Jak skorzystać z abolicji podatkowej

 

Sposoby rozliczeń

Zgodnie z obowiązującymi przepisami regulującymi opodatkowanie dochodów osób fizycznych podatnicy, mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają w Polsce obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).

Jednocześnie w odniesieniu do niektórych kategorii dochodów uzyskanych za granicą podatnicy ci podlegają obowiązkowi podatkowemu w państwie uzyskania dochodów. Teoretycznie okoliczność taka powinna skutkować koniecznością zapłaty podatku w obu państwach - w państwie uzyskania dochodu oraz w państwie zamieszkania podatnika. Zapobiegać tej niekorzystnej dla podatników sytuacji mają dwustronne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawierane pomiędzy zainteresowanymi państwami.

Stosownie do postanowień tych umów dochody, które osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania w Polsce osiąga z tytułu działalności wykonywanej poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub ze źródeł przychodów znajdujących się poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, mogą być opodatkowane tylko w jednym państwie (tzn. w państwie miejsca zamieszkania podatnika albo w państwie źródła uzyskiwanych dochodów) lub w obu państwach (tzn. w państwie miejsca zamieszkania podatnika oraz w państwie źródła uzyskiwanych dochodów).

W sytuacji, w której umowa przyznaje prawo do opodatkowania danej kategorii dochodów obu państwom - w państwie miejsca zamieszkania będzie miała zastosowanie metoda unikania podwójnego opodatkowania wynikająca z umowy. Polskie przepisy normujące opodatkowanie dochodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne odnoszą się do dwóch alternatywnych metod unikania podwójnego opodatkowania dochodów, tj. do metody odliczenia proporcjonalnego oraz metody wyłączenia z progresją.

Zastosowanie pierwszej ze wskazanych metod polega na zaliczeniu podatku zapłaconego za granicą na poczet podatku należnego w kraju miejsca zamieszkania podatnika, obliczonego od całości dochodów - w takiej proporcji, w jakiej dochód ze źródeł zagranicznych pozostawał w stosunku do całości dochodu podatnika. Metoda wyłączenia z progresją polega na tym, że dochód uzyskany za granicą jest zwolniony od podatku w kraju miejsca zamieszkania podatnika, jednak dochód ten brany jest pod uwagę przy obliczaniu stawki podatkowej, według której podatnik będzie zobowiązany rozliczyć podatek od dochodów podlegających opodatkowaniu w kraju miejsca zamieszkania.

W umowach zawartych przez Polskę metodę wyłączenia z progresją stosuje się m.in. w przypadku Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (dla dochodów osiągniętych po 1 stycznia 2007 r.), Grecji, Hiszpanii, Luksemburga, Niemiec, Portugalii, Szwecji, Włoch, Kanady, Ukrainy.

Natomiast metoda odliczenia proporcjonalnego funkcjonuje m.in. w umowach z Belgią, Holandią, Finlandią, Danią, Stanami Zjednoczonymi, Rosją i Australią. W stosunku do dochodów uzyskanych w państwie, z którym Polska nie zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przewidują stosowanie metody odliczenia proporcjonalnego.

Jakkolwiek obie z opisanych metod mają na celu wyeliminowanie niekorzystnych dla podatników konsekwencji związanych z uzyskiwaniem dochodów poza państwem rezydencji podatkowej, niemniej jednak przewidziany nimi odmienny mechanizm rozliczania podatku oraz różnice w systemach podatkowych państw powodują, że praktycznie przy każdym poziomie osiąganych dochodów w Polsce i za granicą oraz każdym poziomie stawek podatkowych w obu krajach metoda wyłączenia z progresją gwarantuje podatnikowi niższy poziom obciążenia podatkowego.

Jedynie w przypadku znacznie wyższych stawek podatkowych za granicą (i niższych progów w zakresie kwot wolnych od opodatkowania) w stosunku do stawek stosowanych w Polsce obie metody zrównują się pod względem obciążeń podatkowych. Jednak, z uwagi na nierównomierność poziomów dochodów w Polsce i w innych krajach taka sytuacja praktycznie nie występuje. W konsekwencji powoduje to, że podatnik rozliczający swoje dochody z zastosowaniem metody odliczenia proporcjonalnego jest zobowiązany do zapłaty w Polsce podatku w wysokości wyższej niż dopłata wynikająca z zastosowania progresji podatkowej do dochodów podlegających opodatkowaniu w Polsce.

