Wysokością zarobków nie muszą się przejmować ci emeryci, którzy ukończyli powszechny wiek emerytalny, tj. kobiety po ukończeniu 60 lat, a mężczyźni po ukończeniu 65 lat (pod warunkiem że emeryt nie kontynuuje zatrudnienia, w trakcie którego uzyskał prawo do emerytury - art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej). W stosunku do nich nie stosuje się zasad zmniejszania ani zawieszania świadczenia z powodu osiągania zbyt wysokich przychodów. Bez ograniczeń mogą również zarabiać osoby uprawnione do rent inwalidów wojennych i wojskowych, których niezdolność do pracy pozostaje w związku ze służbą wojskową oraz rent rodzinnych po tych inwalidach.
1. Nasza pracownica od 3 lat pobiera wcześniejszą emeryturę. Zatrudniamy ją od roku na pół etatu z wynagrodzeniem 1800 zł. Chcielibyśmy zwiększyć jej etat do pełnego z większym wynagrodzeniem, ale pracownica obawia się, że ZUS zawiesi jej emeryturę. Ile może zarabiać emeryt, żeby ZUS nie zawiesił mu świadczenia?
Aby emerytura pracownicy nie została zawieszona, jej miesięczne wynagrodzenie nie może przekraczać kwoty 3769,80 zł. Jeżeli wynagrodzenie będzie niższe, ale przekroczy kwotę 2029,90 zł, ZUS będzie wypłacał emeryturę w zmniejszonej wysokości. Tylko zarobki niższe niż 2029,91 zł nie wpłyną na wypłatę emerytury.
Ustawa o emeryturach i rentach określa dwa progi przychodu - dopuszczalną i graniczną kwotę przychodu (tj. odpowiednio 70% i 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału).
Dopuszczalna i graniczna kwota przychodu zmienia się od trzeciego miesiąca każdego kwartału. Od 1 marca 2008 r. dopuszczalna kwota przychodu (70% przeciętnego wynagrodzenia) wynosi 2029,90 zł, a graniczna kwota przychodu (130% przeciętnego wynagrodzenia) wynosi 3769,80 zł.
Przychód, który nie przekracza dopuszczalnej kwoty przychodu, nie wpływa na wypłatę emerytury/renty.
Gdy przychód przekracza dopuszczalną kwotę przychodu, ale nie przekracza granicznej kwoty przychodu, emerytura/renta jest wypłacana w wysokości zmniejszonej o kwotę przekroczenia, ale nie więcej niż o:
- 440,24 zł - w przypadku emerytury i renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
- 330,20 zł - w przypadku renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
- 374,22 zł - w przypadku renty rodzinnej dla jednej osoby.
Osiąganie przychodu w wysokości przekraczającej graniczną kwotę przychodu powoduje natomiast zawieszenie wypłaty świadczenia.
2. Nasz pracownik od sierpnia 2006 r. pobiera rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Rentę ma przyznaną do końca kwietnia br. Nie chce składać wniosku o przyznanie renty na dalszy okres, bo stan jego zdrowia uległ poprawie. Czy będziemy mogli w maju br. wysłać do ZUS zaświadczenie o jego zarobkach do rozliczenia renty, czy można to zrobić dopiero po zakończeniu roku? Jak ZUS rozliczy jego rentę?
Mogą Państwo złożyć w ZUS zaświadczenie o wysokości przychodu, jaki pracownik otrzymał w okresie, gdy miał prawo do renty (od 1 stycznia do 30 kwietnia 2008 r.). Na tej podstawie ZUS rozliczy rentę, tj. sprawdzi, czy osiągane zarobki wpływały na prawo do świadczenia.
ZUS może rozliczyć świadczenie przed zakończeniem roku kalendarzowego, gdy w trakcie roku:
• ustało prawo do świadczenia lub
• emeryt ukończył podstawowy wiek emerytalny (tj. 60 lat w przypadku kobiety, 65 lat w przypadku mężczyzny, albo
• emeryt/rencista zmarł, a osoba uprawniona do wypłaty tzw. niezrealizowanych świadczeń zgłosi wniosek o rozliczenie.
Jeśli prawo do renty ustaje przed końcem roku, ZUS ustala progi zarobkowe w wysokości proporcjonalnej do okresu pobierania renty. W takim przypadku dopuszczalna i graniczna kwota przychodu jest ustalana z uwzględnieniem miesięcznych kwot obowiązujących od 1 stycznia danego roku (lub od dnia, w którym powstało prawo do świadczenia, jeżeli świadczenie zostało przyznane w trakcie roku kalendarzowego) do miesiąca, w którym ustało prawo do świadczenia.
W zaświadczeniu powinni Państwo uwzględniać tylko te składniki wynagrodzenia, które stanowią podstawę do naliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz wypłacone wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy i zasiłki: chorobowy, macierzyński, opiekuńczy, świadczenie rehabilitacyjne, świadczenie wyrównawcze, zasiłek wyrównawczy oraz dodatek wyrównawczy. Pozostałe przychody zwolnione ze składek nie wpływają na zmniejszenie ani zawieszenie emerytury.
