Ani policja, ani straż miejska nie może nałożyć na nas mandatu za wykroczenie, jeśli odmówimy jego przyjęcia. Opłaca się to jednak robić tylko wtedy, kiedy mamy uzasadnione wątpliwości co do zasadności jego wystawienia.
Jeżeli nie przyjmiemy mandatu sprawa trafi do sądu grodzkiego, który wyjaśni okoliczności zdarzenia i jeśli jesteśmy winni nałoży na nas karę pieniężną i dodatkowo obciąży kosztami postępowania.
W przypadku kiedy w sprawie konkretnego wykroczenia istnieją wątpliwości co do tego, czy jesteśmy winni tego wykroczenia lub nie wiadomo, czy za popełniony przez nas czyn grozi w ogóle mandat, to funkcjonariusze nie powinni, a wręcz nie mogą stosować tego typu kary. W takiej sytuacji policjanci muszą dokonać niezbędnych ustaleń i sporządzić z nich stosowną dokumentację, przekazując ją następnie do właściwej jednostki Policji celem przeprowadzenia dalszych czynności wyjaśniających. Niestety w praktyce bywa różnie i niekiedy mimo wątpliwości co do popełnionego przez nas czynu funkcjonariusz wypisuje mandat i prosi nas o jego podpisanie, a tym samym przyznanie się do winy.
Ważne!
Podpisanie mandatu karnego oznacza jego przyjęcie i brak możliwości zaskarżenia zasadności jego nałożenia przed sądem
Postępowanie mandatowe
W kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia (k.p.w.) z 2001 roku postępowanie mandatowe uregulowano jako jedno z tzw. postępowań szczególnych. Zgodnie z przepisem art. 95 par. 1 k.p.w. postępowanie mandatowe prowadzi Policja, a inne organy wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi. Są trzy rodzaje mandatów: gotówkowy, kredytowany oraz kredytowany zaoczny.
Funkcjonariusz nakładający grzywnę jest obowiązany określić jej wysokość, zarzucone sprawcy wykroczenia oraz poinformować sprawcę wykroczenia o prawie odmowy przyjęcia mandatu karnego i o skutkach prawnych takiej odmowy.
Wysokość mandatów reguluje art. 96 k.p.w. Zgodnie z tym przepisem można nałożyć grzywnę w granicy do 500 zł (jego minimalna wysokość to 20 zł), a w przypadku,gdy czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach ustaw, do 1000 zł.
W drodze mandatu karnego nie nakłada się grzywny za wykroczenia, za które należałoby orzec środek karny, a także w wypadku, jeżeli czyn będący wykroczeniem wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa, a wymierzono kary lub środki karne za wykroczenie oraz za przestępstwo, kara i środek karny wymierzone za wykroczenie nie podlegają wykonaniu.
Mamy prawo odmówić
Warunkiem nałożenia mandatu za wykroczenie jest wyrażenie przez sprawcę wykroczenia zgody na przyjęcie takiego typu kary. Policjant, który nakłada na nas grzywnę w drodze mandatu karnego, ma obowiązek udzielenia informacji o prawie odmowy jego przyjęcia i skutkach prawnych takiej odmowy, tj. o tym, że zostanie sporządzony wiosek o ukaranie do sądu. Poza tym, jeżeli jesteśmy podejrzani o wykroczenie przeciwko przepisom ruchu drogowego powinniśmy zostać poinformowani także o liczbie punktów karnych, które zostaną wpisane na nasze konto do policyjnej ewidencji (informacja o punktach jest wpisywana na odcinku mandatu karnego wręczanego sprawcy wykroczenia). Pouczenie to nie może jednak przybierać charakteru presji, że w razie skorzystania z tego prawa sąd ukarze sprawcę znacznie surowiej.
Przyjęcie mandatu nie jest obowiązkiem sprawcy wykroczenia. Do niego bowiem należy decyzja o tym, czy przyjąć mandat i poddać się nałożonej grzywnie, czy skorzystać z prawa do rozpoznania kwestii odpowiedzialności za wykroczenie na drodze sądowej.
Przyjęcie mandatu oznacza przyznanie się sprawcy do winy i prawomocne zakończenie postępowania. Odmowa jego przyjęcia jest podstawą do wszczęcia postępowania sądowego, w którym pokrzywdzony uzyskuje szerokie uprawnienia procesowe. Mandatu należy nie przyjmować nie tylko wtedy, kiedy czujemy się niewinni i twierdzimy, że nie popełniliśmy wykroczenia. Można to zrobić także wtedy, kiedy nie zgadzamy się z wysokością mandatu albo liczbą punktów karnych, którą chce nam zasądzić policjant.
Sprawa trafia do sądu
W momencie odmowy przyjęcia mandatu policja lub inny do tego uprawniony organ (np. straż miejska, straż graniczna) kieruje wniosek o ukaranie nas do sądu grodzkiego. Postępowanie przed sądem grodzkim, a ściślej przed sądem rejonowym - wydział grodzki, jest w każdym przypadku normalnym następstwem odmowy przyjęcia mandatu.
Właściwy do rozpoznania sprawy o wykroczenie jest sąd rejonowy, w którego okręgu popełniono wykroczenie. Sąd rozstrzygnie sprawę na podstawie całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego, biorąc oczywiście pod uwagę nasze wyjaśnienia, zeznania świadków, szkodliwość społeczną czynu i inne okoliczności, które mogą pomóc w wyjaśnieniu sprawy. Sąd na pewno z góry nie wymierzy kary, tylko orzeknie jedynie na podstawie własnego przekonania, biorąc pod uwagę nasze twierdzenia. Poza tym rozpoznając sprawę sąd nie jest związany ani wysokością grzywny określonej w mandacie, ani oceną funkcjonariusza czy zarzucany czyn został w ogóle popełniony.
