Hipoteka zwykła (umowna) powstaje na podstawie umowy cywilnoprawnej. Treścią takiej umowy jest ustanowienie hipoteki na nieruchomości w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności. Skutkiem ustanowienia hipoteki umownej, czyli dokonania czynności cywilnoprawnej, jest konieczność zapłaty należnego podatku.
Alicja Korbecka, doradca podatkowy w firmie doradczej ACCO Account & Consulting Office, wyjaśnia, że ustalenie podstawy opodatkowania hipoteki zależy od tego, czy wierzytelność zabezpieczona hipoteką istnieje i czy jej wysokość jest znana.
- W przypadku, gdy hipoteka stanowi zabezpieczenie wierzytelności istniejących, wysokość podatku od czynności cywilnoprawnej od kwoty zabezpieczonej wierzytelności wynosi 0,1 proc. Jeżeli jednak hipoteka ustanawiana jest na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej, stawka podatku wynosi 19 zł.
Do powstania hipoteki niezbędne jest nie tylko zawarcie umowy, ale również wpis w księdze wieczystej. Dla powstania obowiązku podatkowego przy ustanowieniu hipoteki decydujący jest jednak fakt zawarcia umowy.
- Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki, a obowiązek podatkowy spoczywa na stronie składającej niniejsze oświadczenie - mówi Alicja Korbecka.
Warto podkreślić, że obowiązek uiszczenia podatku od hipoteki dotyczy tylko ustanowienia hipoteki będącej czynnością cywilnoprawną. Nie dotyczy to zatem hipoteki przymusowej, która powstaje z mocy prawa lub na podstawie orzeczenia sądu.
Zapłacony podatek od czynności cywilnoprawnych w niektórych przypadkach podlega zwrotowi. Dotyczy to m.in. ustanowienia hipoteki.
- Zapłacony podatek podlega zwrotowi w przypadku, gdy nie dokonano wpisu hipoteki do księgi wieczystej - mówi Zygmunt Tabisz, doradca podatkowy w Kancelarii Doradców Podatkowych Tabisz, Ferensztajn, Węgrzyn, Jarosz, Kędzior, Planeta.
Dodaje, że zwrot podatku następuje po przeprowadzeniu postępowania i ustaleniu, że zachodzą przesłanki określone w ustawie oraz określeniu w decyzji wysokości podatku podlegającego zwrotowi.
- Zwrotu podatku dokonuje organ podatkowy położony na terenie gminy, której podatek był dochodem. Jednak aby postępowanie zostało przeprowadzone, należy złożyć do organu dokonującego zwrotu wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie zwrotu podatku - podsumowuje ekspert.
MAGDALENA MAJKOWSKA