Różnica ta jest największa w odniesieniu do tych podatników pracujących za granicą, którzy nie uzyskali w ogóle dochodów w Polsce. W takiej sytuacji podatnicy uzyskujący dochody podlegające opodatkowaniu z zastosowaniem metody wyłączenia z progresją nie są zobowiązani do dokonania rozliczenia w Polsce (złożenia zeznania). Tym samym stosowanie w praktyce metody wyłączenia z progresją i metody odliczenia proporcjonalnego prowadzi do różnego traktowania na gruncie polskiego prawa podatkowego osób fizycznych, będących polskimi rezydentami, wykonujących taką samą działalność za granicą.

Ważne!

Podatnicy, którzy przy rozliczeniach dochodów zagranicznych powinni stosować metodę odliczenia proporcjonalnego, musieli składać zeznania podatkowe bez względu na fakt uzyskiwania jakichkolwiek dochodów podlegających opodatkowaniu w Polsce. Natomiast obowiązek taki nie powstawał w przypadku podatników uzyskujących dochody z zagranicy podlegające opodatkowaniu z zastosowaniem metody wyłączenia z progresją i nieuzyskujących dochodów podlegających opodatkowaniu w Polsce.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Metody stosowane w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania z krajami UE

1 miesiąc będzie miał urząd skarbowy na wypłatę pieniędzy z przyznanej abolicji podatnikowi. Termin ten będzie liczony od momentu doręczenia decyzji, określającej wysokość umorzenia lub zwrotu

Ważne!

Istotą projektowanej abolicji podatkowej jest stworzenie rozwiązania przewidującego swego rodzaju fikcję prawną, polegającą na nieistnieniu różnic w zakresie traktowania polskich rezydentów uzyskujących dochody z określonych źródeł przychodów położonych poza Polską. Dotyczy to zarówno przeszłości (umorzenie i zwrot), jak i przyszłości (ulga w PIT).

Polacy za granicą

Różnica w traktowaniu podatników przez obie metody nabrała szczególnego znaczenia po otwarciu rynków pracy przez kraje Unii. Zgodnie z danymi podanymi przez GUS (źródła statystyczne i pozastatystyczne), w końcu 2006 roku poza granicami Polski - na emigracji czasowej - przebywało ok. 2 mln Polaków, w tym 1,6 mln w Europie. Zdecydowana większość emigrantów z Polski przebywa w krajach członkowskich Unii Europejskiej - w końcu 2006 roku było ich ok. 1,5 mln (najwięcej w Wielkiej Brytanii - ok. 580 tys. oraz w Niemczech - ok. 450 tys.). W okresie naszego członkostwa w UE liczba ta się podwoiła. W 2004 roku w krajach UE przebywało czasowo ok. 750 tys. Polaków, w 2005 roku - już ok. 1,2 mln, a w 2006 roku liczba czasowych emigrantów zwiększyła się o kolejne 380 tys.

Z danych Ministerstwa Finansów wynika, że jedynym czynnikiem wyboru państwa zatrudnienia, którym kierowały się te osoby, była możliwość podjęcia w nich pracy zarobkowej. Poza sferą ich świadomości pozostawały kwestie uwarunkowań ekonomicznych i zróżnicowania systemów podatkowych kraju ich rezydencji i kraju, w którym uzyskiwali dochody, a tym bardziej wpływu tych systemów na poziom ich przyszłych obciążeń podatkowych w Polsce. W szczególności wynikało to z faktu, że w powszechnym rozumieniu umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania mają zabezpieczyć interes podatnika w ten sposób, że zapłata przez niego podatku w kraju uzyskania dochodu zwalnia go z obowiązku podatkowego w miejscu zamieszkania (rezydencji podatkowej). Opłacając podatek w kraju zatrudnienia uważali oni, że tym samym wypełnili już wszystkie swoje obowiązki podatkowe.

Zakres opodatkowania

Hipotetyczne zastosowanie każdej z opisanych metod z osobna do tego samego stanu faktycznego prowadzić będzie, co do zasady, do zróżnicowania poziomu obciążenia podatnika ciężarami publicznymi. W konsekwencji, określona przepisami prawa podatkowego, mniej korzystna dla podatników, metoda odliczenia proporcjonalnego opodatkowania dochodów uzyskiwanych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej stanowi kryterium wyodrębnienia adresatów ustawy abolicyjnej. Jak podkreśla resort finansów, wyeliminowanie nierówności wynikających z zastosowania tej metody jest prawem, a nie obowiązkiem ustawodawcy.

Gdy ustawa abolicyjna wejdzie w życie, będzie miała zastosowanie do podatników, którzy przynajmniej w jednym roku podatkowym, w okresie od 2002 do 2007 roku, podlegali nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce i uzyskiwali w tym roku przychody z pracy, do których miała zastosowanie metoda proporcjonalnego odliczenia. Istotne jest to, że ustawa abolicyjna nie będzie miała zastosowania do przychodów uzyskiwanych w krajach i terytoriach uznawanych za raje podatkowe. Polskie przepisy za raje uznają 40 krajów (patrz wykaz rajów podatkowych).

