Kiedy płacimy odsetki i opłatę prolongacyjną

Odsetki od zaległości podatkowych i opłata prolongacyjna to dwie należności, które pobierają organy podatkowe. Pierwsza z nich naliczana jest od powstałych zaległości podatkowych. Druga, przy udzielaniu przez fiskusa ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, typu: odroczenie terminu płatności podatku lub jego rozłożenie na raty, odroczenie lub rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami.

Obliczanie odsetek

Od zaległości podatkowych naliczane są odsetki za zwłokę. Odsetki za zwłokę nalicza samodzielnie podatnik, płatnik, inkasent, następca prawny lub osoba trzecia odpowiadająca za zaległości podatkowe.

PRZYKŁAD: ODSETKI OD RAT PODATKU

Urząd skarbowy rozłożył podatnikowi płatność podatku na siedem rat. Cztery z nich podatnik wpłacił z opóźnieniem. Czy od spóźnionych rat naliczane są odsetki?

Za zaległość podatkową uważa się m.in. niezapłaconą w terminie płatności ratę podatku. Od zaległości podatkowych naliczane są odsetki za zwłokę. Odsetek za zwłokę nie nalicza się natomiast, jeżeli wysokość odsetek za zwłokę nie przekraczałaby trzykrotności wartości opłaty dodatkowej pobieranej przez Pocztę Polską za polecenie przesyłki listowej. Zatem w odniesieniu do zobowiązań podatkowych, płaconych zgodnie z przepisami prawa podatkowego w ratach, zaległość powstaje odrębnie z tytułu każdej niezapłaconej w terminie płatności raty. Odsetki za zwłokę będą więc naliczane odrębnie dla każdej zaległej raty podatku od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności tej raty. Z tego względu, podstawą do naliczania odsetek za zwłokę przy wpłacie kilku zaległych rat podatku, powinny być poszczególne zaległe raty podatku, a nie suma tych rat. Warto jeszcze dodać, że jeżeli na podatniku ciążą zobowiązania z różnych tytułów, dokonaną wpłatę zalicza się na poczet podatku począwszy od zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności, chyba że podatnik wskaże, na poczet którego zobowiązania dokonuje wpłaty. Przepis ten stosuje się odpowiednio w razie dokonywania wpłat na poczet rat podatku. Oznacza to, że o kolejności zaliczenia wpłat na poszczególne raty podatku (zaległe raty podatku) decyduje sam podatnik. Dopiero gdy podatnik nie wskaże, na poczet której raty dokonał wpłaty, wpłatę tę zalicza się na poczet raty o najwcześniejszym terminie płatności.

Co ważne, odsetki za zwłokę naliczane są od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności podatku lub terminu, w którym płatnik lub inkasent był zobowiązany dokonać wpłaty podatku na rachunek organu podatkowego. Obrazując to na przykładzie: podatnik, któremu w rozliczeniu za 2007 rok wyjdzie dopłata podatku, powinien go wpłacić najpóźniej 30 kwietnia 2008 r. Jeśli spóźni się choćby jeden dzień, będzie musiał zapłacić odsetki za zwłokę. O ich wysokości za chwilę.

Odsetki od długu wobec fiskusa w pewnych sytuacjach naliczy również sam urząd. Jeżeli w postępowaniu podatkowym po zakończeniu roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego organ podatkowy stwierdzi, że podatnik mimo ciążącego na nim obowiązku nie złożył deklaracji, wysokość zaliczek jest inna niż wykazana w deklaracji lub zaliczki nie zostały zapłacone w całości lub w części, organ ten wydaje decyzję, w której określa wysokość odsetek za zwłokę na dzień złożenia zeznania podatkowego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy, a w przypadku niezłożenia zeznania w terminie - odsetki na ostatni dzień terminu złożenia zeznania, przyjmując prawidłową wysokość zaliczek na podatek.

Wpłata odsetek

Odsetki za zwłokę wpłacane są bez wezwania organu podatkowego. Oznacza to, że podatnik musi sam obliczyć ich wysokość i wpłacić ją organowi podatkowemu. Jeżeli dokonana wpłata nie będzie pokrywać kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim, w dniu wpłaty, pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę.

Teraz przejdźmy do wysokości odsetek. Stawka odsetek za zwłokę wynosi 200 proc. podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim. Obecnie stawka kredytu lombardowego wynosi 7,25 proc. W konsekwencji, odsetki od zaległości podatkowych wynoszą 14,5 proc. w skali roku.

PRZYKŁAD: ZALEGŁOŚCI W ZALICZKACH PODATKOWYCH

Podatnik w ciągu roku nie wpłacał zaliczek podatkowych. Czy po zakończeniu roku podatkowego i otrzymaniu decyzji podatkowej odsetki będą naliczane od zaliczek podatkowych?

Nie powstanie obowiązek naliczania odsetek od zaległych zaliczek - dokonywanego w decyzji wydanej po zakończeniu roku podatkowego - aż do dnia wydania takiej decyzji. Skoro po zakończeniu okresu obliczeniowego nie dokonuje się wymiaru zaliczek, bowiem obowiązek podatkowy ulega skonkretyzowaniu w zobowiązaniu podatkowym za cały ten okres - na poczet którego zaliczki były pobierane (tu rok podatkowy), to brak jest uzasadnienia do naliczania odsetek od zaliczek za okres dłuższy niż do dnia złożenia takiego zeznania. Te daty wyznaczają obowiązek podatnika ostatecznego uiszczenia należnego podatku rocznego; różnicy między podatkiem należnym a zaliczkami - niezależnie od tego, czy bieżąco były uiszczane we właściwej wysokości czy też nie.