Pamiętajmy, że prawo do odmowy przyjęcia mandatu nie służy temu, by sprawcy wykroczeń mogli uchylać się od poniesienia zasłużonej kary, ale ma na celu możliwość wyjaśnienia przed niezawisłym sądem wątpliwości co do zasadności nałożenia mandatu lub jego wysokości. O zagrożeniu decyduje wyłącznie naruszony przepis kodeksu wykroczeń, a więc obwiniony może być ukarany karą surowszą niż zaproponowana w trybie mandatowym. Zawsze gdy okoliczności sprawy jednoznacznie wskazują, że popełniliśmy wykroczenie, to nie warto odmawiać przyjęcia mandatu. Grzywnę o podobnej wysokości zasądzi i tak sąd grodzki, a dodatkowo będziemy musieli stawić się (i to zazwyczaj kilka razy) na rozprawie i pokryć koszty postępowania, które najczęściej będą dużo wyższe niż sam mandat.
Ważne!
Grzywna nałożona mandatem karnym kredytowanym powinna być uiszczona w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu (art. 98 par. 3 k.p.w.). Grzywna nałożona mandatem karnym zaocznym powinna być uiszczona w terminie 7 dni od daty wystawienia mandatu (art. 98 par. 5 k.p.w.).
Nadzwyczajne środki zaskarżenia
W procedurze wykroczeniowej przewidziano tzw. nadzwyczajny środek zaskarżania w postaci uchylenia prawomocnego mandatu. Zgodnie z art. 101 par. 1 k.p.w. mandat karny (prawomocny) podlega uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenie następuje z urzędu albo też na wniosek ukaranego złożony w zawitym terminie siedmiu dni od daty uprawomocnienia się mandatu. Organem uprawnionym do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpoznawania sprawy, na którego obszarze działania grzywna została nałożona.
RODZAJE MANDATÓW
- Mandat gotówkowy - trzeba zapłacić od razu policjantowi. Może być nałożony jedynie wobec osoby czasowo przebywającej na terytorium Polski lub niemającej tutaj stałego miejsca zamieszkania albo pobytu. Mandat taki staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny do rąk funkcjonariusza, czyli do tego momentu można odmówić jego przyjęcia.
- Mandat kredytowany - policjant wydaje go dopiero, gdy sprawca wykroczenia potwierdzi jego odbiór. Można odmówić jego przyjęcia do momentu podpisania.
- Mandat zaoczny - jest wystawiany, gdy sprawcy nie zastano na miejscu popełnienia wykroczenia, gdy nie zachodzi wątpliwość co do osoby tego sprawcy. Mandat taki powinien wskazywać, gdzie w terminie 7 dni od daty jego wystawienia ukarany może uiścić grzywnę, oraz informować o skutkach jej uiszczenia w tym terminie. Staje się on prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny we wskazanym miejscu i terminie. Można odmówić jego przyjęcia po prostu go nie opłacając.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację. Mandaty i punkty karne za przekroczenie prędkości
KIEDY POLICJANT MOŻE UKARAĆ MANDATEM
W postępowaniu mandatowym, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, funkcjonariusz uprawniony do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego może ją nałożyć jedynie gdy:
- schwytano sprawcę wykroczenia na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia (nałożenie grzywny może nastąpić aż do upływu 14 dni od daty ujawnienia czynu),
- stwierdzi popełnienie wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy albo za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego, a nie zachodzi wątpliwość co do osoby sprawcy czynu - w tym także w razie potrzeby po przeprowadzeniu w niezbędnym zakresie czynności wyjaśniających, podjętych niezwłocznie po ujawnieniu wykroczenia/nałożenie grzywny może nastąpić aż do upływu 30 dni od daty ujawnienia czynu.
PRZYKŁAD: PRZEKROCZENIE PRĘDKOŚCI
Kierowca został telefonicznie wezwany na komisariat i tam pokazano mu zdjęcia samochodu, który przekracza dozwoloną prędkość. Na zdjęciach niewyraźnie było widać tablice z numerami rejestracyjnymi, a mimo w komisariacie policjant zaproponował kierowcy mandat w wysokości 400 złotych i 8 punktów karnych. Wezwany odmówił przyjęcia mandatu i powiedział, że mimo że jest właścicielem bardzo podobnego auta, to niemożliwe, by to właśnie nim popełniono wykroczenie we wskazanym miejscu i czasie. Sprawa trafiła do sądu grodzkiego, gdzie obwiniony wykazał, że w tym czasie znajdował się wraz z rodziną na wczasach w Chorwacji, gdzie udali się autem rzekomo wskazanym przez funkcjonariuszy na zdjęciu. Sąd uniewinnił kierowcę.
PRZYKŁAD: ODMOWA PRZYJĘCIA MANDATU
Mężczyzna czekał w parku na swoją koleżankę. Pod ławką, na której siedział, leżała pusta puszka po piwie, co zauważyli przechodzący alejką policjanci. Funkcjonariusze zatrzymali się przy mężczyźnie i zarzucili mu popełnienie wykroczenia polegającego na spożywaniu alkoholu w miejscu publicznym. Obwiniony stanowczo zaprzeczył i powiedział, że nie wie, skąd wzięła się puszka i poprosił o zbadanie jego trzeźwości alkomatem. Policjanci wypisali mu mandat w wysokości 100 zł. Mężczyzna go nie przyjął i sprawa trafiła do sądu grodzkiego. Na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego sąd uznał, że obwiniony nie popełnił wykroczenia.
Podstawa prawna - Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1148 z późn. zm.). - Rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń (Dz.U. z 2003 r. nr 208, poz. 2023). - Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz.U. z 2007 r. nr 109, poz. 756).