Nie tylko dochody uzyskiwane w rajach podatkowych będą wyłączone spod abolicji. Nie obejmie ona także m.in. przychodów z emerytur i rent, najmu, dzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze, kapitałów pieniężnych i praw majątkowych czy odpłatnego zbycia nieruchomości lub ich części.

Rezygnacja z PIT

Podstawową funkcją umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania jest rozgraniczenie i przyznanie prawa do opodatkowania danej kategorii dochodu danemu państwu bez określania sposobu, ani też wysokości tego opodatkowania - nakładając wyłącznie pewne maksymalne limity (jak np. podatek pobierany u źródła od odsetek), poza które dane państwo nie może wykroczyć. Natomiast fakt, czy dane państwo z danego mu prawa do opodatkowania skorzysta, czy też nie, pozostaje w odniesieniu do umów o unikaniu podwójnego opodatkowania kwestią obojętną.

Wskazane założenia przyświecały Ministerstwu Finansów w tworzeniu projektu ustawy abolicyjnej. Zgodnie z nim Polska rezygnuje z części przysługującego jej prawa do opodatkowania dochodów polskich rezydentów wynikającego z zastosowania metody odliczenia proporcjonalnego do wysokości kwoty podatku stanowiącej różnicę pomiędzy podatkiem obliczonym według metody odliczenia proporcjonalnego a kwotą obliczoną według metody wyłączenia z progresją. Polska rezygnuje tym samym jedynie z określonej wysokości wpływów do krajowego budżetu. Kwota obliczona według metody wyłączenia z progresją brana pod uwagę do obliczenia kwoty do umorzenia zaległości podatkowej, zwrotu podatku oraz odliczenia ma mieć charakter wyłącznie techniczny. Metoda ta znajduje zastosowanie wyłącznie do obliczenia kwoty, która przysługuje Polsce na podstawie umowy podatkowej, a z których poboru Polska ma prawo zrezygnować. Nie następuje tutaj zatem niezgodna z umową zmiana metody unikania podwójnego opodatkowania, podatnik nie jest ani zobowiązany do zastosowania metody niezgodnej z umową międzynarodową, ani też do tego uprawniony.

Forma abolicji

Abolicja podatkowa będzie dotyczyć zarówno podatników, którzy ukryli swoje zagraniczne zarobki przed polskim fiskusem, jak i osób, które rozliczyły się w Polsce.

W pierwszym przypadku abolicja podatkowa przyjmie formę umorzenia długu. W drugim będzie to zwrot części podatku.

Zacznijmy jednak od konsekwencji rozliczenia bądź nie zagranicznych zarobków w Polsce. W przypadku podatników, którzy nie rozliczyli zagranicznych zarobków w Polsce (mimo że mieli taki obowiązek), w grę wchodzi konieczność zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, ewentualnie również opłaty prolongacyjnej, a także możliwość pociągnięcia podatnika do odpowiedzialności karnej skarbowej, a w konsekwencji konieczność zapłaty orzeczonej grzywny oraz kosztów postępowania lub odbycia orzeczonej kary pozbawienia wolności. Stwierdzenie popełnienia przestępstwa skarbowego rodzi ponadto dalsze konsekwencje, w tym m.in. zamieszczenie danych o osobie sprawcy w Krajowym Rejestrze Karnym.

Rozwiązania przyjęte w projekcie ustawy abolicyjnej zmierzają do wyeliminowania wskazanych konsekwencji związanych z niewykazaniem prawidłowej wysokości dochodów osiągniętych za granicą lub nieuiszczeniem kwoty należnego podatku. Ale tu uwaga. Abolicja nie będzie jednoznaczna z całkowitym uwolnieniem podatnika od obowiązku zapłaty w Polsce podatku od dochodów uzyskanych poza jej terytorium. Projekt przewiduje bowiem, że nastąpi to w części odpowiadającej różnicy pomiędzy kwotą podatku obliczonego zgodnie z metodą odliczenia proporcjonalnego a kwotą obliczoną w oparciu o metodę wyłączenia z progresją. Przyjęte rozwiązanie gwarantuje, że nie zostanie naruszona zasada sprawiedliwości podatkowej, która jest urzeczywistniana poprzez powszechność i równość opodatkowania.

