Jeżeli dłużnik prowadzi działalność gospodarczą w formie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, to wierzyciel – aby odzyskać swoje pieniądze – może od zeszłego roku skorzystać z nowej, skutecznej i „humanitarnej” formy egzekucji – ustanowienia nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem dłużnika zarządu przymusowego i prowadzenia egzekucji z jego dochodów.
Egzekucja przez zarząd przymusowy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego dłużnika polega, w dużym uproszczeniu, na wyznaczeniu przez sąd zarządcy (zazwyczaj uzgodnionego ze stronami postępowania), który przejmuje zarząd nad przedsiębiorstwem czy gospodarstwem rolnym dłużnika, zajmuje dochody, jakie ono przynosi, a następnie spłaca wierzyciela.
UWAGA!
Po ustanowieniu zarządcy wszystkie czynności prawne podjęte przez dłużnika w stosunku do mienia przedsiębiorstwa/gospodarstwa są nieważne.
Istotą tego rozwiązania jest zachowanie „substancji” przedsiębiorstwa dłużnika tak, by po zakończeniu egzekucji nadal mógł on prowadzić dotychczasową działalność. Nie następuje zatem wyprzedawanie majątku, uszczuplanie jego zasobów itp. Egzekucja prowadzona jest wyłącznie z dochodów, jakie przynosi prowadzona przez przedsiębiorstwo/gospodarstwo działalność. Dlatego też zarządca jest fachowcem – może to być jedynie osoba (fizyczna lub prawna) posiadająca licencję do wykonywania obowiązków syndyka, nadzorcy lub zarządcy w postępowaniu upadłościowym i naprawczym. Dodatkowo zarządca jest umocowany jedynie do dokonywania czynności zwykłego zarządu. Na czynności przekraczające zwykły zarząd potrzebna jest zgoda sądu.
W szczególnych przypadkach zarządca może jednak sprzedawać nieruchomości, ruchomości lub prawa wchodzące w skład zarządzanego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego (w części przekraczającej zakres zwykłego zarządu) bądź oddawać je w najem lub dzierżawę. Może to wówczas zrobić wyłącznie za zgodą sądu.
Egzekucja może zostać ograniczona do części przedsiębiorstwa lub gospodarstwa dłużnika – ale tylko w przypadku gdy część ta jest gospodarczo wyodrębniona, a uzyskiwane z niej dochody wystarczą do zaspokojenia roszczenia wierzyciela.
Aby egzekucja taka mogła być wszczęta, wierzyciel musi złożyć wniosek do sądu, w którego okręgu znajduje się siedziba przedsiębiorstwa dłużnika lub położone jest jego gospodarstwo rolne (a jeśli gospodarstwo leży na terenie kilku okręgów, wówczas wierzyciel ma prawo wyboru sądu).
We wniosku wierzyciel powinien wskazać jak najbardziej dokładne dane przedsiębiorstwa lub gospodarstwa dłużnika (lub ich części). Polega to na opisie wszystkich znanych wierzycielowi składników przedsiębiorstwa, przedmiotu jego działalności, wskazaniu siedziby, położenia, sytuacji finansowej itp. Do wniosku wierzyciel powinien dołączyć również informacje od komornika o wszystkich postępowaniach prowadzonych z mienia wchodzącego w skład przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego (należy wystąpić o to do komornika, który jest z kolei obowiązany do udzielenia informacji o stosowanych sposobach egzekucji oraz o wysokości egzekwowanych roszczeń, a także o aktualnym stanie spraw).
W praktyce najczęściej jest tak, że jeśli dłużnik nie reguluje należności, to dany wierzyciel nie jest jedynym podmiotem, który ma roszczenia przeciwko temu dłużnikowi. Pozostali wierzyciele również będą chcieli różnymi drogami zaspokoić swoje roszczenia. Przeciwko dłużnikowi mogą już być prowadzone egzekucje z przedmiotów wchodzących w skład mienia przedsiębiorstwa czy gospodarstwa rolnego. I tak:
• Jeśli jako pierwsza wszczęta została egzekucja przez zarząd przymusowy, niedopuszczalne jest prowadzenie egzekucji świadczeń pieniężnych innymi sposobami z majątku dłużnika wchodzącego w skład tego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego. Natomiast inni wierzyciele mogą przyłączyć się do egzekucji prowadzonej przez zarząd przymusowy.
• Jeśli wcześniej wszczęta została inna egzekucja świadczeń pieniężnych (również egzekucja administracyjna), to nie ma możliwości uruchomienia procedury przymusowego zarządu. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy taki wniosek składa wierzyciel, który dotychczas prowadził tę inną egzekucję, lub gdy wiadomo, że ten wierzyciel (wierzyciele) po wprowadzeniu zarządu przymusowego i tak zostanie zaspokojony w ciągu 6 miesięcy od jej wszczęcia. Wówczas wcześniej wszczęte egzekucje umarza się, a dotychczasowy wierzyciel przyłącza się do egzekucji przez zarząd przymusowy.
• Jeżeli natomiast dochody uzyskiwane z egzekucji przez zarząd przymusowy jasno wskazują, że nie ma możliwości zaspokojenia wszystkich wierzycieli w okresie 6 miesięcy (licząc od dnia przyłączenia się do egzekucji ostatniego wierzyciela), wierzyciel, który w tym okresie nie będzie zaspokojony, może żądać wszczęcia egzekucji ze składników majątku przedsiębiorstwa/gospodarstwa.
• Wszczęta egzekucja przez zarząd przymusowy nie stanowi przeszkody do egzekucji świadczeń niepieniężnych i egzekucji w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej.
Zarządca sporządza plan podziału kwot uzyskanych z egzekucji. Dochody uzyskiwane z działalności przedsiębiorstwa/gospodarstwa dłużnika są przeznaczane w pierwszej kolejności na: koszty egzekucji, wynagrodzenie zarządcy i pracowników przedsiębiorstwa/gospodarstwa, alimenty, podatki i ubezpieczenia. Dopiero nadwyżka nad tymi kosztami jest przekazywana wierzycielowi.
Marcin Rysiukiewicz
prawnik, ekspert w zakresie obrotu nieruchomościami
• art. 10641–106413 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego – Dz.U. Nr 43, poz. 296; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 104, poz. 708