Czy wskazać nieżyjących spadkobierców
Chcę ustalić prawa do spadku po moich dziadkach. Czy we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku muszę wskazać nawet tych spadkobierców, którzy już nie żyją, oraz tych, których adresów nie znam?
Tak
We wniosku o stwierdzenie spadku należy wskazać wszystkich spadkobierców ustawowych. Nie można w nim pominąć spadkobierców, którzy w dniu składania wniosku już nie żyją, ponieważ w ich miejsce prawo do spadku mają ich ustawowi albo testamentowi spadkobiercy.
Gdyby spadkobierca w momencie składania wniosku już nie żył, ale pozostawił swoich spadkobierców, to wówczas w tym samym wniosku można żądać stwierdzenia nabycia spadku po kilku spadkodawcach. Dopuszczalne jest to wówczas, gdy właściwość sądu dla tych wszystkich spadkobierców jest taka sama, czyli nie ma kolizji właściwości miejscowej sądów spadku.
We wniosku o stwierdzenie spadku trzeba również wyszczególnić tych spadkobierców, których aktualnego adresu wnioskodawca nie zna, oraz tych, którzy już od dawna mieszkają za granicą i wiadomo, że na rozprawę nie przyjadą.
We wniosku należy więc wskazać nie tylko po kim ma być stwierdzone nabycie spadku, lecz również celowe jest wskazanie spadkobierców oraz udziałów, w jakich im spadek przypada, chociaż wskazanie udziałów nie należy do obowiązków spadkodawcy.
Co do określenia wielkości udziałów spadkowych oraz tytułu powołania do dziedziczenia sąd ma obowiązek orzec zgodnie z faktami oraz rzeczywistym stanem prawnym, niezależnie od treści zgłoszonych wniosków. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale sygn. akt III CZP 13/73, opublikowanej w OSNCP z 1974 r. nr 9, poz. 144.
Podstawa prawna
• Art. 669 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
Czy sąd stwierdzi nabycie spadku przez inne osoby
Po śmierci matki wniosłam sprawę o spadek i chciałam, aby sąd powołał do dziedziczenia mnie oraz brata. Jednak na rozprawie brat przedstawił testament, w którym matka zrobiła wyłącznie jego swoim spadkobiercą. Sąd przyznał prawa spadkowe wyłącznie mojemu bratu. Czy mógł tak postąpić?
Tak
Sąd może stwierdzić nabycie spadku przez spadkobierców innych niż wskazanych we wniosku lub wskazanych przez uczestników postępowania. Dlatego, mimo że wnioskodawca wskazał innych spadkobierców (np. ustawowych), sąd mógł do dziedziczenia powołać spadkobiercę nawet niewymienionego przez nich we wniosku.
Sąd ma również prawo powołać do dziedziczenia spadkobierców testamentowych, mimo że wnioskodawca we wniosku domagał się orzeczenia o nabyciu spadku przez spadkobierców ustawowych.
Sąd ma obowiązek zbadać, kto jest spadkobiercą ustawowym oraz testamentowym oraz wziąć pod uwagę okoliczności wyłączające poszczególne osoby od dziedziczenia, a także zbadać zarzuty kwestionujące ważność lub skuteczność testamentu. Bierze też pod uwagę okoliczności wyłączające lub ograniczające zdolność spadkobrania poszczególnych osób.
Podstawa prawna
• Art. 677 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
Czy zostaną wezwani pominięci w testamencie
Spadkodawca pozostawił testament, w którym powołał mnie do dziedziczenia. Natomiast pominął w nim spadkobierców ustawowych. Czy sąd spadku wydający postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku musi na rozprawę wezwać wszystkich spadkobierców, nawet pominiętych w testamencie?
Tak
Sąd spadku powinien wezwać na rozprawę wnioskodawcę oraz wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Nie może pominąć spadkobierców testamentowych nawet wówczas, gdy zostali oni pominięci w testamencie i nie kwestionowali ważności testamentu.
Zdaniem Sądu Najwyższego, w postępowaniu powinny brać udział również wszystkie osoby, na które przeszły prawa spadkobierców.
Oprócz nich wzywa też na rozprawę wszystkie zainteresowane osoby, które zgłosiły chęć uczestniczenia w sprawie, oraz te, których udział sąd uzna za konieczny.
Gdyby zaś spadkobierca ustawowy dziedziczący w pierwszej kolejności odrzucił spadek, to wówczas sąd spadku musi wezwać do udziału w sprawie - jako osoby zainteresowane - tych, którzy nabywają spadek w dalszej kolejności według ogólnych zasad dziedziczenia ustawowego.