Teraz zajmijmy się uczciwymi podatnikami, którzy zagraniczne zarobki wykazali w Polsce. W związku z takimi osobami w projekcie ustawy abolicyjnej konieczne było wprowadzenie rozwiązania eliminującego zróżnicowanie sytuacji prawnej osób, które płaciły podatki zgodnie z obowiązującym prawem i tych, które - według ustawy - mogłyby skorzystać z umorzenia części zaległości podatkowej. Temu celowi służyć będzie wprowadzenie instytucji zwrotu odpowiedniej części zapłaconego podatku podatnikom, którzy wypełnili ciążący na nich obowiązek podatkowy.

Zakres podmiotowy

Ustawa abolicyjna będzie mieć zastosowanie do podatników, którzy co najmniej w jednym roku podatkowym z lat 2002-2007 podlegali w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu i jednocześnie uzyskiwali w tym roku przychody z pracy, do których miała zastosowanie metoda odliczenia proporcjonalnego.

Określony zakres czasowy wynika z postanowień Ordynacji podatkowej, które dotyczą okresu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Zobowiązanie podatkowe przedawnia się bowiem z upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Projektowana ustawa abolicyjna może zatem objąć jedynie zobowiązanie podatkowe, które nie uległo jeszcze przedawnieniu. Z końcem 2007 roku przedawniły się zobowiązania podatkowe dotyczące 2001 roku. W konsekwencji pierwszym rokiem podatkowym, który można ująć w ustawie abolicyjnej jest rok 2002. Z kolei końcowa data zawarta w projekcie, tj. rok 2007, wynika z faktu upływu terminu płatności podatku (okres rozliczeniowy za ten rok skończył się 30 kwietnia 2008 r.). Ten rok jest zatem ostatnim, co do którego nie można zastosować rozwiązania na przyszłość w postaci zwolnienia części podatku.

Wykaz rajów podatkowych

Szkodliwa konkurencja podatkowa jest stosowana w systemach podatkowych w następujących krajach oraz terytoriach: Księstwo Andory; Anguilla - Terytorium Zamorskie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; Antigua i Barbuda; Aruba - Terytorium Królestwa Niderlandów; Wspólnota Bahamów; Królestwo Bahrajnu; Barbados; Belize; Bermudy - Terytorium Zamorskie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; Brytyjskie Wyspy Dziewicze - Terytorium Zamorskie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; Wyspy Cooka - Samorządne Terytorium Stowarzyszone z Nową Zelandią; Wspólnota Dominiki; Gibraltar - Terytorium Zamorskie Korony Brytyjskiej; Grenada; Guernsey/Sark/Alderney - Terytoria Zależne Korony Brytyjskiej; Hongkong - Specjalny Region Administracyjny Chińskiej Republiki Ludowej; Jersey - Terytorium Zależne Korony Brytyjskiej; Kajmany - Terytorium Zamorskie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; Republika Liberii; Księstwo Liechtensteinu; Makau - Specjalny Region Administracyjny Chińskiej Republiki Ludowej; Republika Malediwów; Wyspa Man - Terytorium Zależne Korony Brytyjskiej; Republika Wysp Marshalla; Republika Mauritiusu; Księstwo Monako; Montserrat - Terytorium Zamorskie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; Republika Nauru; Antyle Niderlandzkie - Terytorium Królestwa Niderlandów; Niue - Samorządne Terytorium Stowarzyszone z Nową Zelandią; Republika Panamy; Niezależne Państwo Samoa; Republika Seszeli; Federacja Sant Christopher i Nevis; Saint Lucia; Saint Vincent i Grenadyny; Królestwo Tonga; Turks i Caicos - Terytorium Zamorskie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej; Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych - Terytorium Nieinkorporowane Stanów Zjednoczonych; Republika Vanuatu.

Wykonanie kar już orzeczonych

Projekt ustawy abolicyjnej przewiduje, że nie będą podlegały wykonaniu orzeczone prawomocnie, przed wejściem w życie ustawy abolicyjnej, niewykonane w całości lub w części kary za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, związane z niezapłaceniem podatku od dochodów zagranicznych. Nie będą podlegały również wykonaniu orzeczone prawomocnie nieuiszczone w całości lub części opłaty i koszty postępowania w tych sprawach.

We wskazanych przypadkach, skazania za te przestępstwa skarbowe będą ulegały zatarciu, a wpis o skazaniu będzie usuwany z Krajowego Rejestru Karnego. Z rejestru będzie usuwany też wpis o warunkowym umorzeniu postępowania o te przestępstwa.

