Nabycie w spadku akcji lub jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn na mocy art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Różnice pojawiają się natomiast w przypadku sprzedaży nabytych w spadku akcji lub umorzenia dziedziczonych jednostek uczestnictwa.
Odpłatne zbycie
Zasady opodatkowania przychodów z odpłatnego zbycia akcji zostały określone w art. 30b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawa o PIT). Zgodnie z tym przepisem podatek wynosi 19 proc. uzyskanego dochodu. Dochodem ze sprzedaży jest różnica między sumą przychodów uzyskanych z tytułu sprzedaży akcji a kosztami uzyskania przychodów, określonymi na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy, tj. kosztami poniesionymi na nabycie akcji. Dochodów z odpłatnego zbycia akcji nie łączy się z dochodami z innych źródeł i podlega on opodatkowaniu w odrębnym zeznaniu podatkowym (PIT-38), składanym po zakończeniu roku podatkowego w terminie do 30 kwietnia roku następnego po roku podatkowym.
Od dochodu z tytułu umorzenia jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym, stosownie do art. 30a ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT, pobiera się 19-proc. zryczałtowany podatek dochodowy. Jakkolwiek jest to zryczałtowane opodatkowanie, to podstawę opodatkowania stanowi dochód, tj. przychód uzyskany w następstwie umorzenia jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym pomniejszony o koszty uzyskania przychodu. Stosownie do art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT, kosztem uzyskania przychodu są wydatki na nabycie jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych. Z tego obowiązku podatkowego podatnik nie rozlicza się samodzielnie. Zgodnie z art. 41 ust. 1 i 4 ustawy o PIT, towarzystwo funduszy inwestycyjnych jako płatnik powinno zryczałtowany podatek obliczyć, pobrać i odprowadzić do właściwego urzędu skarbowego w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek W terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowego, zgodnie z art. 42 ust. 1a ustawy o PIT, płatnik obowiązany jest złożyć we właściwym urzędzie skarbowym roczną deklarację.
Ważne przepisy
Analizując te regulacje, możemy odnieść wrażenie, że następuje podwójne opodatkowanie wartości akcji i jednostek uczestnictwa, tj. najpierw w związku z dziedziczeniem podatkiem od spadków i darowizn, a następnie przy sprzedaży (umorzeniu) podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zasadniczo nie następuje tu podwójne opodatkowanie, bowiem różny jest przedmiot opodatkowania, tj. podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie w drodze dziedziczenia tych praw majątkowych, natomiast PIT podlega dochód uzyskany ze sprzedaży (umorzenia) tych praw.
Niemniej jednak ustawodawca najprawdopodobniej uznał, że taki stan rzeczy mógłby wydawać się krzywdzący dla podatników, dlatego też przepisem art. 21 ust. 1 pkt 105 ustawy o PIT zwolnił z tego podatku dochód uzyskany ze zbycia akcji otrzymanych w drodze spadku - w części odpowiadającej kwocie zapłaconego podatku od spadków i darowizn. Zastanawiający jest jednakże fakt, że ustawodawca uprzywilejował wyłącznie sprzedaż akcji otrzymanych w drodze spadku, a pominął dochód z umorzenia odziedziczonych jednostek uczestnictwa. Czy różnice w traktowaniu tychże praw majątkowych są następstwem zwykłego zaniedbania, czy może jest to regulacja podyktowana intencjami, które niestety nie do końca są zrozumiałe dla podatników?
Zróżnicowane traktowanie
Wprawdzie można by pokusić się o rozwiązanie, że ci podatnicy, którzy nie mieli szczęścia nabyć w drodze spadku akcji, lecz niestety odziedziczyli jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym, przy umorzeniu tychże jednostek spróbują zmniejszyć swoje zobowiązanie w PIT, zaliczając kwotę zapłaconego podatku od spadków i darowizn w ciężar kosztów uzyskania przychodów. Niestety, jest to niemożliwe, bowiem na mocy art. 23 ust. 1 pkt 12 ustawy o PIT za koszt uzyskania przychodu nie uważa się podatku od spadków i darowizn.
Pozostaje tylko wyrażać nadzieję, że w przyszłości ustawodawca zrówna w zakresie zwolnień podatkowych dochód z tytułu umorzenia odziedziczonych jednostek uczestnictwa z dochodem ze sprzedaży akcji nabytych w drodze spadku.
30 kwietnia mija termin złożenia PIT-38
RadosŁaw Knapik