Nie należy wykazywać przychodów, które pracownik uzyskał po ustaniu prawa do renty, nawet jeśli przysługiwały za pracę wykonywaną w miesiącu, gdy pracownik miał prawo do renty.
WAŻNE!
Nie należy wykazywać przychodów, które pracownik uzyskał po ustaniu prawa do renty, nawet jeśli przysługiwały za pracę wykonywaną w miesiącu, gdy pracownik miał prawo do renty.
ZUS dokonuje rozliczenia miesięcznego lub rocznego w zależności od tego, które rozliczenie jest korzystniejsze dla osoby pobierającej emeryturę/rentę. Dlatego w zaświadczeniu powinni Państwo wykazać przychód pracownika w rozbiciu na miesiące. Na tej podstawie ZUS porówna:
- miesięczne przychody z miesięcznymi limitami obowiązującymi w tych miesiącach,
- przychód za okres od 1 stycznia do 30 kwietnia 2008 r. z sumą limitów obowiązujących w tych miesiącach.
Po rozliczeniu może się okazać, że przychód nie miał wpływu na świadczenie, ale może się również okazać, że pracownik musi zwrócić część lub całość renty (jeśli powinna być zmniejszana albo zawieszana, a nie była) albo ZUS musi wypłacić część lub całość renty pracownikowi (gdy wysokość przychodu nie powodowała zmniejszenia ani zawieszenia świadczenia).
3. Od 1 marca 2008 r. zatrudniliśmy pracownika, który pobierał całą rentę przyznaną w związku z chorobą zawodową (1456 zł) i połowę wcześniejszej emerytury (634,80 zł). Od czasu kiedy podjął u nas zatrudnienie (umowa o pracę za wynagrodzeniem 1700 zł), ZUS wypłaca mu tylko rentę. Dlaczego ZUS wstrzymał wypłatę emerytury, skoro wynagrodzenie pracownika nie przekracza wysokości przychodu, jaki mogą osiągać emeryci i renciści?
Osobie, która ma prawo do tzw. świadczeń zbiegowych, czyli równocześnie prawo do emerytury oraz wypadkowej renty z tytułu niezdolności do pracy (tj. renty w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową albo wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, który miał miejsce przed 1 stycznia 2003 r.), ZUS wypłaca jedno świadczenie w całości, a drugie w połowie (rentę powiększoną o połowę emerytury albo emeryturę powiększoną o połowę renty).
Jeżeli taka osoba zacznie być aktywna zawodowo, to niezależnie od wysokości osiąganych przez nią przychodów, ZUS wypłaca jej już tylko jedno świadczenie - wybrane przez tę osobę lub korzystniejsze (jeżeli osoba nie wskaże, czy woli pobierać emeryturę, czy rentę).
Dla Państwa pracownika korzystniejszym świadczeniem jest renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową, dlatego ZUS wstrzymał wypłatę połowy emerytury.
Poza utratą prawa do pobierania świadczeń „w zbiegu” osiągane przychody mogą równocześnie powodować zmniejszenie lub zawieszenie pobieranego świadczenia. W przypadku Państwa pracownika ZUS wypłaca pełną rentę, bo wysokość przychodu osiąganego przez ubezpieczonego nie przekracza dopuszczalnej ani granicznej kwoty przychodu.
4. Od 1 kwietnia br. zatrudniamy osobę, która pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy. Wiem, że pracujący renciści są przez ZUS rozliczani ze swoich przychodów. Czy w związku z zatrudnieniem rencisty mam wobec ZUS jakieś dodatkowe obowiązki?
Przede wszystkim ma Pan obowiązek niezwłocznie powiadomić na piśmie ZUS o zatrudnieniu osoby, która ma prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, i o wysokości zarobków, jakie będzie osiągać ta osoba.
Nie ma oficjalnego wzoru zaświadczenia, na którym powinno się powiadomić ZUS o zatrudnieniu emeryta/rencisty. Z zaświadczenia powinno jednoznacznie wynikać, kogo ono dotyczy. Należy w nim podać dane personalne emeryta/rencisty oraz numer i rodzaj świadczenia, jakie pobiera ta osoba (podane w decyzji ZUS), a także wysokość przychodu, jaki będzie osiągała ta osoba. Takie zaświadczenie można wystawić według następującego wzoru:
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Ponadto po zakończeniu każdego roku kalendarzowego, do końca lutego następnego roku, będzie Pan musiał informować ZUS o wysokości przychodów, jakie ten pracownik osiągnął w poprzednim roku kalendarzowym. W tym przypadku również nie ma opracowanego wzoru druku. Istotne jest, aby w zaświadczeniu podać dane personalne zatrudnionego, dane zatrudniającego oraz wysokość przychodów w rozbiciu na poszczególne miesiące. W razie wątpliwości, czy dany przychód powinien być wykazany, należy podać okres, za jaki przysługuje, i podstawę jego wypłacenia.