Umorzenie lub zwrot PIT

Zgodnie z projektem ustawy abolicyjnej organ podatkowy, na wniosek podatnika, sporządzony według ustalonego wzoru (na razie określono, że będzie to druk PIT-AZ):

1) będzie umarzać zaległość podatkową w podatku dochodowym od osób fizycznych, powstałą za dany rok podatkowy, którego dotyczy wniosek w okresie od 2002 do 2007 roku, w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy podatkiem należnym wynikającym z zeznania podatkowego albo z decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego, a kwotą odpowiadającą podatkowi obliczonemu za ten rok podatkowy przy zastosowaniu do przychodów z pracy metody wyłączenia z progresją (umorzenie zaległości), lub

2) będzie zwracać kwotę stanowiącą różnicę pomiędzy podatkiem należnym wynikającym z zeznania podatkowego albo z decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego a kwotą odpowiadającą podatkowi obliczonemu za dany rok podatkowy, którego dotyczy wniosek w okresie od 2002 do 2007 roku, przy zastosowaniu do przychodów z pracy zasad metody wyłączenia z progresją - w przypadku dokonania wpłaty podatku dochodowego należnego za ten rok podatkowy wynikającego ze złożonego zeznania podatkowego albo z decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego (zwrot).

Ważne!

Umorzenie zaległości w ramach abolicji podatkowej oraz zwrot będzie stanowić pomoc de minimis udzielaną w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis.

Ważne!

Informacje o umorzeniu postępowania karnego skarbowego przy wnioskach o udzielenie abolicji nie będą zamieszczane w Krajowym Rejestrze Karnym

Co ważne, umorzenie zaległości spowoduje również umorzenie odsetek za zwłokę, w takiej części, w jakiej zostanie umorzona zaległość. Natomiast zwrot obejmie również wpłacone odsetki za zwłokę, w części odpowiadającej kwocie zwrotu. Te same zasady będą miały zastosowanie także do opłaty prolongacyjnej.

Złożenie wniosku o przyznanie jednej z form abolicji to nie wszystko. Podatnik będzie bowiem musiał dołączyć do tego wniosku następujące dokumenty:

- kopie dokumentów potwierdzających: uzyskanie przychodów z pracy, zapłatę podatku za granicą, jeżeli podatnik był do tego obowiązany;

- zeznanie podatkowe za rok podatkowy, którego dotyczy wniosek - w przypadku, gdy wniosek dotyczy umorzenia zaległości.

Zeznania nie będzie trzeba składać wraz z wnioskiem o abolicję, gdy podatnik złoży je przed dniem wystąpienia z wnioskiem o umorzenie zaległości podatkowej.

Decyzja fiskusa

Po złożeniu wniosku o udzielenie abolicji podatkowej resztę procedury przejmie urząd skarbowy. W sprawie umorzenia zaległości oraz zwrotu organ podatkowy będzie wydawał, bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie sześciu miesięcy od dnia złożenia wniosku, decyzję, w której określi wysokość umorzonej kwoty zaległości lub kwoty zwrotu.

I tu jedna ważna uwaga. W przypadku wniosku dotyczącego roku 2002 decyzję urząd skarbowy będzie musiał wydać do 30 listopada 2008 r.

Pieniądze, jakie podatnik odzyska z tytułu skorzystania z abolicji podatkowej, będzie mógł odzyskać w różnej formie. Kwota zwrotu będzie mogła być wypłacona:

• w kasie organu podatkowego,

• za pośrednictwem poczty na podstawie przekazu pocztowego,

• za pośrednictwem banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej,

• w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji określającej wysokość tej kwoty.

Decydując się na jedną z form zwrotu pieniędzy, warto wiedzieć, że kwota zwrotu wypłacana za pośrednictwem poczty na postawie przekazu pocztowego będzie pomniejszana o koszty jej przesłania. Co więcej, kwota zwrotu nie podlega oprocentowaniu, choć od tej reguły będą pewne wyjątki.

W przypadku, gdy decyzja określająca wysokość kwoty zwrotu nie zostanie wydana w terminie lub kwota zwrotu nie będzie wypłacona w terminie, kwota zwrotu będzie podlegać oprocentowaniu w wysokości opłaty prolongacyjnej, według stawki obowiązującej w dniu, w którym upłynie termin wypłaty kwoty zwrotu.

Oprocentowanie będzie przysługiwać za okres:

1) od dnia następującego po dniu, w którym upłynie termin na wydanie decyzji do dnia wypłacenia kwoty zwrotu włącznie, w przypadku gdy decyzja określająca wysokość kwoty zwrotu nie zostanie wydana w terminie,

2) od dnia następującego po dniu, w którym upłynie termin wypłacenia kwoty zwrotu, do dnia jej wypłacenia włącznie, w przypadku gdy kwota zwrotu nie zostanie wypłacona w terminie

- chyba że do opóźnienia w wydaniu decyzji lub w zwrocie kwoty przyczyni się podatnik lub opóźnienie powstanie z przyczyn niezależnych od organu podatkowego.

I jeszcze jedna ważna informacja. Nie w każdym przypadku kwoty wynikające z udzielenia przez organ podatkowy abolicji zostaną podatnikowi wypłacone. Kwota zwrotu nie będzie podlegała wypłacie, jeżeli podatnik będzie posiadał zaległości podatkowe lub bieżące zobowiązania podatkowe. Co w takim przypadku stanie się z uzyskanymi z abolicji pieniędzmi?

Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej, nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę określonych w decyzji organu podatkowego oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlegają zwrotowi z urzędu, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.

Nadpłaty, których wysokość nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, podlegają z urzędu zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę określonych w decyzji urzędu skarbowego oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku - na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wystąpi o ich zwrot.

W sprawach zaliczenia nadpłaty na poczet zaległych oraz bieżących zobowiązań podatkowych wydawane są postanowienia, na które służy zażalenie.

Terminowa abolicja

Możliwość skorzystania z abolicji podatkowej będzie ograniczona w czasie. Wniosek o umorzenie zaległości podatkowej bądź zwrot części podatku będzie trzeba złożyć w terminie:

1) miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy abolicyjnej - w przypadku, gdy wniosek będzie dotyczył roku 2002;

2) sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy abolicyjnej - w pozostałych przypadkach.

Podatnicy, korzystający z abolicji podatkowej, będą musieli przechowywać dokumenty potwierdzające uzyskanie przychodów z pracy i zapłatę podatku za granicą, do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego za rok podatkowy, którego będzie dotyczyć wniosek o umorzenie zaległości podatkowej lub zwrot części podatku.

Odpowiedzialność karna

W przypadku, gdy w sprawie określenia wysokości zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych za rok podatkowy, którego będzie dotyczył wniosek o udzielenie abolicji, będzie toczyć się postępowanie podatkowe, postępowanie w sprawie umorzenia zaległości lub zwrotu organy podatkowe będą je zawieszać do dnia uprawomocnienia się decyzji kończącej postępowanie w sprawie określenia wysokości tego zobowiązania podatkowego.

Wszczęte postępowanie egzekucyjne oraz postępowanie karne skarbowe dotyczące zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych za rok podatkowy, którego będzie dotyczyć wniosek o udzielenie abolicji podatkowej, będzie się zawieszać do dnia uprawomocnienia się decyzji w sprawie umorzenia lub zwrotu.

Ważne jest także to, że nie będzie podlegać karze za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe - w zakresie dotyczącym przychodów z pracy za rok podatkowy, którego będzie dotyczyć wniosek o umorzenie - podatnik, w stosunku do którego organ podatkowy wydał decyzję o umorzeniu zaległości podatkowej lub zwrocie podatku, w trybie ustawy abolicyjnej.

W przypadku gdy umorzenie zaległości podatkowej w trybie abolicji będzie dotyczyć tylko części zaległości podatkowej, wspomnianą zasadę o niekaralności będzie stosować się pod warunkiem zapłaty pozostałej części zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę.

Jak tłumaczy Ministerstwo Finansów, przyjęte rozwiązanie w zakresie nakładania kar jest zbliżone do instytucji czynnego żalu określonego w art. 16 kodeksu karnego skarbowego, choć można dostrzec pewne różnice. Specyfika materii regulowanej w projekcie ustawy abolicyjnej wymagała stworzenia specyficznej konstrukcji, gdyż z różnych przyczyn rozwiązania istniejące nie odpowiadały przyjętym założeniom. Z uwagi na epizodyczny charakter ustawy abolicyjnej projektodawca nie chciał wprowadzać zmian w obowiązujących ustawach. Dlatego też projekt ustawy abolicyjnej wprowadzi przepisy, które pozwolą uniknąć odpowiedzialności z tytułu popełnienia czynu zabronionego przez kodeks karny skarbowy bez potrzeby korzystania z konstrukcji czynnego żalu. W przeciwieństwie do czynnego żalu przyjęte rozwiązanie:

1) nie będzie wymagało od sprawcy zawiadomienia o przestępstwie skarbowym lub wykroczeniu skarbowym organu powołanego do ścigania przestępstw oraz ujawnienia istotnych okoliczności czynu

2) nie będzie ograniczone negatywnymi przesłankami określonymi w kodeksie karnym skarbowym.

3 KROKI

Jak uzyskać abolicję podatkową*

1. Złóż wniosek.

Podatnik, który będzie chciał uzyskać abolicję podatkową będzie musiał w urzędzie skarbowym złożyć PIT-AZ - wniosek o zwrot kwoty lub umorzenie zaległości. Poza danymi identyfikacyjnymi będzie trzeba w nim podać m.in. wysokość zagranicznych zarobków i zapłacony poza krajem podatek.

2. Poczekaj na decyzję.

Urząd po otrzymaniu wniosku podatnika wyda decyzję w sprawie albo umorzenia długu albo zwrotu części podatku. Na wydanie decyzji fiskus będzie miał sześć miesięcy od momentu otrzymania wniosku. W decyzji urząd określi m.in. wysokość umorzonej zaległości lub kwotę zwrotu.

3. Oblicz termin na wypłatę.

Podatnicy, którzy będą wnioskować o zwrot części podatku, pieniądze otrzymają po miesiącu od dnia otrzymania decyzji. Warto będzie pilnować tego terminu, bo gdy urząd się spóźni, będzie miał obowiązek wypłaty odsetek za zwłokę.

* zgodnie z projektem ustawy abolicyjnej, która jeszcze nie została uchwalona

Skutki wprowadzenia abolicji podatkowej

Ministerstwo Finansów założyło, że 30 proc. z ogólnej liczby osób pracujących za granicą zmieniło rezydencję podatkową, a z pozostałych 70 proc. podatników - 10 proc. złoży wniosek o umorzenie. Szacowana kwota umorzenia wyniosłaby:

• za lata 2002 i 2003 - 55 mln zł,

• za 2004 rok - 35 mln zł,

• za 2005 rok - 59 mln zł,

• za 2006 rok - 115 mln zł,

• za 2007 rok - 62 mln zł

Łącznie za lata 2002-2007 - 326 mln zł.

Jednocześnie MF szacuje, że wprowadzenie specjalnej ulgi w PIT wpłynie na zmniejszenie dochodów sektora finansów publicznych w 2009 roku z podatku dochodowego od osób fizycznych w kwocie 200 mln zł. Kwotę obliczono przy założeniu, że z odliczenia skorzysta 100 tys. podatników, odliczając od podatku średnio kwotę 2 tys. zł (według danych za 2006 rok przeciętny podatek należny podatników uzyskujących dochody za granicą, w krajach, do których miała zastosowanie metoda odliczenia proporcjonalnego wyniósł 1620 zł).

Jeśli chodzi o zwrot podatku to MF szacuje, że skutek finansowy zwrotu podatku za lata 2002 - 2007 może wynieść 300 mln zł.

Specjalna ulga w PIT

Podatnicy, którzy uzyskują dochody za granicą od 1 stycznia 2008 r., zamiast abolicji otrzymają specjalną ulgę podatkową, która zostanie wprowadzona do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Zgodnie z nowymi przepisami, jakie mają być wprowadzone do obu ustaw, podatnik podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce będzie miał prawo odliczyć od podatku dochodowego, obliczonego zgodnie z obowiązującą skalą PIT, pomniejszonego o kwotę składki zdrowotnej, pewną kwotę, jeżeli w roku podatkowym uzyskiwał poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dochody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy; przychody z działalności wykonywanej osobiście; przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej i musiał rozliczać te dochody zgodnie z metodą proporcjonalnego odliczenia.

Jaką dokładnie kwotę będzie można odliczyć od podatku? Odliczeniu będzie podlegała kwota stanowiąca różnicę pomiędzy podatkiem obliczonym zgodnie z metodą proporcjonalnego odliczenia, a kwotą podatku obliczonego od dochodów ze wskazanych źródeł, przy zastosowaniu do tych dochodów metody wyłączenia z progresją. Zobrazujmy to na uproszczonym przykładzie. Jeśli z rozliczenia zarobków zagranicznych w Polsce metodą proporcjonalnego odliczenia podatnikowi wyjdzie 500 zł do dopłaty, a przy zastosowaniu metody wyłączenia z progresją do tego samego dochodu wyniesie 200 zł, będzie on mógł odliczyć od podatku kwotę 300 zł.

Ustawa, która wprowadzi abolicję podatkową, ma wejść w życie z dniem ogłoszenia.

SŁOWNICZEK

NIEOGRANICZONY OBOWIĄZEK PODATKOWY - osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Polski, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów.

OGRANICZONY OBOWIĄZEK PODATKOWY - osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Polski miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów z pracy wykonywanej na terytorium Polski na podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia, oraz od innych dochodów osiąganych na terytorium RP.

