Podatnicy mogą odliczać straty poniesione w latach ubiegłych. Nie trzeba z tym czekać do końca roku – odliczenia można dokonywać już w deklaracjach miesięcznych. W ten sposób znacznie obniżamy wysokość wpłacanych zaliczek na podatek dochodowy.
Zarówno przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak i ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych zawierają prawo do odliczania strat z lat ubiegłych. Istnieją jednak dwa podstawowe ograniczenia w tym zakresie. Po pierwsze, stratę można odliczać tylko w najbliższych, kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych (po tym czasie podatnik traci prawo do jej rozliczenia). Po drugie wysokość odliczenia w jednym roku nie może przekroczyć 50 proc. kwoty straty poniesionej w danym roku.
Jak określić źródło straty
W przypadku osób fizycznych pojawia się jeszcze jeden, bardzo ważny warunek – strata może pomniejszać tylko dochód uzyskany z tego samego źródła. Z tego powodu bardzo ważna jest znajomość źródeł przychodu, które wymienia ustawa o PIT. Są to:
• stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta,
• działalność wykonywana osobiście,
• pozarolnicza działalność gospodarcza,
• działy specjalne produkcji rolnej,
• nieruchomości lub ich części,
• najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej (z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą),
• kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych,
• odpłatne zbycie
a) nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
b) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
c) prawa wieczystego użytkowania gruntów,
d) innych rzeczy.
Jak ogromne praktyczne znaczenie ma wyróżnienie różnych źródeł przychodu na możliwość rozliczania straty, pokazują przykłady.
WARTO WIEDZIEĆ
• W przypadku prowadzenia działów specjalnych rolnictwa możliwość rozliczania strat uzależniona jest od ustalania dochodu przez okres następnych pięciu kolejnych lat podatkowych na podstawie ksiąg.
• W praktyce rozliczeniu podlega najczęściej strata z działalności gospodarczej. Jednak podatnicy mają możliwość odliczania strat poniesionych również z innych źródeł, np. najmu opodatkowanego na zasadach ogólnych. W szczególności na możliwość odliczenia straty powinni zwrócić uwagę podatnicy uzyskujący dochody z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych. Jeśli w latach ubiegłych ponieśli z tego tytułu stratę, to mogą ją uwzględnić w poz. 27 składanego zeznania PIT-38.
PRZYKŁADY
• Pani Agata prowadzi sklep opodatkowany na zasadach ogólnych oraz osiąga dochody z najmu należącego do niej garażu. W 2005 r. działalność sklepu zakończyła się stratą w wysokości 14 000 zł. Z tytułu najmu pani Agata uzyskała dochód w wysokości 15 000 zł. W rozliczeniu rocznym nie może skompensować straty z działalności handlowej z dochodem z najmu, ponieważ są to odrębne źródła przychodu. W 2006 r. pani Agata będzie mogła odliczyć maksymalnie 7000 zł z tytułu osiągniętej straty, ale tylko jeśli uzyska odpowiednio wysoki dochód z działalności handlowej. Jeżeli w 2006 r. działalność gospodarcza nadal będzie przynosiła stratę, to z jej rozliczeniem trzeba będzie poczekać na kolejne lata.
• Pan Rafał prowadzi działalność gospodarczą – handel hurtowy opodatkowany na podstawie księgi przychodów i rozchodów. Oprócz tego jest udziałowcem (w 50 proc.) spółki cywilnej, której działalność polega na wykonywaniu instalacji centralnego ogrzewania. Załóżmy, że w 2004 r. zarówno działalność handlowa, jak i spółka osiągnęły stratę (odpowiednio 3000 zł i 4000 zł). Natomiast w 2005 r. z działalności handlo- wej pan Krzysztof osiągnął 50 000 zł dochodu, a działalność spółki nadal była deficytowa.
W takiej sytuacji możliwe jest odliczenie straty osiągnię- tej w spółce od dochodu z działalności gospodarczej. W 2005 r. pan Krzysztof może odliczyć zarówno połowę straty z działalności handlowej (czyli 1500 zł), jak i połowę przypadającej na niego straty z działalności spółki (1000 zł). Bez względu na formę prowadzenia (indywidualne i spółka) mamy do czynienia z tym samym źródłem przychodu – działalnością gospodarczą.
Kiedy nie odliczysz
Przepisy ustawy o PIT wymieniają przypadki, kiedy przepis o rozliczaniu straty w kolejnych latach podatkowych nie ma zastosowania. Dotyczy to dwóch sytuacji. Po pierwsze są to straty z odpłatnego zbycia:
• nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
• spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
• prawa wieczystego użytkowania gruntów,
• innych rzeczy,
– jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej.
Po drugie nie jest możliwe rozliczenie strat ze źródeł przychodów, z których dochody są wolne od podatku dochodowego.
Wysokość odliczenia
Podatnicy często mają problem z obliczeniem maksymalnej kwoty straty, którą mogą odliczyć w danym roku podatkowym. Szczególne problemy powstają, jeżeli przez kilka lat ich działalność przynosiła wynik ujemny. Załóżmy, że w 2002 r. firma poniosła stratę w wysokości 6600 zł, w 2003 r. strata wyniosła 3000 zł, a w 2004 r. 1200 zł. Aby wyliczyć maksymalną kwotę odliczenia przysługującą w 2005 r., należy obliczyć 50 proc. każdej z tych kwot, a następnie je zsumować:
50 proc. x 6600 zł + 50 proc. x 3000 zł + 50 proc. x 1200 zł = 5400 zł.
Warunkiem dokonania takiego odliczenia jest oczywiście osiągnięcie dochodu przynamniej w tej wysokości.
Odliczanie straty od zaliczek
Straty można odliczać bądź w zeznaniu rocznym, bądź już podczas obliczania zaliczek na podatek dochodowy. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą wykazują ją w poz. 32 deklaracji PIT-5 lub poz. 23 druku PIT-5L. W rozliczeniu rocznym wysokość odliczanej z tytułu straty kwoty wpisuje się w poz. 131 i 132 deklaracji PIT-36 lub poz. 27 zeznania PIT-36L.
Konrad Piłat