Nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z 5 września 2007 r., która zwiększyła kwotę ulgi na dzieci, utrzymała warunek przyznający prawo do odliczenia wyłącznie osobom rozliczającym podatek na zasadach ogólnych, czyli w oparciu o skalę podatkową. Przepisy nie pozwalają zatem na pomniejszenie podatku rozliczanego na uproszczonych zasadach.
W ocenie Związku Rzemiosła Polskiego regulacje te dyskryminują podatników korzystających z ryczałtów podatkowych. Organizacja złożyła wniosek do rzecznika praw obywatelskich o wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego w celu zbadania zgodności przepisów dotyczących ulgi z konstytucją, a wcześniej (bezskutecznie) apelowała do prezydenta o niepodpisywanie noweli ustawy o PIT.
Korzystanie ze zryczałtowanych form opodatkowania lub podatku liniowego nie pozbawia jednak rodziny prawa do skorzystania z podatkowej preferencji. Możliwość pomniejszenia podatku mają osoby uzyskujące równocześnie dochody opodatkowane według skali, natomiast w przypadku gdy jeden z rodziców rozlicza się wyłącznie w sposób wykluczający skorzystanie z ulgi, podatek może pomniejszyć drugi rodzic.
Różne źródła dochodów
W zeszłym roku ponad 656 tys. podatników PIT opłacało zryczałtowany podatek od przychodów ewidencjonowanych i kartę podatkową, a ponad 328 tys. podatników rozliczało się z fiskusem według stawki liniowej. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że nie wszyscy oni zostali pozbawieni prawa do ulgi. Część podatników (ponad 108 tys.) opłaca ryczałt wyłącznie z tytułu przychodów osiąganych z umowy najmu, dzierżawy lub innych o podobnym charakterze. Większość z nich utrzymuje się także z pracy na etacie. Również część liniowców osiąga przychody opodatkowane na zasadach ogólnych. W 2006 roku niemal 40 proc. podatników PIT uzyskało dochody z więcej niż jednego źródła. Dochodów opodatkowanych w sposób zryczałtowany lub według 19-proc. stawki liniowej nie łączy się z dochodami podlegającymi opodatkowaniu według skali podatkowej. Dlatego nie ma przeszkód, aby osoby uzyskujące dochody z różnych źródeł skorzystały z rodzinnej preferencji. Potwierdzają to eksperci podatkowi.
- Opodatkowanie dochodów (przychodów) podatkiem liniowym lub w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub karty podatkowej nie pozbawia możliwości skorzystania z ulgi rodzinnej, pod warunkiem jednak, że oprócz tego podatnik osiąga dochody opodatkowane na zasadach ogólnych, np. dochody ze stosunku pracy, emerytury lub renty - mówi Agnieszka Adamczyk, senior konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego HLB Frąckowiak i Wspólnicy.
Odliczy jedno z małżonków
Z odliczenia skorzysta również rodzina, w której tylko jeden z rodziców uzyskuje wyłącznie dochody opodatkowane na preferencyjnych zasadach. Nasza rozmówczyni przypomina, że ulgę rodzinną można bowiem odliczyć od podatku jednego z rodziców lub od podatku obojga.
Także Przemysław Polkowski, doradca podatkowy w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy, podkreśla, że artykuł 27f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych umożliwia skorzystanie z ulgi rodzinnej dowolnemu małżonkowi. Zatem ten, który uzyskuje dochody opodatkowane według progresywnej skali podatkowej, może dokonać pełnego odliczenia w swoim zeznaniu. W tym przypadku przywilej do skorzystania z ulgi nie przepada.
- Niestety, brak dochodów opodatkowanych na zasadach ogólnych po stronie obojga małżonków powoduje stratę ulgi. Tak będzie w przypadku gdy współmałżonkowie rozliczają swoje przychody np. tylko w sposób liniowy lub ryczałtem - wskazuje Przemysław Polkowski.
W ocenie eksperta ograniczenie możliwości skorzystania z ulgi tylko do dochodów obciążonych podatkiem progresywnym jest pomysłem niezrozumiałym i wypaczającym istotę pomocy osobom wychowującym dzieci, których sytuacja materialna jest niekorzystna. Nasz rozmówca wskazuje, że ryczałt lub kartę podatkową często wybierają drobni przedsiębiorcy o niskich dochodach.
- Mając na względzie socjalny charakter preferencji, zarówno posiadanie dziecka przez liniowca, jak i rodzica rozliczającego się metodą progresywną powinno dawać te same prawa do odliczeń, w innym przypadku można mówić o dyskryminacji - twierdzi Przemysław Polkowski.
Atrakcyjne uproszczone formy
Joanna Narkiewicz-Tarłowska, starszy menedżer, doradca podatkowy w PricewaterhouseCoopers, przypomina, że wybór podatku liniowego od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej lub zryczałtowanego podatku dochodowego uniemożliwia podatnikowi korzystanie z wielu przywilejów przysługujących osobom płacącym podatki według skali. Chodzi tu o kwotę wolną od podatku, wspólne rozliczenie z małżonkiem lub dzieckiem (z pewnymi wyjątkami) oraz ulgi i zwolnienia.
- Taki sposób opodatkowania ma jednak ogromną zaletę w postaci stałej stawki podatku, która ma zastosowanie bez względu na wysokość uzyskanego dochodu - podkreśla nasza rozmówczyni.
Zwraca uwagę, że podatek liniowy wybierają najczęściej osoby o wysokich dochodach, od których opłacając podatek według skali, zapłaciłyby 30 lub 40 proc. podatku.
- Ryczałt i podatek liniowy są korzystne z motywacyjnego punktu widzenia. Podatnik z góry wie, ile ma zapłacić podatku. Nie grozi mu ryzyko wpadnięcia w wyższą stawkę podatku w przypadku uzyskania wyższych dochodów. Motywuje go to do podejmowania wysiłków w celu zwiększania swoich zarobków - wskazuje nasza rozmówczyni.
Dodaje, że kolejną zaletą jest to, że dochodów opodatkowanych ryczałtem lub podatkiem liniowym nie łączy się z dochodami opodatkowanymi według skali, zatem nie mają one wpływu na stawkę podatkową stosowaną do innych dochodów podatnika (jeśli takie posiada). Nie bez znaczenia, szczególnie w przypadku ryczałtu, jest także prostota rozliczeń z fiskusem.
- Wydaje się, że wszystkie te zalety, a szczególnie niska, stała stawka podatku liniowego czy ryczałtu, powodują, iż takie systemy rozliczeń same w sobie sprzyjają podatnikom, a tym samym rodzinom i zasadniczo rekompensują im brak możliwości korzystania z ulg - ocenia Joanna Narkiewicz-Tarłowska.
656 248 podatników w 2006 roku rozliczało się ryczałtem
w tym
548 129 z przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej
108 119 wyłącznie z tytułu umowy najmu, dzierżawy lub podobnych
MAGDALENA MAJKOWSKA
magdalena.majkowska@infor.pl