Jakie świadczenie z ZUS wybrać

Obowiązujące przepisy emerytalno-rentowe przewidują wiele świadczeń. Zazwyczaj ustalenie prawa do jednego z nich nie przekreśla możliwości ustalenia przez ZUS uprawnień do drugiego lub kolejnych świadczeń. Nie oznacza to jednak, że wszystkie z nich mogą być jednocześnie, tzn. za ten sam miesiąc, wypłacane.

Dwa świadczenia z ZUS

Najkorzystniejsze regulacje w zakresie możliwości pobierania więcej niż jednego świadczenia dotyczą osób uprawnionych do emerytury oraz renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, który miał miejsce przed 1 stycznia 2003 r. lub chorobą zawodową. Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wpadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się, zależnie od jej wyboru:

• rentę wypadkową powiększoną o połowę emerytury albo

• emeryturę powiększoną o połowę renty wypadkowej.

Nie można natomiast pobierać jednocześnie emerytury powiększonej o połowę renty rodzinnej z ubezpieczenia wypadkowego lub pełnej renty rodzinnej z tego ubezpieczenia powiększonej o połowę emerytury.

PRZYKŁAD: RENTA I POŁOWA EMERYTURY

Mariusz B., będąc uprawniony do emerytury, złożył wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, który miał miejsce w marcu 2008 r. ZUS przyznał mu to świadczenie. Renta wypadkowa w kwocie 1280 zł była znacznie wyższa od emerytury (930,80 zł). W związku z tym świadczeniobiorca zdecydował, iż chce pobierać rentę wypadkową powiększoną o połowę pobieranej wcześniej w całości emerytury (1280 zł + 465,40 zł).

Należy również podkreślić, że możliwość pobierania półtorakrotnego świadczenia nie dotyczy sytuacji, gdy emeryt uprawniony równocześnie do wypadkowej renty z tytułu niezdolności do pracy osiąga jakikolwiek przychód z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, wpływający na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia. W takiej sytuacji osoba uprawniona musi wybrać świadczenie, które chce pobierać.

PRZYKŁAD: SKUTKI DORABIANIA DO ŚWIADCZEŃ Z ZUS

Hanna W. jest uprawniona do emerytury oraz renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową. ZUS wypłaca jej emeryturę powiększoną o połowę renty. W lipcu tego roku emerytka zamierza podjąć zatrudnienie na podstawie umowy o pracę na pół etatu. Ma otrzymywać wynagrodzenie w wysokości 1,2 tys. zł. Przychód w takiej wysokości nie przekracza niższego progu zarobkowego powodującego zmniejszenie świadczenia. Mimo to Hanna W. będzie musiała powiadomić ZUS o osiąganiu przychodu z umowy o pracę (działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych), składając odpowiednie oświadczenie. Po otrzymaniu takiego oświadczenia ZUS zawiesi wypłatę połowy drugiego świadczenia, a uprawniona będzie mogła pobierać jedno wybrane przez siebie świadczenie tylko emeryturę albo rentę.

Prawo do pobierania jednego świadczenia powiększonego o połowę drugiego mają również osoby uprawnione jednocześnie do emerytury oraz do renty inwalidy wojennego lub wojskowego (gdy inwalidztwo powstało w związku ze służbą wojskową). ZUS wypłaca im wówczas, w zależności od ich wyboru, rentę powiększoną o połowę emerytury albo emeryturę powiększoną o połowę renty.

Ważne!

Od zasady, że można pobierać tylko jedno świadczenie emerytalno-rentowe, są wyjątki. Jeden z nich dotyczy osób uprawnionych do renty rodzinnej i socjalnej. Można jednocześnie pobierać te dwa świadczenia, ale wysokość renty socjalnej może być obniżona

Renta rodzinna i socjalna

Dwa świadczenia mogą również pobierać osoby uprawnione jednocześnie do renty rodzinnej oraz renty socjalnej, choć w tym przypadku ulega ona nieco innym ograniczeniom niż w przypadku zbiegu prawa do emerytury z rentą wypadkową. Jeśli bowiem wysokość renty rodzinnej przekracza 200 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renta socjalna nie przysługuje. Od 1 marca 2008 r. najniższa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi 636,29 zł, a 200 proc. tej kwoty to 1272,58 zł. W pozostałych przypadkach, w których zbiegają się prawa do renty rodzinnej i socjalnej, renta socjalna ulega jedynie takiemu obniżeniu, aby łącznie z rentą rodzinną nie przekraczała wskazanych 200 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Przepisy gwarantują jednak minimalną wysokość renty socjalnej. Świadczenie to nie może być niższe niż 10 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (obecnie 63,63 zł).

