W wielu przypadkach darmowe świadczenia w postaci stypendiów przyznawane na rzecz studentów i uczniów są zwolnione z podatku. Niektóre jednak z nieodpłatnych świadczeń stanowią dochód podlegający opodatkowaniu. To, czy tak się dzieje, zależy od kwoty i podmiotu, który udziela finansowanego wsparcia.
Podstawowa zasada, która została zawarta w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT) stanowi, że opodatkowaniu tym podatkiem podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem ustawowo zwolnionych oraz takich, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. W konsekwencji każde stypendium, które nie zostało wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, będzie opodatkowane podatkiem dochodowym.
Stypendia zostały zaliczone przez ustawę o PIT do tzw. przychodów z innych źródeł. Za przychody z innych źródeł uważa się m.in.: stypendia, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych jako pochodzące z działalności gospodarczej, stosunku pracy i stosunków pokrewnych (np. pracy nakładczej), samodzielnej działalności i z kapitałów pieniężnych. Oznacza to, że studenci i uczniowie, którzy otrzymują darmowe świadczenia (np. stypendia, dopłaty), co do zasady powinni płacić podatek. Jednak ustawa o PIT przewiduje liczne wyjątki od tak sformułowanej zasady ogólnej. Mają one postać zwolnień z opodatkowania przyznanej uczniom i studentom pomocy materialnej w postaci stypendiów i dopłat. Nie dotyczy to jednak wszystkich form takiej pomocy.
Darmowe świadczenia
Pierwszą grupę przychodów zwolnionych z PIT stanowią świadczenia otrzymywane jako pomoc materialna dla uczniów i studentów. Wolne od podatku dochodowego są świadczenia pomocy materialnej dla uczniów, studentów, uczestników studiów doktoranckich i osób uczestniczących w innych formach kształcenia, pochodzące z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz ze środków własnych szkół i uczelni. Warunkiem tego zwolnienia jest to, by świadczenia te przyznano na podstawie przepisów o systemie oświaty, Prawo o szkolnictwie wyższym, a także przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. Takie świadczenia są w całości zwolnione z opodatkowania.
Nieopodatkowana (zwolniona z podatku) jest także wartość świadczeń otrzymanych przez studentów od uczelni, na podstawie odrębnych przepisów, w związku ze skierowaniem przez uczelnię na studenckie praktyki zawodowe. Tutaj jednak zwolnienie jest limitowane i przysługuje tylko do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł. Oznacza to, że w przypadku otrzymania kwoty wyższej, konieczne jest zapłacenie podatku od nadwyżki, która powstanie po odjęciu od tej kwoty wspomnianego limitu.
Stypendia bez podatku
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje kilka zwolnień dotyczących otrzymywanych przez uczniów i studentów stypendiów.
I tak zwolnienie dotyczy stypendiów dla uczniów i studentów, których wysokość i zasady udzielania zostały określone w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, oraz stypendia dla uczniów i studentów przyznane przez organizacje, o których mowa w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, na podstawie regulaminów zatwierdzonych przez organy statutowe udostępnianych do publicznej wiadomości za pomocą internetu, środków masowego przekazu lub wykładanych (wywieszanych) dla zainteresowanych w pomieszczeniach ogólnie dostępnych.
Organizacjami tymi są organizacje pozarządowe, niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia.
Zwolnienie przysługuje tylko do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 380 zł. Nadwyżka ponad tę kwotę jest już opodatkowana. Należy też pamiętać, że zwolnienie przysługuje pod pewnym warunkiem. Stosuje się je tylko wtedy, jeżeli podatnik przed pierwszą wypłatą świadczenia złoży płatnikowi oświadczenie według ustalonego wzoru (formularz PIT-2C), że nie uzyskuje równocześnie innych dochodów podlegających opodatkowaniu, z wyjątkiem renty rodzinnej oraz dochodów określonych w sposób ryczałtowy oraz dochodów np. z odsetek i zbycia papierów wartościowych. Co ważne, podatnik, czyli w tym przypadku uczeń lub student, jest obowiązany zawiadomić płatnika o zmianie stanu faktycznego wynikającego z oświadczenia, przed wypłatą stypendium za miesiąc, w którym zaszła zmiana.
