Podatnik zobowiązany jest nie tylko do zapłaty przeróżnych podatków: dochodowego, od nieruchomości czy od czynności cywilnoprawnych, ale również do złożenia odpowiednich deklaracji podatkowych.
Podstawowym obowiązkiem podatnika jest konieczność składania deklaracji podatkowych i zapłaty wynikającego z nich podatku. Dotyczy to nie tylko najpopularniejszego podatku dochodowego od osób fizycznych. Do tego, że do końca kwietnia trzeba złożyć zeznanie podatkowe za rok ubiegły przyzwyczaili się już wszyscy podatnicy. Nie zawsze jednak mają świadomość, że deklaracje podatkowe to nie tylko PIT-y. Zawarcie umów, np. pożyczki czy umowy sprzedaży, też często skutkuje koniecznością zapłaty podatku i wypełnienia odpowiedniej deklaracji podatkowej. Deklaracje składać trzeba też wtedy, gdy posiadamy nieruchomość albo gdy otrzymamy darowiznę lub spadek. Nie trudno więc o pomyłkę. A konsekwencje braku zapłaty podatku i złożenia odpowiedniej deklaracji bywają dotkliwe.
Najpopularniejsze PIT-y
Do końca kwietnia podatnicy powinni złożyć zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu, ewentualnie poniesionej straty. W tym roku podatnicy mają nieco więcej czasu. Nastąpiło przesunięcie terminu – 30 kwietnia wypada w niedzielę. Zgodnie więc z zasadami określonymi w Ordynacji podatkowej termin przesuwa się na następny dzień. Niestety, następny dzień to 1 maja, czyli znów dzień wolny. A to oznacza, że termin ulega kolejnemu przesunięciu i że czas na złożenie PIT mija dopiero o północy 2 maja. Niestety, podatnicy nie zawsze wiedzą, jaki PIT wybrać. A jest w czym wybierać. Oddzielny formularz dla prowadzących działalność gospodarczą. Inny dla zarabiających tylko na etacie. Jeszcze inny dla uzyskujących dochody z giełdy. Jeśli do tego dodać konieczność wypełnienia przeróżnych załączników, powstaje prawdziwy labirynt, przez który podatnikowi trudno przebrnąć.
Tymczasem konsekwencje braku wpłaty podatku i złożenia odpowiedniego PIT w terminie, czyli do 2 maja, mogą być dla podatnika dotkliwe. Po pierwsze, urząd skarbowy naliczy odsetki i to niemałe. Wynoszą one 11 proc. w skali roku. Podatnik może też zostać – jeśli nie złoży w terminie deklaracji podatkowej – ukarany grzywną lub pozbawiony wolności.
Jeśli podatnik nie ma czasu sam pojawić się z PIT w urzędzie, może przesłać zeznanie za pośrednictwem poczty polskiej.
JAK WYBRAĆ WŁAŚCIWY PIT
PIT-37 wypełniają podatnicy:
• uzyskujący za pośrednictwem płatnika dochody opodatkowane na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej, m.in. z wynagrodzeń za pracę, emerytur i rent krajowych, umów zlecenia i o dzieło, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego itp.,
• tacy, którzy nie są zobowiązani doliczyć dochodów małoletnich dzieci.
PIT-36 wypełniają podatnicy:
• prowadzący działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych,
• uzyskujący przychody z najmu i dzierżawy opodatkowane na zasadach ogólnych,
• uzyskujący dochody za granicą,
• doliczający do swoich dochody małoletnich dzieci, np. rentę rodzinną.
PIT-36L wypełniają podatnicy:
• prowadzący działalność gospodarczą opodatkowaną 19-proc. podatkiem liniowym.
PIT-38 wypełniają podatnicy:
• uzyskujący przychody z odpłatnego zbycia m.in. papierów wartościowych, np. akcji.
Podatek od umowy
Obowiązkiem zapłacenia podatku, a także koniecznością złożenia deklaracji podatkowej często kończy się też zawieranie tak popularnych umów jak pożyczka, darowizna, umowa majątkowa małżeńska czy umowy dożywocia itp. Mowa oczywiście o podatku od czynności cywilnoprawnych.
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej. Warto jednak pamiętać, że obowiązek podatkowy powstaje także z chwilą powołania się na okoliczność dokonania czynności cywilnoprawnej – jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności, a którakolwiek ze stron po upływie tego terminu powołuje się przed organami podatkowymi lub organami kontroli skarbowej na okoliczność jej dokonania. W tym jednak przypadku obowiązek podatkowy powstaje jedynie w stosunku do podatnika, który powołał się na okoliczność dokonania czynności cywilnoprawnej.
Co ciekawe, obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych ciąży solidarnie na stronach czynności cywilnoprawnych. Czyli w przypadku na przykład umowy pożyczki zarówno na pożyczkodawcy, jak i na pożyczkobiorcy. Zapłata podatku przez którąkolwiek ze stron zwalnia drugą z tego obowiązku. Jeśli żadna nie zapłaci podatku, organ może żądać zapłaty od obu podatników albo tylko od jednego.