5. Chcemy zatrudnić na umowę o dzieło osobę, która pobiera rentę socjalną. Wynagrodzenie z umowy o dzieło będziemy wypłacać tej osobie co miesiąc, w wysokości 920 zł. Wynagrodzenie jest wyższe niż limit zarobków, jakie może osiągać osoba pobierająca rentę socjalną. Jednak przychód jest osiągany z umowy o dzieło, od której nie będziemy opłacać składek na ZUS. Czy w związku z tym taka umowa będzie miała wpływ na rentę socjalną?
W tym przypadku ZUS zawiesi wypłatę renty socjalnej, bo przychód przekroczy dopuszczalną kwotę przychodu określoną dla osób pobierających rentę socjalną. Kwota ta wynosi 30% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.
Przychód z umowy o dzieło nie wpływa na prawo do pobierania emerytury lub renty. W odniesieniu do tych świadczeń ZUS bierze pod uwagę wyłącznie przychody ze źródeł stanowiących tytuł do objęcia ubezpieczeniami społecznymi (np. umowa o pracę, umowa zlecenia, pozarolnicza działalność).
Na prawo do renty socjalnej wpływają jednak nie tylko przychody z tytułów podlegających ubezpieczeniu społecznemu, ale również przychody ze źródeł, które podlegają opodatkowaniu na podstawie art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (np. umowa o dzieło) oraz przychody z tytułu najmu, dzierżawy i umów o podobnym charakterze podlegających ryczałtowemu opodatkowaniu.
Istnieje tylko jeden limit przychodów wpływających na prawo do renty socjalnej - 30% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, którego przekroczenie powoduje zawieszenie renty socjalnej. Od 1 marca do końca maja br. jest to kwota 870 zł.
WAŻNE!
Od 1 marca do końca maja 2008 r. limit przychodów wpływających na prawo do renty socjalnej wynosi 870 zł.
6. Nasza 52-letnia pracownica od roku pobiera rentę rodzinną po zmarłym mężu, do której jest uprawniona razem z dwójką małoletnich dzieci. Na jedną osobę przypada po 489 zł renty, co łącznie stanowi kwotę 1467 zł. Od kwietnia br. pracownica otrzymała podwyżkę wynagrodzenia do kwoty 2450 zł. Czy ZUS będzie wypłacał rentę rodzinną w zmniejszonej wysokości?
Od kwietnia br. przychód pracownicy przekroczy dopuszczalną kwotę przychodu (70% przeciętnego wynagrodzenia, tj. 2029,90 zł), ale nie przekroczy granicznej kwoty przychodu (130% przeciętnego wynagrodzenia, tj. 3769,80 zł). W związku z tym ZUS powinien pomniejszyć część renty należnej pracownicy i wypłacać tylko część świadczenia przypadającą na dwójkę dzieci.
Rentę rodzinną, do której uprawnionych jest więcej niż jedna osoba, zmniejsza się proporcjonalnie do liczby uprawnionych osób. Oznacza to, że maksymalna kwota zmniejszenia renty rodzinnej (374,22 zł) jest ustalana w wysokości proporcjonalnej do osób uprawnionych do renty rodzinnej. Zatem przysługującą pracownicy część renty rodzinnej ZUS może zmniejszyć maksymalnie o 124,74 zł (1/3 z 374,22 zł).
W pierwszej kolejności ZUS ustali, jak bardzo osiągany przez pracownicę przychód przekracza dopuszczalną kwotę przychodu: 2450 zł - 2029,90 zł = 420,10 zł. Jest to kwota wyższa od maksymalnego zmniejszenia, dlatego ZUS będzie zmniejszał część renty rodzinnej przysługującej pracownicy o 124,74 zł.
W tej sytuacji korzystniejsze będzie jednak złożenie przez pracownicę wniosku o wyłączenie jej z członków rodziny uprawnionych do renty rodzinnej. Na podstawie jej wniosku ZUS ustali wysokość renty rodzinnej dla dwójki dzieci, z pominięciem wdowy. Renta rodzinna na dwie osoby wynosi 90% świadczenia, które przysługiwałoby osobie zmarłej, tj. 1389,79 zł (90% kwoty 1544,21 zł), czyli o 5% mniej niż renta rodzinna dla trzech osób. Mimo to wysokość renty rodzinnej dla dwóch osób jest wyższa niż renta rodzinna dla trzech osób po zmniejszeniu części renty rodzinnej pracownicy (1467 zł - 124,74 zł = 1342,26 zł).
Jeśli wdowa zgłosi wniosek o wyłączenie z członków rodziny uprawnionych do renty rodzinnej, część należnej jej renty rodzinnej nie będzie podlegała rozliczeniu za okres po wyłączeniu jej z kręgu uprawnionych.
Wdowa ukończyła 50 lat, dlatego w razie zmiany wysokości wynagrodzenia w każdej chwili może zgłosić ponowny wniosek o rentę rodzinną.
• art. 103-104, art. 127 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 191, poz. 1368
• art. 26 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych - Dz.U. Nr 199, poz. 1673; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 115, poz. 792
• art. 10 ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej - Dz.U. Nr 135, poz. 1268; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1241
• § 3, § 4 rozporządzenia z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty - Dz.U. Nr 58, poz. 290; ost.zm. Dz.U. z 1998 r. Nr 162, poz. 1118
Agata Konarska
specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych