Ustawa o podatku od spadków i darowizn zwalnia od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Osoby te tworzą, jak się powszechnie mówi, tzw. zerową grupę podatkową.
Zawiadomienie fiskusa
W zamian za zwolnienie podatnicy muszą m.in. poinformować właściwy urząd skarbowy o nabywanym w drodze spadku lub darowizny majątku. Na podanie fiskusowi takich danych jest miesiąc od dnia powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia, zapisu lub dalszego zapisu w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. W przypadku darowizn obowiązek powstaje z chwilą dokonania darowizny.
Najbliższa rodzina spadkodawcy lub darczyńcy tylko wtedy nie zapłaci podatku od spadków, jeżeli w terminie złoży w urzędzie skarbowym na specjalnym formularzu zawiadomienie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze dziedziczenia. W przeciwnym wypadku zmuszona będzie zapłacić podatek na zasadach obowiązujących pierwszą grupę podatkową (o grupach piszemy w następnym materiale).
Bez powiadomienia
Takiego obowiązku nie będzie tylko w dwóch przypadkach. Otóż nie trzeba zawiadamiać urzędu, jeżeli wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie pięciu lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, nie przekracza 9637 zł. Przepisy przewidują w tym przypadku wyraźnie, że obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie pięciu lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty wolnej od podatku dla pierwszej grupy podatkowej, czyli obecnie kwoty 9637 zł.
Po drugie, zawiadomienie urzędu nie jest wymagane, gdy nabycie majątku następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego. To dość oczywiste. W tym ostatnim przypadku zawiadomienia takiego dokonuje bowiem notariusz jako płatnik podatku. Sytuacja taka nie dotyczy jednak spadkobierców. Będzie natomiast miała zastosowanie do darowizn nieruchomości. Każda czynność dotycząca własności nieruchomości musi być bowiem dokonana w formie aktu notarialnego. W przeciwnym razie czynność taka jest nieważna. Dokonanie zatem darowizny nieruchomości bez zawarcia aktu notarialnego powoduje, że do zawarcia umowy nie dochodzi w ogóle, a zatem nie dochodzi do darowizny.
STOSOWANIE STARYCH ZASAD
W przypadku spadków otwartych i darowizn otrzymanych do końca 2006 roku nie można korzystać z nowego zwolnienia od podatku spadkowego dla najbliższej rodziny. Ta zasada wynika - zdaniem przedstawicieli fiskusa - wyraźnie z art. 3 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. nr 222, poz. 1629), który jest przepisem przejściowym.
Przewiduje on, że do nabycia rzeczy i praw majątkowych, które nastąpiło przed dniem wejścia w życie nowelizacji, stosuje się przepisy ustawy o spadkach i darowiznach w brzmieniu obowiązującym do końca 2006 roku. Stąd wniosek, że wszystkie spadki otwarte do końca 2006 roku podlegają opodatkowaniu na starych zasadach. Wynika to z tego, że spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 k.c.) oraz że spadkobierca nabywa prawo do spadku z chwilą otwarcia spadku (art. 925 k.c.), czyli z chwilą śmierci spadkodawcy. Takie jest nieoficjalne stanowisko resortu finansów. Oznacza to, że najbliższa rodzina osób zmarłych w 2006 roku nie ma szans, by skorzystać ze zwolnienia.
Spełnienie darowizny
Również inne darowizny powinny być dokonywane w formie aktu notarialnego. W ich jednak przypadku niezachowanie tej formy nie spowoduje nieważności umowy - pod warunkiem że darowizna zostanie spełniona, tzn. np. w przypadku darowizny pieniędzy, pieniądze te faktycznie trafią na konto obdarowanego. W przypadku darowizn pieniędzy istnieje jeszcze jeden warunek, który musi zostać spełniony, aby darowizna dokonana na rzecz najbliższych członków rodzinny została zwolniona z podatku. Musi być ona dokonana za pośrednictwem konta bankowego, przelewu pocztowego lub Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej (SKOK). O żadnym przekazywaniu pieniędzy z ręki do ręki nie ma zatem mowy. Musi istnieć dowód, że pieniądze rzeczywiście przepłynęły od darczyńcy do obdarowanego.
Jeżeli te warunki nie zostaną spełnione, spadek będzie opodatkowany na zasadach przewidzianych dla pierwszej grupy podatkowej. Zgodnie z nimi, opodatkowaniu podlega nabycie od jednej osoby własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 9637 zł (pamiętajmy, że to limit liczony w okresach pięcioletnich). Od nadwyżki ponad tę kwotę będzie trzeba zapłacić podatek według obowiązującej dla podatku od spadków i darowizn skali podatkowej.
Złożenie informacji
Warunkiem skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę jest - jak wspomnieliśmy - złożenie we właściwym urzędzie skarbowym zawiadomienia o nabywanym w drodze spadku lub darowizny majątku. Wzór tego zgłoszenia został określony w rozporządzeniu ministra finansów z 18 grudnia 2006 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych (Dz.U. nr 243, poz. 1762). Rozporządzenie to zawiera wzór formularza oznaczonego SD-Z1.
Przy ustalaniu terminu złożenia zawiadomienia SD-Z1 obowiązują ogólne zasady określone w Ordynacji podatkowej. Oznacza to, że należy się kierować regułą, według której terminy określone w miesiącach kończą się z upływem dnia, który jest taki sam jak w dacie początkowej, w ostatnim miesiącu wyznaczonego terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było, to w ostatnim dniu tego miesiąca.
Pamiętać także należy od dostosowaniu się do przepisów, które dotyczą zachowania terminu. Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej, termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało:
l wysłane za pomocą środków komunikacji elektronicznej, za poświadczeniem przedłożenia, do organu podatkowego lub do jednostki informatycznej obsługi administracji podatkowej;
l nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego albo złożone w polskim urzędzie konsularnym;
l złożone przez żołnierza lub członka załogi statku morskiego w dowództwie jednostki wojskowej lub kapitanowi statku;
l złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego;
l złożone przez osobę aresztowaną w administracji aresztu śledczego.
Ważne!
Jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie miesięcznego terminu do ich zgłoszenia, zwolnienie podatkowe przysługuje pod warunkiem, że nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie miesiąca od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu
KRYSTYNA GÓRCZAK