Przeciągające się, kilkuletnie postępowania wymiarowe nie należą do wyjątków. Niestety, pomimo piętnowania takich sytuacji oraz poprawiania regulacji dotyczących czasu trwania postępowań kontrolnych i podatkowych nie udaje się ich wyeliminować. W jednym z ostatnich orzeczeń Naczelny Sąd Administracyjny (wyrok z 3 czerwca 2008 r., sygn. akt II FSK 389/07, niepublikowany) przyznał rację podatnikowi, który domagał się umorzenia odsetek naliczonych za czas postępowania wymiarowego. Sąd uznał, że podatnik nie powinien płacić za kilkuletnie postępowanie, skoro nie miał wpływu na tę sytuację.
Eksperci pozytywnie oceniają takie stanowisko.
NSA: ważny interes
Według Rafała Dębowskiego, adwokata, wspólnika w kancelarii Leśnodorski Ślusarek i Wspólnicy sąd potwierdził, że kontrola sprawowana w postępowaniu administracyjno-sądowym rozciąga się na decyzje uznaniowe. Kontrola taka powinna polegać między innymi na ocenie, czy organ podatkowy dokładnie wyjaśnił stan faktyczny sprawy.
- Jakkolwiek wyrok odnosi się do uchylonego art. 67 par. 1 Ordynacji podatkowej, to jednak zachowuje swoją aktualność, chociażby wobec treści przepisu art. 67a Ordynacji - mówi Rafał Dębowski.
W jego ocenie NSA słusznie podkreślił, że w przypadku, gdy przedmiotem wniosku o umorzenie są jedynie odsetki za zwłokę powstałe w okresie prowadzenia przewlekłej w czasie kontroli, na których powstanie podatnik nie miał wpływu, po stronie podatnika zachodzi ważny interes w wydaniu decyzji umorzeniowej.
Michał Bernat, doradca podatkowy z kancelarii Wardyński i Wspólnicy, potwierdza, że przedłużające się kontrole oraz rozciągające się na kilka lat, wielokrotnie przedłużane postępowania podatkowe nie należą wcale do rzadkości.
- Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku podatników uczestniczących w obrocie zagranicznym, jeżeli organy podatkowe zdecydują się na wszczęcie procedury wymiany informacji z zagranicznymi organami podatkowymi - mówi ekspert.
Naliczanie odsetek
Treść obowiązującego art. 54 par. 1 pkt 6 oraz pkt 7 Ordynacji podatkowej przewiduje zakaz naliczania odsetek za zwłokę, jeżeli postępowanie podatkowe lub kontrola podatkowa przedłuża się nadmiernie, ponad trzy miesiące, z winy organu podatkowego.
- Niestety, zdaniem organów podatkowych przepisu tego nie stosuje się w stosunku do postępowań kontrolnych prowadzonych na mocy ustawy o kontroli skarbowej - zauważa Adrian Jonca, doradca podatkowy z kancelarii Beiten Burkhardt.
Ekspert dodaje, że obecnie trwają prace parlamentarne nad zmianą ustawy o kontroli skarbowej, tak aby ta zasada stosowana była także do odsetek za zwłokę powstałych ze względu na nieuzasadnioną przewlekłość postępowania kontrolnego prowadzonego przez urzędy kontroli skarbowej. Również Michał Bernat wskazuje na obowiązujące przepisy Ordynacji podatkowej, które częściowo wyłączają możliwość naliczania odsetek od zaległości podatkowych za okres postępowania podatkowego.
Odsetki są bowiem naliczane za cały okres kontroli, chyba że wynikające z niej postępowanie podatkowe nie zostanie wszczęte w terminie trzech miesięcy od dnia zakończenia kontroli. I choć organy podatkowe zazwyczaj dążą jednak do dochowania tego terminu, to podatnik nadal ponosi ryzyko nadmiernie przedłużającej się kontroli podatkowej. Będzie on bowiem zobowiązany do zapłaty odsetek za cały okres jej trwania.
Niedoskonałość przepisów jest powodem tego, że podatnicy występują do organów podatkowych o umorzenie odsetek za zwłokę powstałych wskutek długotrwałych postępowań kontrolnych.
- Jednakże umorzenie takie poddane jest restrykcjom zawartym w art. 67a par. 1 Ordynacji podatkowej, tj. musi być uzasadnione ważnym interesem podatnika lub społecznym - podkreśla Adrian Jonca.
Zmiana przepisów
Spełnienie przesłanki ważnego interesu podatnika nie powoduje po stronie organu obowiązku umorzenia należności. Organ może, ale nie musi przyznać ulgi. Ocena, czy w konkretnej sytuacji występują okoliczności uzasadniające umorzenie zaległości, pozostawiona więc została uznaniu organów podatkowych, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności mających wpływ na tę ocenę.
Jak wyjaśnia Adrian Jonca, niemożność jednoznacznego zdefiniowania przesłanek ważnego interesu podatnika i interesu publicznego powoduje, że w każdym indywidualnym przypadku ich znaczenie może uwzględniać różne aspekty wskazanych wyżej wartości. W ocenie Adriana Joncy możliwe jest, by fiskus uznał, że w sprawie zaistniały okoliczności mieszczące się w pojęciu interesu publicznego, gdyż w interesie publicznym jest to, aby podatnik (który nie przyczynił się do powstania odsetek, gdyż przyczynę stanowiła przedłużająca się nadmiernie kontrola skarbowa) odsetek tych nie płacił.
- Ponieważ umorzenie odsetek pozostawia organom podatkowym pewną swobodę uznaniowości, stąd najwłaściwszym rozwiązaniem byłoby ustawowe zrównanie sytuacji podatników kontrolowanych przez urzędy skarbowe z sytuacją podatników kontrolowanych przez urzędy kontroli skarbowej, poprzez odpowiednią zmianę ustawy o kontroli skarbowej - uważa Adrian Jonca.
15 proc. wynoszą obecnie odsetki podatkowe
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Jak zmieniała się stawka odsetek
ALEKSANDRA TARKA
aleksandra.tarka@infor.pl