Roszczeń majątkowych nie można dochodzić w sposób nieograniczony, ponieważ przedawniają się. Tylko od dobrej woli dłużnika będzie zależało, czy po okresie przedawnienia wywiąże się ze swoich zobowiązań. Najczęściej termin przedawnienia wynosi 10 lat. Natomiast roszczenia o świadczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają się po upływie trzech lat. Takie są ogólne zasady przedawnienia roszczeń przewidziane w kodeksie cywilnym. Natomiast przepisy szczególne często przewidują inne terminy przedawnienia.
Terminy przedawnienia
Przedawnienie prowadzi do utraty albo do ograniczenia możliwości dochodzenia roszczeń majątkowych. Gdy nastąpi, to wprawdzie roszczenie majątkowe nie wygaśnie, ale nie będzie mogło zostać zrealizowane. Na przykład komornik nie przeprowadzi egzekucji takiego roszczenia. Dłużnik będzie mógł podnosić zarzut przedawnienia i odmówić dobrowolnego spełnienia świadczenia.
Terminy przedawnienia określone w kodeksie cywilnym oraz w przepisach szczególnych nie mogą być skracane. Strony nie mogą więc zawrzeć umowy, w której ustaliłyby inny, krótszy termin przedawnienia.
Od chwili, kiedy roszczenie jest wymagalne, rozpoczyna się bieg przedawnienia. Na przykład w umowie pożyczki strony ustaliły termin zwrotu pożyczonej kwoty. W tym dniu roszczenie stało się wymagalne i wierzyciel mógł się skutecznie domagać spełnienia go. Od tego dnia rozpoczyna się również bieg przedawnienia.
Zawieszenie biegu przedawnienia
Wprawdzie nie jest dopuszczalne skracanie trwania terminu przedawnienia, ale przepisy dopuszczają przedłużenie go przez to, że zostanie przerwany lub zawieszony. W takich przypadkach termin przedawnienia przedłuża się o okres zawieszenia albo po okresie przerwania zaczyna biec od nowa.
Bieg przedawnienia ulega zawieszeniu wówczas, gdy roszczenie przysługuje dzieciom przeciwko rodzicom. Wtedy zawieszenie trwa przez okres wykonywania władzy rodzicielskiej nad dziećmi.
Zdarza się, że roszczenie przysługuje osobie, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, a zobowiązanym jest osoba, która nad nią sprawuje opiekę albo kuratelę. Wtedy bieg przedawnienia zawieszony jest przez czas sprawowania przez tę osobę opieki lub kurateli.
Przez czas trwania małżeństwa zawieszony jest bieg roszczeń, które przysługują jednemu małżonkowi w stosunku do drugiego.
Zdarza się też, że swoich roszczeń ktoś nie może dochodzić przed sądem lub innym organem z powodu siły wyższej (np. powodzi). Wtedy bieg przedawnienia zawieszany jest z powodu trwania przeszkody.
Pewne przywileje co do trwania okresu przedawnienia mają osoby niemające pełnej zdolności do czynności prawnych. Przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem dwóch lat od ustanowienia dla tej osoby przedstawiciela ustawowego, albo od ustania przyczyny jego ustanowienia. Natomiast bieg przedawnienia przerywa się, np. przez wszczęcie mediacji, przez uznanie roszczenia przez dłużnika. Przerwanie biegu przedawnienia następuje również przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń bądź przed sądem polubownym. Chodzi o czynności, które zostały przedsięwzięte bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia, ustalenia go, zaspokojenia bądź zabezpieczenia.
Gdy zaś zakończy się przerwa przedawnienia, to znów rozpoczyna ono swój bieg na nowo.
Roszczenia stwierdzone prawomocnym wyrokiem albo orzeczeniem innego organu przedawniają się po dziesięciu latach. Gdyby jednak stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmowało świadczenie okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.
10 lat po tym terminie większość roszczeń przedawnia się
3 lata po tym terminie przedawniają się roszczenia o świadczenia okresowe oraz związane z prowadzeniem działalności
MAŁGORZATA PIASECKA-SOBKIEWICZ
Podstawa prawna
- Art. 117-125 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).