PRZYKŁAD: POBIERANIE RENTY RODZINNEJ I SOCJALNEJ

Janina P., będąc uprawniona do renty rodzinnej w kwocie 960,60 zł, uzyskała również od kwietnia 2008 r. prawo do renty socjalnej w wysokości 534,48 zł. Suma kwot tych świadczeń wyniosła 1495,08 zł, a więc o 222,50 zł więcej, niż 200 proc. najniżej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (1272,58 zł). W związku z tym ZUS obniżył rentę socjalną do kwoty 311,98 zł. Janina P. pobiera zatem rentę rodzinną w dotychczasowej wysokości oraz obniżoną rentę socjalną.

Tylko jedno świadczenie

Możliwość pobierania tylko jednego ze zbiegających się świadczeń dotyczy przede wszystkim emerytur i rent przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. W razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w tej ustawie wypłaca się jedno z nich - wyższe lub wybrane przez zainteresowanego. W praktyce dotyczy to zbiegu prawa do następujących świadczeń:

• emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy,

• emerytury i renty rodzinnej,

• renty rodzinnej oraz renty z tytułu niezdolności do pracy,

• emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej,

• emerytur przyznanych na podstawie różnych przepisów ustawy emerytalnej,

• emerytur przyznanych na podstawie różnych przepisów z rentą rodzinną lub z rentą z tytułu niezdolności do pracy.

PRZYKŁAD: EMERYTURA ALBO RENTA RODZINNA

Marian W. od dwóch lat jest na emeryturze. W kwietniu 2008 r. zmarła mu żona, która w chwili śmierci pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy. Uprawniony złożył wniosek o rentę rodzinną po zmarłej. ZUS przyznał mu to świadczenie. Renta rodzinna była jednak niższa od emerytury. W związku z tym Marian W. zadeklarował chęć pobierania dotychczasowego świadczenia. ZUS wypłaca mu nadal emeryturę, a zawiesił prawo do renty rodzinnej.

Zbieg prawa do świadczeń występuje również w razie nabycia prawa do renty rodzinnej przez osobę uprawnioną do zasiłku albo świadczenia przedemerytalnego. ZUS wypłaci jedno świadczenie - to, które jest dla świadczeniobiorcy korzystniejsze albo które wybierze. Inna jest sytuacja, gdy osoba uprawniona do zasiłku albo świadczenia przedemerytalnego nabywa jednocześnie prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. W takim przypadku ZUS zawiesza świadczenie przedemerytalne albo zasiłek przedemerytalny i nie zależy to od tego, czy renta jest wyższa czy też niższa od pobieranego dotychczas świadczenia.

PRZYKŁAD: PRZYZNANIE TYLKO PRAWA DO RENTY

Jan P. ma prawo do świadczenia przedemerytalnego, którego wysokość po waloryzacji w marcu 2008 r. wynosi 757,79 zł. Z powodu złego stanu zdrowia złożył wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Niedawno lekarz orzecznik ZUS wydał korzystne dla niego orzeczenie, w związku z czym świadczeniobiorca nabył również prawo do renty (decyzję przyznającą świadczenie otrzymał na początku maja). Wysokość tego świadczenia została ustalona w kwocie 720,45 zł. Okazało się więc, że renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy jest niższa niż pobierane dotychczas świadczenie przedemerytalne. W takiej sytuacji uprawniony nie będzie mógł wybrać, które ze świadczeń chce pobierać. Zgodnie z ustawą o świadczeniach przedemerytalnych ZUS zawiesi dotychczas wypłacane świadczenie i będzie wypłacał rentę z tytułu niezdolności do pracy. Jeśli świadczeniobiorca chce tego uniknąć i nadal pobierać świadczenie przedemerytalne, musi wycofać wniosek o rentę do czasu uprawomocnienia się decyzji ZUS, a więc w ciągu miesiąca od dnia jej doręczenia.

Niemożliwy zbieg świadczeń

W niektórych przypadkach uzyskanie prawa do kolejnego świadczenia powoduje ustanie uprawnień do pierwszego z nich. Dotyczy to przede wszystkim nabycia prawa do wcześniejszej emerytury przez osobę uprawnioną do zasiłku albo świadczenia przedemerytalnego. ZUS stwierdza wówczas ustanie prawa do tego zasiłku lub świadczenia. W praktyce nie jest więc możliwy zbieg uprawnień do jednego z tych świadczeń z prawem do emerytury.

Podobne regulacje zawarte są w ustawie o rencie socjalnej. Ustawa ta nie przewiduje możliwości uzyskania tej renty m.in. przez osoby uprawnione do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego. Natomiast w przypadku gdy osoba uprawniona już do renty socjalnej nabywa prawo do jednego z wymienionych świadczeń, ZUS musi stwierdzić ustanie uprawnień do tej renty.

MAREK OPOLSKI

gp@infor.pl

Podstawa prawna

• Art. 95 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).

• Art. 7, 9 ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. nr 135, poz. 1268 z późń. zm.).

• Art. 4 ust. 3, art. 4 ust. 2 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. nr 120, poz. 1252).

• Art. 26 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.).

• Art. 54 ustawy z 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 9, poz. 87 z późn. zm.).