METODA WYŁĄCZENIA Z PROGRESJĄ - dochód z tytułu pracy wykonywanej za granicą i tam opodatkowany - zgodnie z miejscowym prawem podatkowym, będzie już zwolniony od opodatkowania w Polsce, z jednoczesnym uwzględnieniem go dla potrzeb ustalenia tzw. stopy podatkowej, która zostanie zastosowana do opodatkowania pozostałej części dochodu danej osoby, uzyskanego już w Polsce.

METODA PROPORCJONALNEGO ODLICZENIA - zagraniczny podatek uiszczony już za granicą zostanie zaliczony na poczet podatku polskiego, obliczonego od całości dochodów - w takiej proporcji, w jakiej zagraniczny dochód pozostaje w stosunku do całości dochodu danego podatnika.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

PIT-AZ, strona 1

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

PIT-AZ, strona 2

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

PIT-AZ, strona 3

Wypełnianie wniosku o zwrot kwoty lub umorzenie zaległości za rok podatkowy na formularzu PIT-AZ*

Strona 1

Strona pierwsza PIT-AZ, który będzie wnioskiem o udzielenie abolicji podatkowej, składa się z dwóch części.

Pierwsza część A będzie służyć na wpisanie miejsca, celu i nazwy wniosku. Podatnik będzie musiał tu wpisać urząd, do którego adresowany będzie wniosek o udzielenie jednej z form abolicji. Następnie trzeba będzie zaznaczyć cel składania wniosku. Tu podatnik będzie miał do wyboru: złożenie wniosku bądź korektę wniosku. Przy czym przez korektę wniosku będzie rozumiane rozszerzenie zakresu żądania lub zgłoszenie nowego żądania. Na koniec tej części konieczne będzie wpisanie formy abolicji. Tu do wyboru będzie albo umorzenie zaległości, albo zwrot części zapłaconego podatku.

Druga część B to obszar na wpisanie danych identyfikacyjnych podatnika. Trzeba będzie tu podać imię, nazwisko, adres zamieszkania. Jest też rubryka na wpisanie danych małżonka.

Strona 2

Druga strona wniosku o udzielenie abolicji podatkowej w całości poświęcona jest dochodom i podatkowi podatnika (małżonka) do obliczenia kwoty umorzenia lub zwrotu. W tej części podatnik będzie musiał wskazać kwoty dotyczące dochodów z pracy, do których zastosowana została metoda odliczenia proporcjonalnego.

Aby wypełnić część C.1. podatnik będzie musiał podać wysokość uzyskanego za granicą dochodu po przeliczeniu na złote. W tej części formularza podatnik będzie musiał podać także wysokość podatku zapłaconego za granicą, który został uiszczony od wskazanych dochodów.

Część C.2. poświęcona jest wysokości dochodów i podatkowi małżonka, jeśli podatnicy rozliczali się wspólnie.

Część C.3. jest przeznaczona dla wpisania wysokości zagranicznego dochodu i podatku dla podatników rozliczających się na zasadach 19-proc. liniowego PIT.

Na drugiej stronie ostatnia częśćC.4. przeznaczona będzie na wpisanie zagranicznych przychodów i podatku przez podatników rozliczających się w sposób zryczałtowany.

Strona 3

Ostatnia strona PIT-AZ podzielona została na pięć części. W części D podatnicy będą musieli wpisać sposób wypłaty kwoty zwrotu. Do wyboru będą tu: kasa urzędu, pośrednictwo poczty, pośrednictwo banku lub spółdzielczej kasy. Jeśli podatnik zdecyduje się na zwrot pieniędzy na konto, w kolejnej rubryce będzie musiał podać numer rachunku, na który wpłata będzie przekazana.

W części E trzeba będzie zamieścić informacje o załącznikach. Chodzi tu o zeznanie podatkowe za dany rok, gdy wniosek o udzielenie abolicji podatkowej będzie dotyczył umorzenia zaległości podatkowej. Konieczne będzie podanie liczby składanych zeznań. Dodatkowo podatnik będzie musiał podać liczbę kopii dokumentów potwierdzających uzyskanie przychodów z pracy poza Polską.

W części F podatnik będzie musiał się podpisać. W PIT-AZ w tej części jest również przewidziane miejsce na imię i nazwisko oraz podpis pełnomocnika podatnika.

Część G to miejsce na wpisanie dodatkowych informacji, np. adresu do korespondencji, numeru telefonu, faksu lub e-maila.

Ostatnia część H adresowana jest do organu podatkowego. Tu fiskus będzie wpisywał swoje uwagi, identyfikator urzędnika przyjmującego formularz oraz jego podpis.

* zgodnie z projektem wniosku PIT-AZ (nie jest to jeszcze wersja ostateczna formularza)

EWA MATYSZEWSKA