W ramach stosunku pracy to pracodawca jest stroną zobowiązaną do wypłaty świadczeń pieniężnych na rzecz pracowników. Zdarzają się jednak odwrotne sytuacje, kiedy to pracownik dokonuje płatności na rzecz zakładu pracy, np. spłacając w ratach pożyczkę, płacąc należność stanowiącą równowartość wyrządzonej w zakładzie pracy szkody. Zakład pracy może umorzyć takie zadłużenie. Wówczas jednak powstaje wątpliwość, czy wartość umorzonego zadłużenia stanowi przychód podlegający PIT.
Obowiązki pracodawcy
Na stronach internetowych Ministerstwa Finansów dominują interpretacje organów podatkowych, zgodnie z którymi wartość umorzenia należy doliczyć do przychodów ze stosunku pracy, o których mowa w art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawa o PIT). Przyjmuje się, że przychód powstaje wówczas w momencie umorzenia zadłużenia, a pracodawca jako płatnik obowiązany jest zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 31 ustawy o PIT do doliczenia i pobrania zaliczki na podatek, na zasadach określonych w art. 32 ustawy.
Inaczej wygląda sytuacja, gdy zadłużenie pracownika powstaje wprawdzie w trakcie trwania stosunku pracy, jednak umorzenie następuje już po jego ustaniu, tj. dłużnik nie jest już pracownikiem. Wartości umorzonego zadłużenia nie należy kwalifikować już do przychodów ze stosunku pracy (art. 12 ustawy o PIT). Jest to przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ustawy o PIT. W rezultacie zakład pracy nie musi pobierać zaliczek na podatek, a jedynie powinien do końca lutego roku następującego po roku podatkowym sporządzić i przekazać informację o przychodach z innych źródeł (PIT-8C), stosownie do treści art. 42a ustawy o PIT.
O kwalifikacji wartości umorzonego byłemu pracownikowi zadłużenia do właściwego źródła przychodów decyduje moment powstania przychodu. Jakkolwiek zadłużenie powstało w trakcie trwania stosunku pracy, to jednak jego umorzenie nastąpiło już po ustaniu tego stosunku. Zatem moment umorzenia zadłużenia jest jednoznaczny z momentem powstania przychodu. W momencie tym brak jest relacji pracodawca - pracownik, które zostały zastąpione stosunkiem cywilnoprawnym wierzyciel - dłużnik. Wobec tego osoby, na rzecz której dokonano umorzenia, nie należy traktować jak pracownika, lecz jest to jeden z wielu dłużników, wobec których wierzycielem jest zakład pracy.
Sporządzanie informacji
W przypadku umorzenia zadłużenia jakiemukolwiek dłużnikowi będącemu osobą fizyczną wartość umorzenia powinna być kwalifikowana jako przychód z innych źródeł, wobec czego sporządzana jest informacja PIT-8C. Zatem fakt, że dług powstał w trakcie istnienia stosunku pracy, nie powinien wpływać na ustalenie momentu powstania przychodu, a tym samym determinować kwalifikacji tego przychodu do źródła określonego w art. 12 ustawy o PIT, tj. do przychodów ze stosunku pracy.
Wprawdzie umorzenie byłemu pracownikowi zadłużenia jest niewątpliwie świadczeniem otrzymanym od byłego pracodawcy, jednak fakt, że świadczeniodawcą jest były zakład pracy jest bez znaczenia przy kwalifikacji tego świadczenia do przychodów ze stosunku pracy. Najlepszym potwierdzeniem tej tezy są świadczenia otrzymywane przez emerytów lub rencistów, w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem pracy, gdzie ustawodawca w art. 30 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT opodatkował je 10-proc. ryczałtem, a nie według skali podatkowej, co w mojej ocenie wskazuje na to, że nie są to przychody ze stosunku pracy.
Urzędowe wyjaśnienia
Potwierdza to postanowienie naczelnika Urzędu Skarbowego w Olsztynie z 17 lutego 2004 r. (nr US VI/I-415-36-V/04), w którym stwierdzono, że z momentem umorzenia przez były zakład pracy pozostałej do zwrotu pożyczki powstaje przychód podlegający opodatkowaniu, który należy wykazać w zeznaniu podatkowym za rok, w którym umorzono pożyczkę.
Zwracam uwagę na fakt, że w postanowieniu tym nie stwierdzono, iż od wartości umorzonej pożyczki były zakład pracy ma obowiązek pobrać jako płatnik zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Tym samym podatnik powinien samodzielnie się z tego przychodu rozliczyć, wykazując go, na podstawie otrzymanej informacji PIT-8C, w rocznym zeznaniu podatkowym.
RadosŁaw Knapik