Oszczędzanie i inwestowanie w funduszach jest coraz popularniejsze. Dzieje się tak dlatego, że w ostatnim czasie umorzenie jednostek uczestnictwa w większości przypadków skutkuje otrzymaniem zysku z zainwestowanych środków. Niestety część tego zysku trzeba oddać w formie podatku. Zgodnie z art. 30a ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.) od dochodu z tytułu udziału w funduszach kapitałowych pobiera się 19-proc. zryczałtowany podatek dochodowy. Podstawę opodatkowania stanowi przychód uzyskany w następstwie umorzenia jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym, pomniejszony o koszty uzyskania przychodu. Kosztem są wydatki na nabycie jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych.
Podatnika rozlicza TFI
Podatnik nie rozlicza się jednak samodzielnie. Towarzystwo funduszy inwestycyjnych jako płatnik powinno podatek obliczyć, pobrać i odprowadzić do urzędu skarbowego w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek. W terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym płatnik z obowiązany jest złożyć w urzędzie skarbowym roczny PIT-8R.
Odpowie fundusz
Ubocznym skutkiem dużego zainteresowania omawianą formą oszczędzania są różnego rodzaju błędy i opóźnienia w realizacji zleceń, które jakkolwiek zdarzają się towarzystwom funduszy inwestycyjnych sporadycznie, to jednak w ich następstwie klient ponosi stratę finansową. Przykładowo opóźnienie w realizacji zlecenia klienta i umorzenie jednostek uczestnictwa w innym terminie niż wskazany w zleceniu skutkować może nieosiągnięciem spodziewanego przez klienta zysku.
Odpowiedzialność za taką sytuację ponosi towarzystwo funduszy inwestycyjnych. Najczęściej towarzystwo z własnych środków pokrywa stratę poniesioną w następstwie takiego zdarzenia, wypłacając klientowi utracone korzyści. Pojawia się wówczas pytanie, czy kwoty wypłacone klientowi również podlegają opodatkowaniu 19-proc. zryczałtowanym podatkiem dochodowym? Wydaje się, że w takiej sytuacji zryczałtowane opodatkowanie nie ma zastosowania. Otrzymane przez klienta środki pieniężne nie stanowią bowiem przychodu z kapitałów pieniężnych. Przy kwalifikacji do właściwego źródła przychodów istotne znaczenie ma fakt, że kwoty wypłacone na rzecz klientów towarzystwa funduszy inwestycyjnych, z tytułu strat spowodowanych opóźnieniem w realizacji zlecenia umorzenia jednostek uczestnictwa, mają charakter odszkodowawczy. Wydatek ten został bowiem poniesiony w celu zaspokojenia roszczeń klientów wynikłych z wadliwego wykonania usługi przez bank.
Można nie płacić
Uznanie wypłaconych środków za odszkodowanie rodzi kolejną wątpliwość - czy towarzystwo funduszy inwestycyjnych ma obowiązek sporządzić informację o przychodach z innych źródeł (PIT-8C), w której wykazałoby kwoty stanowiące równowartość utraconych przez klienta korzyści. Z art. 42a ustawy o PIT wynika, że w PIT-8C nie wykazuje się przychodów, które na mocy art. 21 ustawy o PIT są zwolnione z podatku. Przepis ten ma zastosowanie w zaprezentowanym stanie faktycznym, bowiem towarzystwo funduszy inwestycyjnych, pokrywając powstałą szkodę w majątku klientów, dokonuje na ich rzecz przysporzenia majątkowego. Co do zasady każde przysporzenie w majątku osoby fizycznej jest opodatkowane PIT, chyba że ustawa określa zwolnienia przedmiotowe w stosunku do określonych przysporzeń. Zwolnienie takie stanowi w rozpatrywanej sprawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT, zgodnie z którym wolne od podatku są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw. Warunkiem uprawniającym do zwolnienia jest umiejscowienie zasad ustalania odszkodowania w odrębnych przepisach ustawowych.
Ważne!
Na towarzystwie funduszy inwestycyjnych nie ciąży obowiązek sporządzania informacji PIT-8C, bo kwoty wypłacone klientom towarzystwa, z tytułu strat spowodowanych opóźnieniem w realizacji zlecenia jednostek uczestnictwa, są wolne od podatku
RADOSŁAW KNAPIK