Zakupy coraz częściej robimy korzystając z środków porozumiewania się na odległość. Umowę sprzedaży zawieramy wówczas bez jednoczesnej obecności obu stron. Korzystający z oferty w handlu elektronicznym nabywca ma więcej uprawnień, niż wówczas gdyby kupował w sposób tradycyjny. Na przykład w ciągu dziesięciu dni od zawarcia umowy przez internet może od niej odstąpić, nawet bez szczególnego uzasadnienia. Sprzedawca nie może domagać się, aby uiścił tzw. odstępne.
PRZYKŁAD: ZWROT MEBLI W CIĄGU DZIESIĘCIU DNI
Konsument kupił meble za pośrednictwem sklepu internetowego. Zostały one dostarczone do jego mieszkania. Po dokładnym obejrzeniu rodzina konsumenta uznała, że przestały się jej one podobać. Meble można zwrócić. W ciągu dziesięciu dni od dostarczenia ich do mieszkania należy złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Nie trzeba w nim podawać, z jakiego powodu zwraca się towar, ani uzasadniać, dlaczego meble przestały się podobać. Sprzedawca nie ma prawa domagać się od konsumenta, aby zapłacił odstępne, zwracając pełnowartościowy towar tylko dlatego, że przestał się mu on podobać.
Zanim zostanie zawarta umowa
Umowa zawierana na odległość charakteryzuje się tym, że przy robieniu w ten sposób zakupów jednocześnie nie muszą być obecne obie jej strony. Możliwe jest to dzięki wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość, na przykład drukowanego lub elektronicznego formularza zamówienia. Formularz ten może być niezaadresowany lub zaadresowany do konkretnego konsumenta.
Przedsiębiorca, który zorganizował działalność w handlu elektronicznym, może porozumiewać się z nabywcami, korzystając z listów seryjnych w postaci drukowanej lub elektronicznej, reklamy prasowej formularzem zamówienia, reklamy w postaci elektronicznej, katalogu, telefonu, telefaksu, radia, telewizji, automatycznego urządzenia wywołującego, wizjofonu, wideotekstu, poczty elektronicznej lub innych środków komunikacji elektronicznej.
Natomiast propozycję zawarcia umowy sprzedaży przez telefon, wizjofon, telefaks, pocztę elektroniczną, automatyczne urządzenie wywołujące lub inny środek komunikacji elektronicznej przedsiębiorca może złożyć konsumentowi tylko wówczas, gdy wcześniej wyraził on zgodę na taki sposób porozumiewania się z nim. W dodatku konsument nie może zostać obciążony kosztami np. rozmowy telefonicznej lub innego środka porozumiewania się na odległość, wówczas gdy przedsiębiorca w taki sposób składał mu propozycję zawarcia umowy sprzedaży.
Zanim dojdzie do zawarcia umowy z konsumentem, przedsiębiorca, który prowadzi działalność gospodarczą w handlu elektronicznym, musi wystąpić z ofertą, zaproszeniem do składania ofert lub zamówień. Może też zapraszać do rokowań. Propozycja przedsiębiorcy powinna informować jednoznacznie i w sposób zrozumiały, że ma on zamiar zawrzeć umowę.
Od umowy można odstąpić
Robiący zakupy przez internet konsument może odstąpić od zawartej umowy na odległość bez podania przyczyny. Wystarczy, że złoży w ciągu dziesięciu dni na piśmie oświadczenie o odstąpieniu od niej. Ten termin liczy się od dnia wydania rzeczy. Gdyby umowa dotyczyła świadczenia usług, to wówczas termin biegnie od dnia jej zawarcia.
Aby termin został zachowany, wystarczy, że przed jego upływem konsument wyśle do przedsiębiorcy oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Może to zrobić nawet w ostatnim dniu tego terminu. Natomiast skutecznie nie może odstąpić od umowy, składając oświadczenie ustnie. Odstępując od umowy, konsument nie musi płacić tzw. odstępnego, nawet wówczas gdy zwraca pełnowartościowy towar tylko z tego powodu, że przestał on mu się podobać.
Towar należy zwrócić nie później niż w ciągu 14 dni od odstąpienia od umowy. Gdyby zawierając umowę kupna, konsument uiścił jakąkolwiek przedpłatę, to wówczas sprzedawca powinien zwrócić mu pieniądze razem z odsetkami naliczonymi od dnia dokonania przedpłaty. Nie może zatrzymać przedpłaty ani potrącić tzw. kosztów manipulacyjnych. W ten sposób nie może postąpić nawet wówczas, gdyby w składanej ofercie zastrzegł możliwość dokonania potrąceń. Zastrzeżenie takie, sprzeczne z przepisami, nie jest ważne.
PRZYKŁAD: ZWROT PRZEDPŁATY
Konsument zawarł umowę sprzedaży na odległość, odpowiadając na list seryjny w postaci elektronicznej. Uiścił też przedpłatę. Po kilku dniach rozmyślił się i postanowił od umowy odstąpić, domagając się zwrotu pieniędzy. Po otrzymaniu oświadczenia o otrzymaniu od umowy przedsiębiorca zwrócił uiszczoną sumę powiększoną o odsetki ustawowe naliczane od dnia dokonania przedpłaty.
Kiedy nie można odstąpić
Od niektórych umów zawartych na odległość nie można jednak odstąpić. Na przykład wówczas gdy konsument usunie oryginalne opakowanie, nie może odstąpić od umowy dotyczącej nagrań audialnych i wizualnych oraz zapisanych na nośnikach programów komputerowych. Nie może też odstąpić od umowy dostarczania prasy, a także od umów dotyczących niektórych świadczeń. Dotyczy to świadczeń, za które cena lub wynagrodzenie zależy wyłącznie od ruchu cen na rynku finansowym, albo świadczeń o właściwościach określonych przez konsumenta w zamówieniu, albo ściśle związanych z jego osobą, bądź takich, które z uwagi na charakter nie mogą zostać szybko zwrócone lub których przedmiot ulega szybkiemu zepsuciu.