Podstawa prawna
• Art. 670 i 669 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
Czy sąd wzywa dzieci pozamałżeńskie
Konkubina zmarłego twierdzi, że był on ojcem jej dziecka. Przed jego śmiercią ojcostwo nie zostało jednak ustalone. Czy dziecko pozamałżeńskie powinno zostać wezwane na rozprawę w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku?
Tak
Dzieci pozamałżeńskie dziedziczą po spadkodawcy na takich samych zasadach jak dzieci urodzone podczas małżeństwa, pod warunkiem że ojcostwo zostało ustalone. Może się jednak zdarzyć, już nawet w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, że spadkodawca pozostawił dzieci pozamałżeńskie, ale jego ojcostwo nie zostało ustalone. W takim przypadku sąd powinien odroczyć rozprawę o stwierdzenie nabycia spadku, aby dzieci mogły przeprowadzić sprawę o ustalenie ojcostwa oraz wykazać swoje uprawnienia spadkowe. Sąd powinien też udzielić tym dzieciom odpowiednich wskazówek co do sposobu dalszego postępowania. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z 28 kwietnia 1975 r. w sprawie sygn. akt III CRN 42/75, które nie zostało opublikowane.
Podstawa prawna
• Art. 669 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
Czy konieczne są dodatkowe oświadczenia
We wniosku o stwierdzenie nabycia spadku napisałem, że jestem jedynym spadkobiercą zmarłego. Czy sąd może domagać się, abym jeszcze dodatkowo złożył oświadczenie w tej sprawie na rozprawie?
Tak
Na rozprawie w sprawie nabycia spadku sąd może żądać, aby zgłaszający się spadkobierca złożył zapewnienie, że nie ma innych spadkobierców. Spadkobierca musi wówczas oświadczyć o wszystkim, co jest mu wiadome o istnieniu albo o nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia, albo dziedziczyłyby razem z nim, a także o istnieniu albo nieistnieniu testamentów spadkodawcy.
Pod względem skutków karnych zapewnienie jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem. O tych skutkach sąd ma obowiązek uprzedzić składającego zapewnienie.
Składający zapewnienie spadkobierca wyjaśnia, jakich krewnych pozostawił spadkodawca, np. małżonka, dzieci lub wnuki. Gdyby spadkodawca nie pozostawił zstępnych, to wówczas osoba składająca zapewnienie musi wyjaśnić, czy po śmierci spadkodawcy pozostało przy życiu rodzeństwo, potomstwo rodzeństwa i rodzice spadkodawcy.
Podaje też dane tych osób i ich imiona, nazwiska, adres, rok urodzenia (jeżeli ma na ten temat jakieś informacje) oraz określa stopień pokrewieństwa. Wskazuje też osoby, które pozostały po śmierci spadkodawcy i mogłyby po nim dziedziczyć, ale zmarły. Podaje wówczas datę zgonu oraz informacje o ich ewentualnych spadkobiercach bez względu na to, gdzie mieszkają: w kraju czy za granicą.
Musi też wyjaśnić, czy spadkodawca pozostawił testament.
Jeżeli jednak nikt nie złoży takiego oświadczenia na rozprawie, to sąd rozpozna wniosek i wyda orzeczenie. Jednak wówczas sprawa może toczyć się dłużej. Natomiast nie jest dopuszczalne złożenie zapewnienia przez pełnomocnika.
Jeżeli jednak zapewnienie nie zostało złożone, albo gdy sąd tego zapewnienia oraz innych dowodów nie uzna za wystarczające, to stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie.
Podstawa prawna
• Art. 671-672 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
Czy sąd wzywa przez ogłoszenie w prasie
Jestem zainteresowana w ustaleniu spadkobierców do sąsiadującej z moją działką nieruchomości. Chcę wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie praw do spadku. Czy sąd wezwie wówczas spadkobierców przez ogłoszenie?
Tak
Sąd ma obowiązek wezwać spadkobierców przez ogłoszenie, gdy nie zna ich danych, a także w każdej sprawie, w której nie zostało złożone zapewnienie spadkowe, bo np. jedynym uczestnikiem jest osoba niebędąca spadkobiercą, albo wszyscy spadkobiercy odmówili złożenia zapewnienia. Ogłoszenie należy zamieścić w piśmie poczytnym na terenie kraju i podać publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy w sposób i w tym miejscu przyjęty.
Podstawa prawna
• Art. 672, 673 i 674 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
MAŁGORZATA PIASECKA-SOBKIEWICZ