Jak ustalić emeryturę z nową kwotą bazową

Osoby, którym ZUS oblicza świadczenie od podstawy wymiaru pobieranej wcześniej renty lub emerytury, mogą mieć ustaloną jego tzw. część socjalną od aktualnie obowiązującej kwoty bazowej. W tym celu muszą udowodnić, że po nabyciu prawa do poprzedniej emerytury lub renty byli ubezpieczeni przez co najmniej 30 miesięcy.

Najwięcej wariantów ustalenia wysokości emerytury ma osoba, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Podstawę wymiaru emerytury może stanowić:

- podstawa wymiaru renty (w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do renty) albo

- podstawa wymiaru ustalona na nowo (patrz ramka).

PODSTAWA WYMIARU ŚWIADCZENIA

Podstawę wymiaru emerytury i renty może być ustalona:

-  z 10 kolejnych lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie,

- z 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem złożenia wniosku o świadczenie.

Przy obliczaniu emerytury dla osoby, która miała wcześniej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, ZUS, niezależnie od tego o co wnioskuje świadczeniobiorca, wybiera dla niego wariant najkorzystniejszy. Gdy najlepszym rozwiązaniem jest obliczenie emerytury od podstawy wymiaru ustalonej na nowo, ZUS oblicza zarówno wysokość tej podstawy, jak i wysokość emerytury od nowej kwoty bazowej, obowiązującej w dacie przyznania emerytury. Datą przyznania emerytury jest dzień zgłoszenia wniosku o emeryturę lub powstania prawa do tego świadczenia (jeśli spełnienie ostatniego z wymaganych do przyznania świadczenia warunków nastąpiło po zgłoszeniu wniosku).

Jeśli natomiast korzystniejszym dla osoby zainteresowanej wariantem jest obliczenie wysokości emerytury od podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy, wówczas, co oczywiste, podstawa wymiaru emerytury ustalona jest od tej samej starej kwoty bazowej, którą ZUS zastosował przy ostatnim obliczaniu pierwszego z tych świadczeń.

Część socjalna emerytury

W wyniku ustalenia podstawy wymiaru świadczenia dla osoby przechodzącej z renty na emeryturę ZUS oblicza jego wysokość, według wzoru przedstawionego niżej.

WYSOKOŚĆ TZW. STAREJ EMERYTURY

Emerytura wynosi:

- 24 proc. kwoty bazowej,

- po 1,3 proc. podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,

- po 0,7 proc. podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Ze wzoru wynika, że jednym ze składników emerytury obliczanej dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., a także niektórych urodzonych w latach 1949-1968, jest tzw. część socjalna świadczenia, która wynosi 24 proc. kwoty bazowej. Do czasu wejścia w życie nowelizacji ustawy emerytalnej, tj. do 1 lipca 2004 r., istniały wątpliwości, od jakiej kwoty bazowej należy obliczać część socjalną emerytury w analizowanej sytuacji. Początkowo ZUS uwzględniał we wszystkich tego typu przypadkach kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia renty. Praktyka ta uległa następnie zmianie pod wpływem uchwały Sądu Najwyższego z 29 października 2002 r., zgodnie z którą przy ustalaniu na podstawie art. 53 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (...) wysokości emerytury osoby, która miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i która żąda przyjęcia za podstawę wymiaru emerytury podstawy wymiaru renty (art. 21 ust. 1 pkt 1 tej ustawy), składnik emerytury wynoszący 24 proc. kwoty bazowej oblicza się na podstawie kwoty bazowej obowiązującej w dacie zgłoszenia wniosku o emeryturę (III UZP 7/02, OSNP 2003/2/42). Wspomniana nowelizacja ustawy emerytalnej wyraźnie określiła, kiedy ZUS powinien uwzględnić starą, a kiedy nową kwotę bazową. Tak zwaną część socjalną emerytury oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających aż do dnia nabycia do niej prawa. Taką samą zasadę stosuje się wówczas, gdy podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru emerytury przyjęta do obliczenia świadczenia przedemerytalnego.

Nowa kwota bazowa

Od zasady, że część socjalną emerytury przyznawanej po rencie oblicza się przy zastosowaniu starej kwoty bazowej wprowadzony został wyjątek. Dotyczy on osób, które po nabyciu uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegały co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W takiej sytuacji część socjalną nowego świadczenia ZUS oblicza przy zastosowaniu nowej kwoty bazowej, obowiązującej w dacie przyznania emerytury. Również i to rozwiązanie stosuje się w sytuacji ustalenia prawa do emerytury osobie uprawnionej wcześniej do świadczenia przedemerytalnego.

Należy podkreślić, że przy ustalaniu 30-miesięcznego okresu ubezpieczenia społecznego lub ubezpieczeń emerytalnego i rentowych ZUS uwzględnia także okresy podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom oraz okresy pobierania świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa, a także wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy.