PRZYKŁAD
Fundacja „Pomoc najzdolniejszym” ufundowała studentowi stypendium naukowe w wysokości 450 zł miesięcznie. Wypłacając je studentowi jest zobowiązana jako płatnik pobrać podatek dochodowy od osób fizycznych. Jednak stypendium będzie opodatkowane tylko ponad kwotę wolną, czyli w każdym miesiącu od nadwyżki ponad 380 zł. Oznacza to, że opodatkowana będzie kwota 70 zł miesięcznie.
Zaniechanie poboru
W rozporządzeniu z dnia 6 kwietnia 2005 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od niektórych dochodów (przychodów) oraz zwolnienia niektórych grup płatników z obowiązku pobrania podatku przewidziano zwolnienie czasowe dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2005 r. do 31 grudnia 2005 r. Rozporządzeniem tym zaniechano poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od przyznanych przez Agencję Nieruchomości Rolnych stypendiów, które wypłacane są na podstawie regulaminu przyznawania i realizacji tych stypendiów, uczniom uczęszczającym do szkół ponadgimnazjalnych. Pobór podatku został zaniechany do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty 1200 zł.
Zwolnienia
Zwolnione z podatku są nie tylko stypendia przyznane uczniom i studentom szkół wyższych. Dotyczy to również stypendiów otrzymywanych na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów Prawo o szkolnictwie wyższym oraz inne stypendia naukowe za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.
Częściowe zwolnienie dotyczy także stypendiów przyznanych przez szkołę zagraniczną. Wolna od podatku jest część dochodów osób mających zamieszkanie w Polsce, przebywających czasowo za granicą i uzyskujących dochody z tytułu stypendiów. Limit zwolnienia stanowi w tym przypadku równowartość diety z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, określonej w przepisach w sprawie wyso- kości oraz warunków ustala- nia należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, za każdy dzień, w którym było otrzymywane stypendium.
Bogdan Świąder
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
• Rozporządzenie ministra finansów z dnia 6 kwietnia 2005 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od niektórych dochodów (przychodów) oraz zwolnienia niektórych grup płatników z obowiązku pobrania podatku (Dz.U. nr 74, poz. 651).
SŁOWNICZEK
STYPENDIUM – okresowa pomoc finansowa z funduszów państwowych, społecznych lub prywatnych, głównie dla studentów, uczniów, pracowników nauki i artystów.
STYPENDIUM FUNDOWANE – stypendium przyznawane studentom przez zakład pracy, zobowiązujące ich do kilkuletniej pracy w tym zakładzie po ukończeniu studiów.
Jestem studentem i otrzymałem od uczelni zapomogę oraz stypendium socjalne z uczelnianego funduszu pomocy materialnej. Czy muszę od tych przychodów zapłacić podatek dochodowy?
NIE. Świadczenie pomocy materialnej dla uczniów, studentów, uczestników studiów doktoranckich i osób uczestniczących w innych formach kształcenia, pochodzące z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz ze środków własnych szkół i uczelni – przyznane na podstawie przepisów regulujących istnienie tych placówek są zwolnione z podatku. Oznacza to, że uczelnia nie będzie zobowiązana jako płatnik do poboru zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Student nie musi też samodzielnie obliczać i wpłacać zaliczek ani rozliczać się z tych przychodów w rozliczeniu rocznym.
Czy całe stypendium od fundacji jest zwolnione z podatku
Otrzymuję stypendium od fundacji wspierającej młode talenty w wysokości 600 zł miesięcznie. Czy takie stypendium korzysta w całości ze zwolnienia?
NIE. Podatek będzie naliczany od nadwyżki ponad przysługujące zwolnienie, a do poboru zaliczek w ciągu roku będzie zobowiązany płatnik, czyli fundacja. Opodatkowaniu podlega kwota przewyższająca 380 zł miesięcznie, czyli w tym przypadku 220 zł (600 zł – 380 zł). W ciągu roku wypłacając kwotę stypendium zaliczki na podatek pobiera płatnik. Do końca lutego roku następującego po roku podatkowym płatnik, czyli fundacja, powinien wystawić informację o wysokości wypłaconego stypendium (PIT-8S). Na podstawie tej informacji otrzymujący stypendium zobowiązany jest do rozliczenia rocznego (w rocznym zeznaniu PIT). Trzeba też pamiętać, że zwolnienie stosuje się, jeżeli podatnik przed pierwszą wypłatą świadczenia złoży płatnikowi oświadczenie, że nie uzyskuje równocześnie innych dochodów podlegających opodatkowaniu, z wyjątkiem renty rodzinnej oraz innych określonych przez ustawę o PIT dochodów.
