynania postępowania w sprawie zakwalifikowania świadczenia zdrowotnego jako gwarantowanego lub nie. To ona będzie rekomendować ministrowi zdrowia świadczenia zdrowotne, które powinny być opłacane przez Fundusz.

ETAP LEGISLACYJNY

Projekt ustawy przekazany do konsultacji społecznych.

KOGO DOTYCZĄ ZMIANY

NFZ, świadczeniodawców, pacjentów, firm ubezpieczeniowych.

KIEDY WEJDZIE W ŻYCIE

1 stycznia 2009 r.

Decentralizacja NFZ

Z projektu ustawy dotyczącej decentralizacji NFZ wynika, że w styczniu 2010 r. zostanie podzielony na siedem funduszy. Ich główne siedziby będą znajdować się w największych miastach - Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu, Łodzi, Krakowie, Katowicach i Gdańsku. Obecne oddziały NFZ wejdą w całości do nowych funduszy, które przejmą wszystkie umowy i kontrakty ze świadczeniodawcami. W pierwszym etapie reformy systemu ubezpieczeń zdrowotnych pacjenci nie będą mogli wybrać funduszu. Zostaną automatycznie przypisani do właściwego ze względu na swoje miejsce zamieszkania. Rok później, czyli od 2011 roku, regionalne fundusze będą mieć możliwość podpisywania kontraktów z placówkami medycznymi z całego kraju. Świadczeniodawcy będą mogli zawierać umowy z kilkoma płatnikami. Natomiast pacjenci uzyskają pełną dowolność w wyborze ubezpieczyciela.

W ostatnim etapie zmiany systemu ubezpieczeniowego, czyli w 2012 roku, obok funduszy publicznych zaczną działać ich prywatni odpowiednicy. Wówczas pacjenci będą mogli całkowicie zrezygnować z publicznego systemu i wpłacać składkę zdrowotną do prywatnego ubezpieczyciela.

ETAP LEGISLACYJNY

Projekt ustawy przekazany do konsultacji społecznych.

KOGO DOTYCZĄ ZMIANY

NFZ, świadczeniodawców, pacjentów,

KIEDY WEJDZIE W ŻYCIE

W etapach - w latach 2009-2012

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Reforma emerytalna i systemu ochrony zdrowia

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

DOMINIKA SIKORA,

BOŻENA WIKTOROWSKA,

BARTOSZ MARCZUK