Emerytura po emeryturze, renta po rencie

Obowiązujące przepisy przewidują możliwość skutecznego zgłoszenia wniosku o emeryturę przez osobę, która ma już ustalone prawo do tego rodzaju świadczenia, jak również ubiegania się o rentę z tytułu niezdolności do pracy przez osobę, która ma już przyznane takie świadczenie na podstawie innych przepisów niż to, o które się obecnie ubiega albo też ma ustalone prawo do emerytury. Przykładowo osoba uprawniona do wcześniejszej emerytury może zgłosić wniosek o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym, a osoba uprawniona do emerytury lub do renty z powodu tzw. ogólnego stanu zdrowia na podstawie ustawy emerytalnej może zgłosić wniosek o rentę wypadkową przysługującą na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

W przypadku gdy ZUS ustala prawo do emerytury po emeryturze, renty po rencie lub renty po emeryturze nie ma możliwości obliczenia na nowo podstawy wymiaru wnioskowanego świadczenia (podstawa ta może być jedynie przeliczona na ogólnych zasadach). ZUS przyjmuje więc zawsze do ustalenia wysokości nowego świadczenia odpowiednio zwaloryzowaną podstawę wymiaru poprzedniej emerytury lub renty. Jeśli jednak świadczeniobiorca po przyznaniu poprzedniej emerytury lub renty podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym co najmniej przez okres 30 miesięcy, podobnie jak w przypadku obliczenia emerytury po rencie, tzw. część socjalna nowo przyznawanego świadczenia może być ustalona od kwoty bazowej obowiązującej w dacie przyznania nowego świadczenia. Należy jednak podkreślić, że zastosowanie takiego rozwiązania możliwe jest tylko wtedy, gdy co najmniej 30-miesięczny okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przypada w całości po przyznaniu emerytury (renty) bezpośrednio poprzedzającej przyznawane obecnie świadczenie.

Warto też podkreślić, że możliwość przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy osobie uprawnionej do tego rodzaju świadczenia i ustalenia części socjalnej od nowej kwoty bazowej nie dotyczy przypadków, w których nastąpiło ustalenie uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres albo przywrócenie prawa do renty w związku z ponownym powstaniem niezdolności do pracy w ciągu 18 miesięcy od ustania tego prawa.

PRZYKŁAD: NOWA KWOTA BAZOWA DO OBLICZENIA CZĘŚCI SOCJALNEJ EMERYTURY

Marek K. od maja 2000 r. do listopada 2007 r. pobierał wypadkową rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. W listopadzie 2007 r., po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego, złożył wniosek o przyznanie emerytury. Okazało się, że najkorzystniejszym dla niego wariantem obliczenia wysokości emerytury będzie ustalenie jej od zwaloryzowanej podstawy wymiaru dotychczas pobieranej renty. Marek K. pozostawał w stosunku pracy w okresie od 1 lipca 2002 r. do 30 czerwca 2003 r. oraz od 1 marca 2004 r. do 31 grudnia 2006 roku. Przez pierwsze sześć miesięcy 2006 r. chorował i pobierał najpierw wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, a następnie zasiłek chorobowy. Przy ustalaniu 30 miesięcy podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym po przyznaniu renty ZUS uwzględnił mu zarówno okresy wykonywania pracy, jak i okresy pobierania świadczeń chorobowych. W związku, iż Marek K. po nabyciu prawa do renty podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, część socjalna emerytury mogła być ustalona przy zastosowaniu nowej kwoty bazowej obowiązującej w dacie zgłoszenia wniosku o emeryturę wynoszącej 2059,92 zł.

PRZYKŁAD: WYSOKOŚĆ EMERYTURY PRACOWNICZEJ PO NAUCZYCIELSKIEJ

Barbara T. od 1999 roku pobierała emeryturę nauczycielską bez względu na wiek przyznaną na podstawie Karty Nauczyciela. W okresie od 1 stycznia 2001 r. do 31 grudnia 2006 r. pozostawała w zatrudnieniu podlegając z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W listopadzie 2007 r. ukończyła wiek 55 lat uprawniający ją do wcześniejszej emerytury pracowniczej przewidzianej w art. 29 ustawy emerytalnej. Ponieważ spełniła pozostałe warunki do jej przyznania, a po nabyciu uprawnień do poprzedniego świadczenia podlegała ubezpieczeniom przynajmniej przez 30 miesięcy, ZUS ustalił jej wcześniejszą emeryturę przy zastosowaniu aktualnie obowiązującej kwoty bazowej.

PRZYKŁAD: KONIECZNY 30-MIESIĘCZNY OKRES ZATRUDNIENIA PO PRZYZNANIU ŚWIADCZENIA

Kobieta miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy od 1996 roku. Po przyznaniu tego świadczenia pracowała przez cztery lata. Od marca 2001 r. pobiera wcześniejszą emeryturę i nie jest już nigdzie zatrudniona. W styczniu 2008 r. zamierza złożyć wniosek o przyznanie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym. ZUS ustali jej prawo do tego świadczenia, ale części socjalnej emerytury nie obliczy od nowej kwoty bazowej, gdyż 30-miesięczny okres podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym nie przypada po przyznaniu poprzednio pobieranego świadczenia.

PRZYKŁAD: PRZYWRÓCENIE PRAWA DO RENTY

Karol K. pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy od stycznia 2002 r. do końca 2006 roku. W czasie posiadania uprawnień do renty cały czas był zatrudniony i podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Prawo do renty ustało, gdyż lekarz orzecznik stwierdził, że świadczeniobiorca jest zdolny do pracy. W maju 2007 r. Karol K. ponownie zgłosił wniosek o rentę. Tym razem lekarz orzecznik ZUS stwierdził niezdolność do pracy, a ZUS przywrócił mu prawo do renty. Mimo że w latach 2002-2006 świadczeniobiorca podlegał ubezpieczeniom, ZUS nie mógł ustalić części socjalnej renty od nowej kwoty bazowej, gdyż nie przyznał mu nowego świadczenia, a jedynie przywrócił prawo do poprzednio pobieranego.

MAREK OPOLSKI

gp@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

- Art. 21 ust. 1 pkt 1, art. 29, art. 53. art. 62 ust. 1a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).