Pożyczka to najpopularniejsza umowa między bliskimi. Od takiej umowy trzeba jednak zapłacić 2-proc. podatek od czynności cywilnoprawnych. Nieopodatkowane mogą być tylko drobne sumy.
Umowę pożyczki regulują przepisy art. 720-724 kodeksu cywilnego. Umowa ta polega na tym, że dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku (np. artykułów przemysłowych). Biorący zobowiązuje się zaś do zwrotu tej samej ilości pieniędzy lub rzeczy. Do zawarcia umowy pożyczki nie jest wymagana żadna szczególna forma. Jeśli jednak wartość pożyczki wynosi 500 złotych, umowa powinna zostać zawarta na piśmie. Musi się w niej znaleźć zobowiązanie biorącego pożyczkę do jej zwrotu.
Termin zwrotu pieniędzy
W interesie dającego pożyczkę jest określenie w umowie terminu jej zwrotu. Jeśli strony tego nie zrobią, zastosowanie będą miały przepisy kodeksu cywilnego, które zobowiązują dłużnika do zwrotu pożyczki w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę. Zdarza się też, że osoba dająca pożyczkę zastrzega sobie wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, np. w postaci odsetek. Mogą być to odsetki ustawowe lub ustalone przez strony umowy.
Ta sama zasada odnosi się do odsetek naliczanych za opóźnienie w zwrocie pieniędzy lub rzeczy. W interesie dającego pożyczkę jest, aby taka klauzula znalazła się w umowie. I w tym przypadku odsetki nie mogą być wygórowane, gdyż może to spowodować nieważność postanowień umowy.
Prawa i obowiązki stron
Nawet jeśli umowa została sporządzona na piśmie, dający pożyczkę może odstąpić od umowy i odmówić wydania rzeczy lub pieniędzy. Może tak zrobić, gdy okaże się, że zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Jeśli jednak dający pożyczkę w chwili zawarcia umowy wiedział o złym stanie majątkowym pożyczającego lub z łatwością mógł się o tym dowiedzieć – nie ma możliwości odstąpienia od umowy. Drugi przypadek, gdy dający pożyczkę może odstąpić od umowy, dotyczy sytuacji, gdy biorący pożyczkę przez sześć miesięcy od chwili, kiedy pieniądze lub pożyczana rzecz miała być mu wydana, nie zgłaszał o nie roszczenia.
Umowa bez podatku…
Jeśli pożyczamy pieniądze od rodziny czy bliskich, nie musimy martwić się o konieczność zapłacenia podatku dochodowego od osób fizycznych. Taka pożyczka nie stanowi źródła przychodów. Zwrócił na to uwagę Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 29 marca 2001 r. (SA/Sz 2254/99, niepublikowany) stwierdzając, że pożyczka nie stanowi przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Pożyczka ma bowiem charakter zwrotny, nie stanowi przysporzenia i z tego względu stanowi zdarzenie obojętne pod względem prawnopodatkowym. Umowa pożyczki jako czynność cywilnoprawna nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, lecz wywołuje obowiązek uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych.
Informacje te mogą mieć istotne znaczenie dla tych podatników, którzy mają problemy z urzędem skarbowym, zwłaszcza wtedy, gdy nie wykazali wszystkich dochodów i teraz obawiają się, że będą musieli zapłacić podatek od przychodów ze źródeł nieujawnionych. W takich przypadkach najczęściej podatnicy powołują się na pożyczki od rodziny czy bliskich – nieważne – rzeczywiste czy fikcyjne. Oczywiście pojawia się wtedy problem niezapłaconego podatku od czynności cywilnoprawnych, ale kwota ta w porównaniu z koniecznością zapłacenia podatku od przychodów ze źródeł nieujawnionych w sankcyjnej 75-proc. stawce jest naprawdę niewielka.
...i z podatkiem
Pożyczanie, nawet od rodziny, niestety, bardzo często kończy się przykrym obowiązkiem zapłacenia podatku od czynności cywilnoprawnych. Umowa pożyczki jest bowiem jedną z wielu czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej. Warto jednak pamiętać, że obowiązek podatkowy powstaje także z chwilą powołania się na okoliczność dokonania czynności cywilnoprawnej – jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności, a którakolwiek ze stron po upływie tego terminu powołuje się przed organami podatkowymi lub organami kontroli skarbowej na okoliczność jej dokonania. W tym jednak przypadku obowiązek podatkowy powstaje jedynie w stosunku do podatnika, który powołał się na okoliczność dokonania czynności cywilnoprawnej.
Podatników najbardziej może jednak zaciekawić to, w jakiej wysokości trzeba zapłacić podatek, i tak naprawdę, od czego. W przypadku pożyczki podstawę opodatkowania stanowi kwota lub wartość pożyczki. Jeśli zatem pożyczymy od wujka 10 tys. zł, to podatek będziemy płacili właśnie od tej kwoty. Kwota tego podatku nie jest może zbyt wygórowana, przy niewielkich pożyczkach będzie wręcz znikoma. Przy większych jednak, a takie – o czym wiemy – także mają miejsce, kwota ta może być pokaźna. Stawka podatku wynosi bowiem 2 proc., co na przykład przy pożyczce 100 tys. zł daje 2 tys. zł podatku do zapłacenia.
