Dotychczas praca w placówkach handlowych, bez względu na wielkość i asortyment sprzedawanych towarów, była dozwolona zarówno w niedziele, jak i święta (art. 15110 pkt 9 lit. a) k.p). Obowiązująca od 26 października nowelizacja kodeksu pracy wprowadziła zakaz pracy w placówkach handlowych we wszystkie dni świąteczne. Stanowi o tym dodany nowelą art. 1519a ust. 1, zgodnie z którym praca w święta w placówkach handlowych jest niedozwolona.
Warto podkreślić, że zmiana ta nie ma wpływu na sposób obliczania nominału czasu pracy wynikającego z art. 130 k.p. Oznacza to, że mimo zakazu pracy w dni świąteczne pracownik będzie miał do przepracowania taką samą liczbę dni (godzin) pracy w okresie rozliczeniowym jak ta, jaką miał przed wprowadzeniem tej zmiany do kodeksu pracy. Zmiana polega na tym, że nie można jedynie ustalić, czy praca była wykonywana w dni świąteczne.
Praca w niedzielę
Nadal dopuszczalna jest praca w niedziele w placówkach handlowych ze względu na jej użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności (art. 1519a ust. 3 k.p.). Wyjątek w tym zakresie dotyczy sytuacji, gdy w niedzielę przypadnie jedno z objętych zakazem pracy w handlu świąt. W myśl bowiem art. 1519a ust. 2 k.p. zakaz pracy w święta należy stosować również do przypadków, gdy święto przypada w niedzielę.
Regulacja ta obliguje pracodawców do zwrócenia uwagi na święto Zielonych Świątek (tj. Dzień Zesłania Ducha Św.), które zawsze przypada w niedzielę. Do tej pory święto nie obniżało nominalnego czasu pracy pracownika, przypadającego do przepracowania w danym miesiącu, z uwagi na brzmienie art. 130 k.p. Ponadto z uwagi na treść art. 15111 par. 4 k.p., który stanowi, że do pracy w święto przypadające w niedzielę stosuje się przepisy dotyczące pracy w niedzielę, również w zakresie rozliczania czasu pracy i oddawania dni wolnych za pracę w Zielone Świątki (niedzielę), należało stosować przepisy dotyczące pracy w niedziele, a nie w święta. W chwili obecnej należy zwrócić uwagę, że również to ruchome święto jest objęte zakazem wskazanym w art. 1519a k.p.
Użyteczność bez znaczenia
Jednocześnie nowela poprzez uchylenie lit. a) w pkt 9 art. 15110 k.p. usuwa placówki handlowe z zawartego w tym przepisie katalogu miejsc, w których praca w niedziele i święta jest dozwolona przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności.
Warto przypomnieć, że przyjęta pierwotnie przez Sejm nowelizacja kodeksu pracy nie zawierała przepisu wskazującego wprost, iż praca w placówkach handlowych w święta jest niedozwolona. Przewidywała ona wprawdzie uchylenie lit. a) w pkt 9 art. 15110 k.p., dotyczącego placówek handlowych, jednak zabieg ten nie pozwalał na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków o istnieniu zakazu pracy w handlu w święta.
Problem ten dostrzegł Senat, zwracając uwagę, iż na gruncie przyjętej przez Sejm regulacji nadal można dowodzić, iż ze względu na użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w święta w placówkach handlowych praca jest dopuszczalna. Zawarte bowiem w pkt 9 art. 15110 k.p. wyliczenie kategorii miejsc, w których praca w niedziele i święta jest dozwolona, stanowi jedynie wyliczenie przykładowe i nie ma charakteru katalogu zamkniętego, o czym świadczy użycie przez ustawodawcę zwrotu „w szczególności”. Z tego powodu Senat zgłosił poprawki, które wskazywały wprost, że praca w święta w placówkach handlu jest niedozwolona (art. 1519a ust. 1 k.p.), oraz uściślały, że niedozwolona jest praca w placówkach handlowych w święto, które przypada w niedzielę (art. 1519a ust. 2 k.p.). Obie zostały przez Sejm przyjęte. Dzięki jasno sformułowanemu zakazowi organizowania pracy w placówkach handlowych w 12 dni świątecznych wymienionych w ustawie o dniach wolnych od pracy, w ocenie ustawodawcy, pracodawcy nie będą mogli wskazywać jako uzasadnienia dla pracy w święto szczególnych potrzeb ludności czy też użyteczności społecznej.
Za pracę w niedzielę
Ustawa nowelizująca wprowadza odpowiednie zmiany do art. 15111 k.p., który określając zasady przyznawania dnia wolnego od pracy pracownikom wykonującym pracę w niedziele i święta, w swoim dotychczasowym brzmieniu odwołuje się tylko do art. 15110 pkt 1-9 k.p. Uwzględnienie przez nowelę w przepisie art. 15111 k.p. przypadków, o których mowa w art. 1519a ust. 3 k.p., gwarantuje również pracownikom zatrudnionym w placówkach handlowych prawo otrzymania dnia wolnego w zamian za pracę w niedzielę.
W JAKIE ŚWIĘTA OBOWIĄZUJE ZAKAZ PRACY W HANDLU
Święta, w które praca w handlu jest niedozwolona, wymienia ustawa z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. z 1951 r. nr 4, poz. 28 z późn. zm.). Są to:
1 stycznia - Nowy Rok,
pierwszy i drugi dzień Wielkiejnocy,
1 maja - święto państwowe,
3 maja - święto narodowe Trzeciego Maja,
pierwszy dzień Zielonych Świątek,
dzień Bożego Ciała,
15 sierpnia - Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
1 listopada - Wszystkich Świętych,
11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości,
25 i 26 grudnia - pierwszy i drugi dzień Bożego Narodzenia
Arkadiusz Sobczyk
gp@infor.pl
Podstawa prawna: Ustawa z 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy (Dz.U. z 2007 r. nr 176, poz. 1239).