Czy podatnik składa w terminie deklaracje podatkowe i prowadzi dokumentację, ile posiada rachunków bankowych? Takie informacje fiskus uzyskuje od samych podatników. Ale często ich źródłem są anonimy.
Źródłem informacji na temat podatnika najczęściej jest on sam. Wystarczy, że organ podatkowy przeprowadzi u podatnika czynności sprawdzające lub kontrolę podatkową, a już posiada sporo informacji. Jeśli dodamy do tego obowiązki banków dotyczące informowania o posiadanych przez podatnikach rachunkach bankowych, a także anonimy pochodzące od „życzliwych” sąsiadów czy konkurentów handlowych, mamy pełen obraz tego, jak fiskus zbiera informacje na nasz temat. Tak dużo uprawnień przyznają organom podatkowym przepisy Ordynacji podatkowej.
Sprawdzą i ustalą
Organy podatkowe mogą dokonać czynności sprawdzających. Czynności te mają na celu sprawdzenie terminowości składania deklaracji i wpłacania zadeklarowanych podatków, w tym również pobranych przez płatników oraz inkasentów, stwierdzenie formalnej poprawności tych dokumentów oraz ustalenie stanu faktycznego.
W ramach czynności sprawdzających organy podatkowe mogą zażądać przedstawienia dowodów potwierdzających poniesienie wydatków, gdy podatnik skorzystał z ulg i odliczeń podatkowych. Z art. 275 Ordynacji podatkowej wynika, że jeśli podatnik skorzystał z ulg podatkowych, organ podatkowy może zwrócić się do niego o okazanie dokumentów lub o złożenie fotokopii dokumentów, których posiadania przez podatnika, w określonym czasie, wymaga przepis prawa.
Informacje z banku
Banki obowiązane są do sporządzania i przekazywania comiesięcznych informacji o założonych i zlikwidowanych rachunkach bankowych osób prowadzących działalność gospodarczą naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według siedziby banku, w terminie do siódmego dnia następnego miesiąca.
Banki są też zobowiązane, na żądanie naczelnika urzędu skarbowego, do sporządzania i przekazywania informacji o zdarzeniach stanowiących podstawę do skorzystania przez podatnika z ulg podatkowych, jeżeli zostały wykazane w deklaracji złożonej przez podatnika. Podobny obowiązek przekazywania informacji na żądanie naczelnika urzędu mają fundusze inwestycyjne i zakłady ubezpieczeń oraz domy maklerskie.
WAŻNE
Za zgodą podatnika organ podatkowy może dokonać oględzin lokalu mieszkalnego lub części tego lokalu, jeśli jest to niezbędne do zweryfikowania zgodności stanu faktycznego z danymi wynikającymi z deklaracji lub innych dokumentów potwierdzających poniesienie wydatków na cele mieszkaniowe.
WAŻNE
Kontrolowany podatnik jest obowiązany do udzielania w wyznaczonym terminie wszelkich wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli i do dostarczania żądanych dokumentów.
Zbiorą informacje
Organy podatkowe mogą także uzyskać informacje o podatniku od jego kontrahenta. Możliwość taką daje organom podatkowym art. 274c Ordynacji podatkowej. Z przepisu tego wynika, że organ podatkowy może, w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową, zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów w zakresie objętym kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności.
Oznacza to, że sprawdzenie prawidłowości i rzetelności dokumentów podatnika u jego kontrahentów będzie się odbywać w organie podatkowym w ramach czynności sprawdzających. Dokonywana czynność sprawdzająca nie wymaga wydania szczególnego upoważnienia. Czynności sprawdzające nie stanowią czynności kontroli podatkowej, a zatem okres oczekiwania na protokół z czynności sprawdzających nie jest wliczany do czasu trwania kontroli ani też nie wymaga zawieszenia kontroli podatkowej. Natomiast dokumenty zgromadzone w ramach czynności sprawdzających mogą stanowić odpowiednio załącznik do protokołu lub jeden z dowodów w postępowaniu podatkowym, odrębny od dowodów zgromadzonych w toku kontroli podatkowej, w zależności do tego, czy czynności te zostaną przeprowadzone przed lub po zakończeniu kontroli podatkowej.
Przeprowadzą kontrolę
Kolejną możliwością zdobycia informacji o podatniku jest kontrola podatkowa. Celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Kontrolujący uprawnieni są m.in. do:
• wstępu na grunt i do budynków, lokali oraz innych pomieszczeń podatnika,
• żądania okazania majątku podlegającego kontroli oraz dokonania jego oględzin,
• żądania udostępnienia akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków i udokumentowanego pobierania danych w formie elektronicznej,
• żądania przeprowadzenia spisu z natury,
• zasięgania opinii biegłych.
