Dwa lata temu bank ustanowił zastaw rejestrowy na samochodzie naszego czytelnika. Wartość wierzytelności odpowiadała wartości tego samochodu określonej w momencie zawierania umowy zastawniczej. Jednak w ciągu tych dwóch lat wartość samochodu uległa obniżeniu.
Czytelnik spłacił jedynie nieznaczną część należności w ustalonym w umowie terminie. Z tego powodu bank zamierza przejąć ten samochód na własność (takie rozwiązanie jest przewidziane w umowie). Aktualna wartość samochodu jest niższa od pozostałej do zapłacenia kwoty. Czytelnik zastanawia się, czy bank powinien brać pod uwagę wartość samochodu z dnia ustanowienia zastawu czy też z dnia przejęcia.
Z reguły, jeżeli dłużnik nie zapłaci należności w terminie, a wierzyciel postanowi zaspokoić swoje roszczenie z zastawu rejestrowego, to w tym celu powinien wszcząć postępowanie egzekucyjne. Jednak niektóre umowy zastawnicze przewidują inne sposoby zaspokojenia zastawnika.
Należy do nich przejęcie na własność przedmiotu zastawu. Może mieć to zastosowanie w sytuacji gdy:
1. zastaw rejestrowy został ustanowiony na instrumentach finansowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub na innym rachunku,
2. przedmiotem zastawu są rzeczy występujące powszechnie w obrocie towarowym,
3. zastaw został ustanowiony na rzeczach, wierzytelnościach i prawach, których wartość została ściśle oznaczona w umowie zastawniczej.
W tych przypadkach wierzyciel może przejąć na własność przedmiot zastawu rejestrowego, kiedy upłynie termin wykonania zobowiązania, które było nim zabezpieczone. Należy przy tym pamiętać o wynikających z przepisów zasadach. Wierzyciel, który chce przejąć przedmiot zastawu na własność, aby odzyskać swoją należność, powinien o swoim zamiarze poinformować na piśmie osobę, która jest jego właścicielem.
Dopiero po upływie siedmiu dni od zawiadomienia ma prawo złożyć oświadczenie o tym, że tę rzecz przejmuje. Oczywiście dłużnik może wybronić się poprzez uregulowanie zadłużenia lub wniesienie do sądu powództwa o ustalenie, że wierzytelność nie istnieje (gdyż np. została już spłacona) albo nie jest wymagalna.
W opisanym przez czytelnika przypadku wszystko wskazuje na to, że bank może przejąć na własność samochód będący przedmiotem zastawu rejestrowego. Co więcej, bank może domagać się uiszczenia różnicy pomiędzy wartością wierzytelności a wartością auta.
Samochód jest zaliczany do rzeczy powszechnie występujących w obrocie towarowym. Należy więc do kategorii uprawniającej do przejęcia na własność w konsekwencji ustanowienia zastawu rejestrowego. Ponadto upłynął już termin wykonania zobowiązania, które było nim zabezpieczone.
Poza tym należy zaznaczyć, że decydujące znaczenie będzie miała wartość samochodu ustalona na dzień przejęcia. Nie jest to kwestia warunków narzucanych przez zastawników swoim kontrahentom. Takie rozwiązanie wynika wprost z przepisów ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów.
Zgodnie z ich postanowieniami, jeżeli umowa zastawnicza przewiduje zaspokojenie zastawnika w drodze przejęcia na własność rzeczy obciążonych zastawem rejestrowym, występujących powszechnie w obrocie towarowym (np. samochodu), wartość przejętych rzeczy ustala się na podstawie średniej ceny tych rzeczy z dnia przejęcia.
Wierzytelność zabezpieczona zastawem rejestrowym ulega zaspokojeniu do wysokości wartości przedmiotu zastawu rejestrowego przejętego na własność przez zastawnika. Tak więc przy rozliczaniu uregulowania wierzytelności decyduje wartość samochodu z dnia jego przejęcia.
W przypadkach gdy jest niższa od wartości pozostałej do spłacenia wierzytelności, to dłużnik powinien dopłacić różnicę. Jeśli zaś wartość przedmiotu zastawu rejestrowego przewyższa wysokość wierzytelności zabezpieczonej zastawem rejestrowym, zastawnik jest zobowiązany do uiszczenia kwoty nadwyżki w terminie 14 dni od dnia przejęcia.
ROBERT KAMIONOWSKI
radca prawny, Okręgowa Izba Radców Prawnych w Warszawie
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 22 i 23 ustawy z 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz.U. nr 149, poz. 703 ze zm.).