Sprzedawca z kupującym mogą się jednak umówić inaczej i uznać, że nawet w takich przypadkach konsument może odstąpić od umowy.
Informacje dla konsumenta
Przedsiębiorca, który składa propozycję zawarcia umowy na odległość, powinien udzielić konsumentowi istotnych informacji o sobie oraz o towarze. Musi to zrobić najpóźniej w chwili złożenia mu propozycji zawarcia umowy.
Konsument musi zostać poinformowany przede wszystkim o tym, kim jest sprzedawca, czyli o jego imieniu, nazwisku albo nazwie, adresie zamieszkania, albo adresie siedziby, a także o organie, który zarejestrował działalność gospodarczą przedsiębiorcy i numerze, pod którym został on zarejestrowany. Przedsiębiorca musi też podać istotne właściwości świadczenia i jego przedmiotu, cenę lub wynagrodzenie. Chodzi tutaj o wszelkie składniki wynagrodzenia, a w szczególności o cła i podatki.
PRZYKŁAD: REKLAMACJE
Konsument, który zakupił towar, zamawiając go przez internet lub z katalogu wysyłkowego, a także od akwizytora (czyli zawierając umowę poza lokalem przedsiębiorstwa), ma prawo do składania reklamacji, tak jakby dokonał zakupu u sprzedawcy w sklepie. W dodatku przy sprzedaży na raty, na przedpłaty, na zamówienie według wzoru, na próbę lub za cenę powyżej 2 tysięcy złotych na sprzedawcę zostały nałożone dodatkowe obowiązki. Powinien na piśmie potwierdzić klientowi wszystkie istotne postanowienia zawartej umowy.
Istotna jest też informacja o zasadach zapłaty ceny lub wynagrodzenia, kosztach oraz terminie i sposobie dostawy, prawie odstąpienia od umowy w ciągu 10 dni oraz o przypadkach, w których takie prawo konsumenckie jednak nie przysługuje. Konsument powinien również dowiedzieć się o kosztach wynikających z korzystania ze środków porozumiewania się na odległość, jeżeli zostały one skalkulowane inaczej niż według normalnej taryfy, a także o terminie, w jakim oferta lub informacja o cenie albo wynagrodzeniu mają charakter wiążący.
Oprócz tego przedsiębiorca powinien poinformować konsumenta o minimalnym okresie, na jaki ma być zawarta umowa o świadczenie ciągłe lub okresowe, o miejscu i sposobie składania reklamacji oraz o prawie wypowiedzenia umowy.
Wypowiedzieć można umowę o świadczenie ciągłe lub okresowe, zawartą na czas nieoznaczony z zachowaniem miesięcznego terminu wypowiedzenia. Nie trzeba przy tym wskazywać przyczyny. Strony mogą jednak zastrzec krótszy okres wypowiedzenia.
Obowiązki sprzedawcy
Sprzedawca nie może w umowie zobowiązać konsumenta, aby jeszcze przed otrzymaniem świadczenia zapłacił cenę. Powinien też określić miejsce i sposób składania informacji, aby nie stwarzało to nadmiernych kosztów i trudności dla konsumenta.
Gdyby przedsiębiorca nie mógł spełnić świadczenia, bo np. przedmiot świadczenia nie byłby dostępny, to wówczas powinien w ciągu 30 dni od zawarcia umowy zawiadomić o tym konsumenta i oddać mu wcześniej wpłacone pieniądze.
Zamiast świadczenia określonego w umowie w określonych przypadkach przedsiębiorca może spełnić świadczenie zastępcze, pod warunkiem że umowa z konsumentem przewiduje taką możliwość. Świadczenie zastępcze spełni wówczas, gdy nawet tylko z powodów przejściowych nie może spełnić świadczenia opisanego w umowie. Świadczenie zastępcze powinno jednak mieć tę samą jakość i przeznaczenie oraz tę samą cenę lub wynagrodzenie.
Wykonując je, przedsiębiorca powinien na piśmie poinformować konsumenta o tym, że ma prawo nie przyjąć tego świadczenia, odstąpić od umowy i zwrócić rzeczy na koszt przedsiębiorcy.
Ważne!
Na czas oznaczony albo nieoznaczony może zostać zawarta umowa o świadczenie ciągłe lub okresowe. Umowę zawartą na dłużej niż rok po upływie tego terminu należy uznać za zawartą na czas nieoznaczony. Umowę na czas nieoznaczony każda strona może wypowiedzieć bez wskazania przyczyny. Okres wypowiedzenia wynosi wówczas miesiąc, chyba że strony zastrzegły krótszy.
Ważne!
Przedsiębiorca powinien wykonać umowę w ciągu 30 dni, od dnia w którym złożył oświadczenie woli o zawarciu umowy.
SŁOWNIK
Lokal przedsiębiorstwa - miejsce przeznaczone do obsługiwania publiczności i oznaczone zgodnie z przepisami o działalności gospodarczej.
Oferta - propozycja zawarcia umowy, określająca istotne postanowienia umowy.
Umowa na odlegŁość - umowa zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa, przy użyciu środków porozumiewania się na odległość. Podczas jej zawierania nie jest wymagana jednoczesna obecność sprzedawcy i klienta.
MAŁGORZATA PIASECKA-SOBKIEWICZ
malgorzata.piasecka@infor.pl
Podstawa prawna:
- Ustawa z 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz.U. z 2002 r. nr 144, poz. 1204).
- Art. 2 ustawy z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. nr 141, poz. 1176 z późn. zm.).