Zapytają innych
Organy podatkowe mogą zdobyć określone informacje o podatniku również od osób prawnych, jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.
W określonych sytuacjach podmioty te są obowiązane do przekazania bez wezwania przez organ podatkowy informacji o wynagrodzeniach za świadczone na ich rzecz usługi (wykonaną pracę), wypłaconych przez podmiot będący nierezydentem osobom fizycznym będącym nierezydentami, jeśli m.in. w związku z umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania może mieć to wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego.
Osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą są obowiązane do sporządzania i przekazywania informacji:
• na pisemne żądanie organu podatkowego – o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych albo z prawa pracy, mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego osób lub jednostek, z którymi zawarto umowę,
• bez wezwania przez organ podatkowy – o umowach zawartych z nierezydentami w rozumieniu przepisów prawa dewizowego,
• w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Jednostki organizacyjne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na pisemne żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego obowiązane są do sporządzenia i przekazania informacji o składkach płatnika i ubezpieczonego.
Do przekazywania określonych informacji zobowiązane są ponadto sądy, komornicy sądowi oraz notariusze. Sporządzają oni i przekazują właściwym organom podatkowym informacje wynikające ze zdarzeń prawnych, które mogą spowodować powstanie zobowiązania podatkowego.
Osoby prawne, jednostki organizacyjne niemajace osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, które prowadzą działalność gospodarczą, zobowiązane są również do przekazywania informacji o umowach zawartych z nierezydentami i to bez wezwania organu podatkowego.
Informacje te sporządza się i przekazuje, jeżeli:
• jedna ze stron tej umowy, bezpośrednio lub pośrednio, bierze udział w zarządzaniu lub kontroli drugiej strony umowy albo posiada udział w jej kapitale uprawniający do co najmniej 5 proc. wszystkich praw głosu lub
• inny podmiot, niebędący stroną umowy, równocześnie bierze udział, bezpośrednio lub pośrednio, w zarządzaniu lub kontroli podmiotów będących stronami umowy albo posiada udziały w kapitałach tych podmiotów uprawniające, w każdym z nich, do co najmniej 5 proc. wszystkich praw głosu, lub
• nierezydent, będący stroną umowy, posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorstwo, oddział lub przedstawicielstwo w rozumieniu odrębnych przepisów
– i jeżeli podmiot obowiązany do sporządzenia i przekazania informacji wiedział lub mógł wiedzieć, przy zachowaniu należytej staranności, o fakcie posiadania takich udziałów lub o fakcie posiadania przez nierezydenta przedsiębiorstwa, oddziału lub przedstawicielstwa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W pierwszych dwóch przypadkach w informacjach uwzględnia się umowy, które zostały zawarte w roku podatkowym z tym samym nierezydentem, a suma należności albo suma zobowiązań wynikająca z tych umów przekroczyła równowartość 300 000 euro. W ostatnim z wymienionych przypadków – w informacjach uwzględnia się umowy, w których jednorazowa wartość należności albo zobowiązań przekroczyła równowartość 5000 euro.
TRANSAKCJE WYSOKIEGO RYZYKA
Na pisemne żądanie organu podatkowego informacje o zawartych umowach mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego są sporządzane i przekazywane przez:
• osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, jeżeli suma należności albo suma zobowiązań wynikająca z takich umów zawartych w roku podatkowym z tym samym podmiotem przekroczyła równowartość 10 000 euro – w takim przypadku obowiązek sporządzenia informacji dotyczy wszystkich umów zawartych z tym podmiotem bez względu na wartość należności lub zobowiązań wynikającą z poszczególnych umów;
• osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą i obowiązane do prowadzenia ksiąg podatkowych, jeżeli:
a) wartość należności albo zobowiązania wynikającego z jednorazowej umowy przekroczyła równowartość 3000 euro – w takim przypadku obowiązek sporządzenia informacji dotyczy tej umowy,
b) suma należności albo suma zobowiązań wynikająca z takich umów zawartych w roku podatkowym z tym samym podmiotem przekroczyła równowartość 10 000 euro – w takim przypadku obowiązek sporządzenia informacji dotyczy wszystkich umów zawartych z tym podmiotem, bez względu na wartość należności lub zobowiązań wynikającą z poszczególnych umów.
Informacje takie sporządza się za okresy wskazane w żądaniu naczelnika urzędu skarbowego i przekazuje w terminie 30 dni od dnia doręczenia żądania.