Powstanie zobowiązania za rok podatkowy oznacza, że z tą chwilą zobowiązanie podatkowe z tytułu zaliczek na podatek traci swój byt prawny, a więc sytuację, w której organ podatkowy nie tylko, że nie może ustalić innej wysokości zaliczek niż zadeklarowana, ale i nie może też tych zaliczek egzekwować, gdyż utraciły one swój byt prawny.

Warto wiedzieć, że stawka odsetek za zwłokę ulega obniżeniu lub podwyższeniu w stopniu odpowiadającym obniżeniu lub podwyższeniu podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, poczynając od dnia, w którym stopa ta uległa zmianie.

Opłata prolongacyjna

W decyzji organu podatkowego przyznającej podatnikowi ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych typu: odroczenie terminu płatności podatku lub jego rozłożenie na raty, odroczenie lub rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami, dotyczącej podatków stanowiących dochód budżetu państwa, organ podatkowy ustala opłatę prolongacyjną od kwoty podatku lub zaległości podatkowej.

Stawka opłaty prolongacyjnej wynosi 50 proc. ogłaszanej stawki odsetek za zwłokę. Skoro obecnie stawka odsetek za zwłokę wynosi 14,5 proc., to opłata prolongacyjna jest pobierana w wysokości 7,25 proc.

Wysokość opłaty prolongacyjnej oblicza się przy zastosowaniu stawki opłaty prolongacyjnej obowiązującej w dniu wydania decyzji, przyznającej daną ulgę podatkową.

Opłata prolongacyjna wpłacana jest w terminach płatności, w których, zgodnie z decyzją, powinna nastąpić zapłata odroczonego podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę albo poszczególnych rat, na jakie został rozłożony podatek lub zaległość podatkowa wraz z odsetkami za zwłokę.

PRZYKŁAD: ZWOLNIENIE Z OPŁATY PROLONGACYJNEJ

Podatniczka wnioskowała o rozłożenie podatku na raty. Przyczyną wystąpienia z wnioskiem o raty była choroba męża i duże koszty leczenia. Czy choroba męża może zwolnić podatniczkę z opłaty prolongacyjnej?

W razie wydania decyzji o rozłożeniu na raty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, dotyczącej podatków stanowiących dochód budżetu państwa, organ podatkowy ustala opłatę prolongacyjną. Nie ustala się tej opłaty, gdy przyczyną wydania decyzji przyznającej ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych były klęska żywiołowa lub wypadek losowy. Pojęcia klęska żywiołowa i wypadek losowy oznaczają odpowiednio zdarzenie losowe spowodowane działaniami sił przyrody, powodujące znaczne szkody na określonym obszarze. Klęskę żywiołową wywołuje powódź, pożar, huragan itp. oraz nagłe zdarzenie, spowodowane czynnikiem zewnętrznym, powodujące negatywne skutki dla jednostki nim dotkniętej. Zatem za wypadek losowy nie można uznać choroby męża.

KIEDY NIE BĘDZIE ODSETEK

Odsetek za zwłokę nie nalicza się:

• za okres zabezpieczenia, od zabezpieczonej kwoty zobowiązania, jeżeli objęte zabezpieczeniem środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży objętych zabezpieczeniem rzeczy lub praw, zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych,

• za okres od dnia następnego po upływie terminu, na przekazanie odwołania, do dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy,

• za okres od dnia następnego po upływie terminu, na rozpatrzenie odwołania, do dnia doręczenia decyzji organu odwoławczego, jeżeli decyzja organu odwoławczego nie została wydana w ustawowym terminie,

• w przypadku zawieszenia postępowania z urzędu - od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania do dnia doręczenia postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania,

• jeżeli wysokość odsetek nie przekraczałaby trzykrotności wartości opłaty dodatkowej pobieranej przez Pocztę Polską za polecenie przesyłki listowej,

• za okres od dnia wszczęcia kontroli podatkowej do dnia doręczenia decyzji w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej, jeżeli postępowanie podatkowe nie zostało wszczęte w terminie trzech miesięcy od dnia zakończenia kontroli,

• za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji organu pierwszej instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie trzech miesięcy od dnia wszczęcia postępowania,

• za okres od dnia następnego po upływie dwóch lat od dnia złożenia deklaracji, od zaległości związanych z popełnionymi w deklaracji błędami rachunkowymi lub oczywistymi omyłkami, jeżeli w tym okresie nie zostały one ujawnione przez organ podatkowy,

• w zakresie przewidzianym w odrębnych ustawach.

Ważne!

Nie ustala się opłaty prolongacyjnej, gdy przyczyną wydania decyzji przyznającej ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych, były klęska żywiołowa lub wypadek losowy

14,5 proc. wynosi stawka odsetek od zaległości podatkowych

7,25 proc. wynosi stawka opłaty prolongacyjnej

EWA MATYSZEWSKA

ewa.matyszewska@infor.pl

Podstawa prawna

• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).