Okazuje się jednak, że w tym przypadku też nie zawsze zapłacimy podatek od czynności cywilnoprawnych. W pewnych sytuacjach możemy liczyć na zwolnienie. Stanie się tak wtedy, gdy pieniądze pożyczą od siebie osoby zaliczone do tzw. I grupy podatkowej. Chodzi tu zatem o takie osoby jak małżonek, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie. Jeśli wspomniane osoby będą pożyczały od siebie pieniądze, nie będą musiały płacić podatku od czynności cywilnoprawnych. Jest tylko jeden warunek. Wartość pożyczki nie może przekroczyć kwoty niepodlegającej opodatkowaniu określonej w przepisach o podatku od spadków i darowizn, czyli 9637 zł. Od nadwyżki ponad tę kwotę trzeba już będzie zapłacić podatek.
PRZYKŁAD 1
Pan Marcin uzyskał w ubiegłym roku dochody ze stosunku pracy w wysokości 85 tys. zł. W wyniku podjętych czynności organ podatkowy ustalił, że na początku ubiegłego roku posiadał kawalerkę oraz samochód marki Fiat Punto. Ciekawość urzędników wzbudziła znaczna rozbieżność między osiągniętymi dochodami a wydatkami poczynionymi przez podatnika. Okazało się bowiem, że podatnik kupił mieszkanie za kwotę 160 tys. zł, nie biorąc przy tym żadnego kredytu i nie posiadając oszczędności. Wszczęte postępowanie pozwoliło ustalić, że poczynione przez pana Marcina wydatki miały źródło pokrycia. Podatnik pożyczył od siostry 100 tys. zł. W tym przypadku nie można zatem mówić o przychodach nieujawnionych czy nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach.
PRZYKŁAD 2
Wnuk pożyczył od dziadka 7 tys. zł. Ani dziadek, ani wnuk nie będą w tym przypadku zobowiązani do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Pożyczka ma bowiem miejsce między osobami zaliczanymi do I grupy podatkowej i nie przekracza 9637 zł. Pożyczka jest zatem na mocy przepisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych wolna od podatku.
PRZYKŁAD 3
Ojciec pożyczył od córki 120 tys. zł. W tym przypadku, niestety, zaistnieje konieczność odprowadzenia podatku od czynności cywilnoprawnych. Podatek ten będzie jednak obliczany od nadwyżki ponad 9637 zł. Do tej bowiem kwoty pożyczki między bliskimi korzystają ze zwolnienia od podatku. A to oznacza, że od pożyczki w wysokości 120 tys. zł trzeba będzie zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych w kwocie 2207,26 zł [ (120 000 – 9637) x 2 proc. ].
Jakie podatki trzeba zapłacić przy umowie pożyczki. Czy w ogóle trzeba płacić podatek, jeśli matka pożycza córce pieniądze na kupno mieszkania?
Tak Zawarcie umowy pożyczki czy podobnej do niej umowy rodzi obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Zwolnione z podatku jest jednak udzielenie pożyczki przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej, ale tylko do wysokości nieprzekraczającej 9637 zł.
Kwota pożyczki jest opodatkowana stawką podatku w wysokości 2 proc. W konsekwencji jeżeli np. matka pożyczy córce kwotę 100 000 zł na zakup mieszkania, to podstawa opodatkowania będzie wynosiła 90 363 zł, a należny podatek wyniesie 1807,26 zł.
Czy daleki krewny płaci w urzędzie
Pożyczyłem sporą sumę pieniędzy dalekiemu krewnemu. Zastanawiam się jednak, czy nie będzie on musiał zapłacić podatku od czynności cywilnoprawnych w urzędzie skarbowym?
Tak Krewny musi zapłacić podatek. W przypadku pożyczki udzielonej pomiędzy innymi osobami, niezaliczonymi do I grupy podatkowej, zwolnione z podatku są tylko takie umowy pożyczki, których łączna kwota lub wartość pożyczek otrzymanych od tego samego podmiotu nie przekracza w ciągu kolejnych 12 miesięcy 1000 zł.
Warto jednak pamiętać, że obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych ciąży solidarnie na stronach czynności cywilnoprawnych. Czyli w przypadku umowy pożyczki zarówno na pożyczkodawcy, jak i na pożyczkobiorcy. Zapłata podatku przez którąkolwiek ze stron zwalnia drugą z tego obowiązku. Jeśli żadna nie zapłaci podatku, organ może żądać zapłaty od obu podatników albo tylko od jednego.
Czy trzeba złożyć deklarację
Czy przy umowie pożyczki podatnik musi składać deklaracje do urzędu skarbowego?
Tak Ponieważ przepisy prawa nie wymagają jako koniecznej formy notarialnej dla zawieranych umów pożyczki, najczęściej pożyczki te są udzielane na podstawie zwykłej umowy pisemnej, ewentualnie z tzw. podpisem notarialnie poświadczonym. Wówczas na stronach czynności ciąży obowiązek złożenia we właściwym urzędzie skarbowym deklaracji podatkowej (PCC-1) i zapłacenie należnego podatku. Deklaracja jest składana przez jedną ze stron czynności, w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy pożyczki. W deklaracji są jednak umieszczane również dane osobowe drugiej strony transakcji. Deklaracje w podatku od czynności cywilnoprawnych należy złożyć do naczelnika urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania podatnika składającego deklarację podatkową.