Podatników najbardziej może jednak zaciekawić to, w jakiej wysokości trzeba zapłacić podatek, i tak naprawdę, od czego.
W przypadku pożyczki podstawę opodatkowania stanowi kwota lub wartość pożyczki. Jeśli zatem pożyczymy 10 tys. zł, to podatek będziemy płacili właśnie od tej kwoty. Kwota tego podatku nie jest może zbyt wygórowana, przy niewielkich pożyczkach będzie wręcz znikoma. Przy większych jednak pożyczkach, a takie także mają miejsce, kwota ta może być pokaźna. Stawka podatku wynosi bowiem 2 proc., co na przykład przy pożyczce 100 tys. zł daje 2 tys. zł podatku do zapłacenia.
Kolejny przykład to umowa zamiany lokalu mieszkalnego, w praktyce bardzo często zawierana. W tym przypadku podstawę opodatkowania stanowi różnica wartości rynkowych zamienianych lokali lub praw do lokali. Stawka podatku to 2 proc.
Sama zapłata podatku nie wystarczy jednak. Trzeba jeszcze złożyć deklarację podatkową i to bez wezwania organu podatkowego i to w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek jest pobierany przez płatnika. A płatnikami podatku są notariusze – od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego oraz nabywcy rzeczy – od umów sprzedaży, jeżeli nabywca kupuje te rzeczy do przerobu lub sprzedaży.
W przypadku podatku od czynności cywilnoprawnych właściwa jest deklaracja PCC-1. Wzór deklaracji określony został w rozporządzeniu ministra finansów z dnia 5 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad poboru podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. nr 108, poz. 1153 z późn. zm.).
Deklaracje spadkowe
Podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Polski lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium naszego kraju tytułem spadku, darowizny, zasiedzenia, nieodpłatnego zniesienia współwłasności, a także zachowku – jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w postaci powołania do spadku albo w postaci zapisu.
Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.
Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe. Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
• do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
• do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
• do grupy III – innych nabywców.
JAKIE ZAŁĄCZNIKI POTRZEBNE SĄ DO ZEZNAŃ ROCZNYCH
Podatnicy wypełniający zeznania roczne muszą dołączyć często nawet kilka załączników. Potrzebne mogą być:
• PIT/D – dla tych, którzy odliczają wydatki na remont i modernizację mieszkania lub domu oraz korzystają z ulgi odsetkowej
• PIT-2K – oświadczenie o wysokości wydatków związanych z ulgą odsetkową tym, którzy po raz pierwszy odliczają wydatki związane ze spłatą odsetek od kredytu
• PIT/O – dla odliczających wydatki na internet, darowizny, wydatki rehabilitacyjne
• PIT/M – dla tych, którzy rozliczają dochody małoletnich dzieci
• PIT/B – dla tych, którzy prowadzą działalność gospodarczą
• PIT/X – informacja o zryczałtowanym podatku dochodowym (załącznik do PIT-36, PIT-36L i PIT-38)
• PIT/Z – informacja o wysokości dochodu (straty) z pozarolniczej działalności gospodarczej przez korzystających z tzw. kredytu podatkowego (załącznik do PIT-36 i PIT-36L).
KIEDY ZŁOŻYĆ DEKLARACJĘ
Osoby fizyczne obowiązane są złożyć właściwemu organowi podatkowemu informację o nieruchomościach i obiektach budowlanych, sporządzoną na formularzu według ustalonego wzoru, w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego w zakresie podatku od nieruchomości.
Podatek od nieruchomości na rok podatkowy od osób fizycznych ustala w drodze decyzji organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania. Podatek jest płatny w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminach: do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego.
Podatek od nieruchomości
Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają grunty, budynki i budowle. Podatnikami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące:
• właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych,
• posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych,
• użytkownikami wieczystymi gruntów,
• posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
Jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy od nieruchomości lub obiektu budowlanego ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach
Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku.
Jeżeli okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest istnienie budowli albo budynku lub jego części, obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie budynku lub jego części przed ich ostatecznym wykończeniem.
Jeżeli w trakcie roku podatkowego zaistniało zdarzenie mające wpływ na wysokość opodatkowania w tym roku, a w szczególności zmiana sposobu wykorzystywania przedmiotu opodatkowania lub jego części, podatek ulega obniżeniu lub podwyższeniu, poczynając od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło to zdarzenie.
WAŻNE
Podatnicy składają deklaracje podatkowe w podatku od spadków poza tymi przypadkami, kiedy podatek pobierany jest przez płatnika, czyli na przykład od umowy darowizny sporządzonej w formie aktu notarialnego.
Anna Wojda
anna.wojda@infor.pl